Λιτότητα; Υπάρχει κι άλλος δρόµος

Είναι η λιτότητα οµοναδικός δρόµοςγια να αντιµετωπιστούνοι συνέπειεςτης κρίσης; Ποιαβήµαταµπορούνναεπηρεάσουν µε διαρθρωτικό τρόπο την οικονοµία, ποιους τοµείς και σεποιο επίπεδο, έτσι ώστε να µη µετράµε µόνο απώλειες στο βιοτικό επίπεδο και στην οικονοµική ασφάλεια των πολιτών αλλά και να προσδοκού µε µιαόσο τοδυνατόν πιοσύντοµη ανάπτυξη; Από ελληνικής πλευράς γράφουν ο αναπληρωτήςεπιστηµονικόςδιευθυντής στο ΙΣΤΑΜΕΓιώργος Σιακαντάρης, που εστιάζει στηριζική αναµόρφωσητου ελληνικού ∆ηµοσίουκαι οκαθηγητής Γιάνης Βαρουφάκης,που συνυπολογίζειτον διάχυτο φόβογια ευρωπαϊκόντόµινο και προτείνει κεντρική λύση από την Ευρωπαϊκή Ενωση, προκειµένου όχι µόνο να αναστραφεί το κλίµα αλλά και να εισέλθουν η χώρα καιη ευρωζώνησε τροχιάανάπτυξης. ∆ηµοσιεύεταιακόµηηπαρέµβαση δύοεπιφανώνγάλλωνσοσιαλδηµοκρατών: τουπρώηνπρωθυπουργούΛιονέλ Ζοσπέν και του καθηγητή Μισέλ Αλιετά
Η Ε.Ε. να αναπληρώσει τη χαµένη ρευστότητα
Του ΓΙΑΝΗ ΒΑΡΟΥΦΑΚΗ

Η κρίση είναι ευρωπαϊκή και οι διµερείς δανειακές συµφωνίες της τρόικας µε τα χρεοκοπηµένα κράτη (π.χ. Ελλάδα και Ιρλανδία) αποτελούν µέρος και όχι λύση του προβλήµατος. Ηάµµος που έχειµείνει στην κλεψύδρα της αντίστροφης µέτρησης για το ευρώ είναι λίγη, γι’ αυτόήρθε η ώρα για µια διαφορετική, ορθολογική παρέµβαση εκ µέρους της Ε.Ε. που να αντιµετωπίζει άµεσα και τις δύο εν εξελίξει κρίσεις: (α)την κρίση χρέους των υπερχρεωµένων κρατώνκαι (β) την κρίση των ευρωπαϊκών τραπεζώνστις οποίες ανήκει το χρέος των υπερχρεωµένων κρατών και τις οποίες κρατάζωντανέςη Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) µε πακτωλούς δηµοσίου χρήµατος.

Ο φαύλοςκύκλος που µε µαθηµατική ακρίβεια θα αποδοµήσει το ευρώ, αν δεν παρέµβει η Ε.Ε., έχει ως εξής: η τρόικα δανείζει τεράστια ποσά στα ήδη υπερχρεωµένα κράτη µε υψηλά επιτόκια και ως αντάλλαγµα τους επιβάλλει ασφυκτικές περιοριστικές πολιτικές που µειώνουν το ΑΕΠ τους. Το βλέπουν αυτόοι τράπεζες καιπείθονται πως τα παλαιότερα δανεικά που τους χρωστούν τα υπερχρεωµένα κράτη µάλλον δεν θα τα πάρουν ποτέ. Ετσι, οι τράπεζες, όση ρευστότητα και να τους δίνει η ΕΚΤ, δεν δανείζουν στις επιχειρήσεις καιστα νοικοκυριά, µε αποτέλεσµα να βαθαίνει η ύφεση, ναµειώνονταιτα κρατικά έσοδα, να αυξάνονται τα χρέη των υπερχρεωµένων κρατώνκαι έτσι να πανικοβάλλονται ακόµα πιο πολύοι τράπεζες.

Για να σπάσει ο φαύλος κύκλος µεταξύ των δύο κρίσεων, η τρόικα πρέπεινα παραδεχθεί έµπρακταπως η θεραπεία που επιβάλλει στακράτη τροφοδοτεί την καλπάζουσα επιδηµία αντί να την αποδυναµώνει. Αντί γιατις διµερείς «διαπραγµατεύσεις» µε την κάθε κυβέρνηση ξεχωριστά, η τρόικα θα έπρεπε να συγκαλέσει σύνοδο µε τη συµµετοχή (α) των ηγετών των υπερχρεωµένων κρατών και (β) εκπροσώπων των ευρωπαϊκών τραπεζών (πουκατέχουν τα οµόλογα των προηγούµενων). Ο σκοπός µιας τέτοιας συνόδου θα ήταν ηλίου φαεινότερος: µια αµοιβαίως επωφελής συµφωνία η οποία θα συρρικνώσει το άθροισµα των δηµοσίων χρεών και των τραπεζικών ζηµιών (τωρινών και µελλοντικών). Π.χ. οι τράπεζες συµφωνούν να µειώσουν τις απαιτήσεις τουςαπό τα υπερχρεωµένακράτη (αποδεχόµενες νέα οµόλογα µικρότερης αξίας και µακρύτερης διάρκειας), ενώ τα υπερχρεωµένα κράτη να περιορίσουν τις δαπάνες τους σε τοµείς που δεν ενισχύουντη φτώχειακαι δεν πλήττουν τη µελλοντική παραγωγικότητα της χώρας τους. Σεαντάλλαγµαη ΕΚΤ ναδεσµευτεί πως θα συνεχίσει να παρέχει όση ρευστότητα χρειάζονται οι τράπεζες στο διηνεκές. Μια τέτοια λογική συµφωνία µπορεί να επιτευχθεί σε µερικές ώρες, ενώ η ανακοίνωσή της θα ανακούφιζε τις αγορές και θα απέτρεπε άµεσα και αποτελεσµατικάτην επέκταση του ντόµινο στην Ισπανία, στην Ιταλία, στο Βέλγιο.Αυτά ως πρώτο βήµα. Αµέσως µετάτην πυροσβεστική αυτήπαρέµβαση, η προσπάθεια υπέρβασης της κρίσης απαιτεί άλλαδύο βήµατα, ένα για να ξεφουσκώσεικι άλλο το συνολικό χρέος και ένα ακόµα για να έρθει η ανάκαµψη που θα απορροφήσει το εναποµείναν χρέος καιθα βάλειτην Ευρώπη σε νέα αναπτυξιακή τροχιά:

1. Αµεση µεταφορά οµολόγων του κάθε κράτους αξίας ίσης µε το60% του ΑΕΠ του στην ΕΚΤ (µέρος δηλαδή του εθνικού χρέους που επιτρέπει τοΜάαστριχτ), η οποία, για νατα καλύψει, εκδίδει ευρωοµόλογα ίσης αξίας.Τα κράτηεξακολουθούν να χρωστούν τα οµόλογα αυτά, αλλά πληρώνουν χαµηλότερους τόκους ανάλογους µε το επιτόκιο των ευρωοµολόγων.

2. Μαζικό πανευρωπαϊκό επενδυτικό πρόγραµµα συγχρηµατοδοτούµενο από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και την ΕΚΤ, η οποία χρησιµοποιεί (για το δικό της µέρος) τα ευρωοµόλογα που εκδίδει. Ο Γιάνης Βαρουφάκης είναι καθηγητής Οικονοµικής Θεωρίας στο Πανεπιστήµιο Αθηνών