«Η Ελλάδα δεν είναι “ανίατη περίπτωση”»

Τις θεωρίες πεπρωμένου που υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα είναι «ανίατη περίπτωση» και ότι θα εγκαταλείψει το ευρώ όπως εγκατέλειψε στο παρελθόν τη Λατινική Νομισματική Ενωση και τον Κανόνα του Χρυσού θέτει στο στόχαστρο ο πρώην υπουργός Οικονομικών κ. Νίκος Χριστοδουλάκης. Στην εργασία του με τίτλο «Κρίση και Κατάρρευση στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου: Πεπρωμένο ή ολέθρια σφάλματα;» ο καθηγητής σήμερα της ΑΣΟΕΕ και της LSE εξετάζει τα διδάγματα από τη χρεοκοπία του 1932 και αποδομεί μηχανισμούς και αναλογίες. Η εργασία θα παρουσιαστεί σε ειδική εκδήλωση στην Τράπεζα της Ελλάδος στις 11 Ιουνίου.

Το επιχείρημα του κ. Χριστοδουλάκη είναι ότι η Ελλάδα δεν είναι καταδικασμένη να ζει την ίδια ήττα. Γιατί όμως τόσοι και τόσοι διεθνείς αναλυτές υποστηρίζουν ότι η ειμαρμένη έχει «αποφασίσει» άλλη μια καταστροφή; Οι σύγχρονοι θεωρητικοί που υποστηρίζουν τη θεωρία του πεπρωμένου χρησιμοποιούν παραδείγματα. Το 1908 η χώρα μας εγκατέλειψε τη Λατινική Νομισματική Ενωση (ΛΝΕ) - θεωρείται από πολλούς ιστορικό ανάλογο της ΟΝΕ - γιατί είχε υψηλά ελλείμματα και χρέη. Το πιο πρόσφατο: η Ελλάδα το 1932 εγκατέλειψε το Σύστημα Ανταλλαγής Χρυσού (γνωστό και ως Κανόνας του Χρυσού), η δραχμή υποτιμήθηκε, ακολούθησε χρεοκοπία. Επομένως, σύμφωνα με τη θεωρία του πεπρωμένου, η Ελλάδα θα εγκαταλείψει το ευρώ και θα οδηγηθεί σε κατάρρευση.

Ο μηχανισμός της τραγωδίας

«Οχι τόσο γρήγορα» (not so fast) απαντάει επί της ουσίας ο κ. Χριστοδουλάκης και αποδομεί βήμα-
βήμα τον επαγωγικό μηχανισμό της τραγωδίας. Για την κρίση του 1908 υποστηρίζει ότι οι θιασώτες της θεωρίας παραλείπουν το γεγονός ότι η Ελλάδα κατάφερε να μείνει στη ΛΝΕ επί 40 χρόνια (από το 1868) παρά τις χρόνιες διαρθρωτικές αδυναμίες. Η συμμετοχή μιας φτωχής περιφερειακής χώρας με ασθενές νόμισμα και ουσιαστικά ανύπαρκτη χρηματαγορά στη νομισματική λέσχη των ισχυρών της Ευρώπης (αυτό ήταν η ΛΝΕ του 19ου αιώνα) βελτίωσε καθοριστικά τη διεθνή πιστοληπτική της ικανότητα και πρόσφερε συναλλαγματική και νομισματική σταθερότητα.

Ομως μετά τον πόλεμο του 1897 η Ελλάδα δεν μπορούσε να ξεπληρώσει τα χρέη και τις αποζημιώσεις στην Οθωμανική Τουρκία και έπρεπε να τυπώσει χρήμα, βγαίνοντας από τη ΛΝΕ («τέρμα τα δίφραγκα»). Παρά ταύτα, κατάφερε να επιστρέψει στη ΛΝΕ το 1910 και ακολούθησε η λεγόμενη «χρυσή εποχή» της δραχμής που κράτησε ως το ξέσπασμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου το 1914.

Η χρεοκοπία του 1932

Ο συγγραφέας του άρθρου υπενθυμίζει τη διάσημη φράση του Xέγκελ: «Αυτό που μας διδάσκει η Ιστορία είναι ότι λαοί και κυβερνήσεις δεν διδάσκονται από την Ιστορία, ούτε ενεργούν με βάση τα διδάγματά της». Υποστηρίζει ότι η Ελλάδα δεν είναι καταδικασμένη να χάνει πάντα αλλά μόνο όταν κάνει λάθη και δεν διδάσκεται από αυτά.

Εστιάζοντας στην τελευταία κυβερνητική θητεία του Ελευθέριου Βενιζέλου (1928-1932) απορρίπτει την απευθείας αντιπαραβολή της χρεοκοπίας του 1932 με τη σημερινή συγκυρία.

«Ούτε η κατάρρευση της Ελλάδας ήταν προκαθορισμένη από κάποιο ιστορικό προηγούμενο, αλλά ούτε το μετά την καταστροφή καθεστώς κατάφερε να αντιμετωπίσει τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα της περιόδου» αντιτείνει ο κ. Χριστοδουλάκης. Η χώρα μας προσδέθηκε στον Κανόνα Χρυσού το 1928 μέσω της αγγλικής λίρας. «Η απόφαση ήταν απόλυτα δικαιολογημένη και βοήθησε την Ελλάδα να διασφαλίσει δημοσιονομική σταθερότητα, να αποκτήσει διεθνή αξιοπιστία και πρόσβαση σε χαμηλού κόστους δανεισμό» γράφει. Τι πήγε στραβά; Ο κύριος λόγος κατάρρευσης ήταν η κατάρρευση της Αγγλίας τον Σεπτέμβριο 1931. Μετά την αποσύνδεση της λίρας από τον κανόνα χρυσού, η Ελλάδα αντί να βρει ευκαιρία να προσαρμόσει ανάλογα την ισοτιμία της και να ανακτήσει την ανταγωνιστικότητά της επιχείρησε να παραμείνει προσδεδεμένη στην ίδια ισοτιμία οδηγώντας τα επιτόκια δανεισμού της στα ύψη και την πραγματική οικονομία σε ασφυξία. Αδυνατώντας πλέον να δανειστεί εγκατέλειψε το σύστημα τον Απρίλιο του 1932 και κήρυξε πτώχευση.

Ομως μετά την αποσύνδεση η Ελλάδα δεν επέστρεψε στον... παράδεισο, όπως εκτιμούν σήμερα ότι θα συμβεί πολλοί θιασώτες της αποχώρησης από το ευρώ και της επιστροφής στη δραχμή. Παρά τις προσδοκίες, η κατάρρευση δεν βελτίωσε τις εξαγωγές, δεν αύξησε την απασχόληση και δεν σταμάτησε την αναταραχή. Το πολιτικό σύστημα της εποχής κατέρρευσε. Ακολούθησαν τέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις (1932, 1933, 1935 και 1936), μια απόπειρα δολοφονίας κατά του πρώην πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου και τέσσερα στρατιωτικά κινήματα.

TO BHMA online