Από τον AΝΔΡΕΑ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗ*
Ήταν μια μαύρη εβδομάδα για την Ελλάδα, αλλά και για την Ευρώπη. Μια εβδομάδα όπου οι ελπίδες μας για μια εναλλακτική Ευρωπαϊκή Ένωση κατέρρευσαν βίαια, ανοίγοντας το δρόμο σε ένα δυστοπικό παρόν που για τους περισσότερους Έλληνες, μετά από πέντε χρόνια βάναυσα επιβεβλημένης λιτότητας, είναι ακόμη πιο ανυπόφορο.
Η πρωτοφανής επίδειξη δύναμης και εξουσίας και η απόλυτη ταπείνωση από τις εγκληματικές συμμορίες– με τα κοστούμια – της Ευρώπης φαίνεται να θέλουν να θάψουν τις ελπίδες μας στο έδαφος. Ή μήπως τις έχουν ήδη θάψει; Τι μπορεί να μάθουμε από όλο αυτό πριν ανέβουμε και πάλι;
Πρώτον, η ‘Οριενταλιστική’ επίθεση στην Ελλάδα (επίθεση λόγω της γεωγραφικής της θέσης), μια επίθεση που οδηγείται από τη νεο-αποικιακή λογική του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου και εκτελείται μέσω εύπεπτων λόγων και πολιτιστικών αφηγήσεων, θα πρέπει τώρα να θεωρείται αδιαμφισβήτητη. Πρόκειται για μια επίθεση που βίαια και αδυσώπητα πέτυχε να παρουσιάσει τους Έλληνες ως ηθικά κατώτερα υποκείμενα άξια της μοίρας τους.
Δεν αποτελεί έκπληξη λοιπόν, ότι πολλοί Ευρωπαίοι εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η στάση Μέρκελ και Σόιμπλε άξιζε στην Ελλάδα και «καλά να πάθει» και ήταν μια αρκετά δίκαιη τιμωρία αν αναλογιστεί κανείς πόσο ανεύθυνο έθνος έχει αποδειχθεί η Ελλάδα. Καιρό τώρα, μεγάλα γνωστά αλλά και κίτρινα μέσα μαζικής ενημέρωσης σε όλη την Ευρώπη έχουν σκιαγραφήσει τους Έλληνες ως ανεύθυνους, τεμπέληδες, διεφθαρμένους, παράλογους και σύμφωνα με τα λόγια της Christine Lagarde, ως «μη-ενήλικες».
Δεν προξένησε έκπληξη, για παράδειγμα, ότι κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του Eurogroup της περασμένης εβδομάδας, υπήρξαν ισχυρισμοί των μέσων ενημέρωσης ότι ο νέος Έλληνας υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος ξέχασε τις προτάσεις του στο αεροπλάνο (είδηση που συνοδευόταν με μια κοροϊδευτική φωτογραφία) και ότι έκανε λάθη που θα έκανε μόνο ένα «σχολιαρόπαιδο».
Εξίσου δεν προκάλεσε έκπληξη η εικόνα που κατασκευάστηκε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης γύρω από τον Γιάνη Βαρουφάκη, πρώην υπουργό Οικονομικών, ο οποίος οδηγεί μηχανή, μιλάει δυνατά και φαινόταν μάλλον πάρα πολύ πιο «κουλ» και «άγριος» απ’ότι ένας αξιοσέβαστος, πολιτικός θα έπρεπε να είναι. Πάνω απ ‘όλα, αυτοί ήταν πολιτικοί οι οποιοί δεν κρίθηκαν με βάση τα λόγια ή τις πράξεις τους, αλλά επί τη βάσει της εξωτερικής τους εμφάνισης και διαφορετικότας.
Σε αυτό ακριβώς το επίπεδο θα πρέπει να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε πώς οι ευρωπαϊκές ελίτ κατάφεραν να αποικίσουν το Ελληνικό έθνος. Έτσι κι αλλιώς, ο Οριενταλιστικός λόγος έχει εδώ και καιρό δημιουργήσει τις προϋποθέσεις αυτής της δυνατότητας αλλού, της πιθανότητας δηλ. ένα εθνικό κράτος να μπορεί να εξαρτηθεί δικαίως από κάποιο άλλο, για παράδειγμα, με τη χρήση των περιουσιακών του στοιχείων ως υποθήκη. Οι λογικές του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου γίνονται όλο και πιο ισχυρές, όταν αναμειγνύονται με επιτυχία με πολιτιστικές λογικές.
Δεύτερον, θα πρέπει να διεκδικήσουμε τις «δικές μας» συμμαχίες αλληλεγγύης.Δεν θα πρέπει πλέον να εμπιστευόμαστε και να βασιζόμαστε στα διακρατικά (και εθνικά) θεσμικά όργανα της Ευρώπης να διοχετεύσουν ένα προοδευτικό μοντέλο αλληλεγγύης και κοινωνικής δικαιοσύνης.
Το αναδυόμενο μοντέλο της «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης» είναι τόσο ζοφερό όσο είναι το μέλλον των Ελλήνων. Πρόκειται για ένα μοντέλο που «πηγαίνει χέρι-χέρι με την υπευθυνότητα», ένα μοντέλο όπου «τα πλεονεκτήματα πρέπει να υπερισχύουν των μειονεκτημάτων», όπως η Μέρκελ εξήγησε πρόσφατα. Εμφανώς απούσα, φυσικά, ήταν η παρατήρηση ότι όλα τα πλεονεκτήματα είναι μέχρι στιγμής άνισα κατανεμημένα στους Ευρωπαίους τραπεζίτες, και όχι στους Ευρωπαίους πολίτες. Γενικότερα, ποια ακριβώς είναι τα θεμέλια και ποιοι είναι οι στόχοι μιας τέτοιας αλληλεγγύης; Ποιος περιλαμβάνεται και ποιος εξαιρείται;
Επιπλέον, σε ποιο βαθμό μια τέτοιου τύπου αλληλεγγύη σέβεται τη δημοκρατία; Και ποιες ακριβώς είναι οι ευθύνες που θα πρέπει να πάνε χέρι-χέρι με αυτή; Ένα πράγμα είναι σίγουρο – ότι δεν είναι στο χέρι των Ελλήνων (και σύντομα των Πορτογάλων, Ισπανών, Ιταλών κλπ.) να αποφασίσουν, καθώς είναι ουσιαστικά ανεύθυνοι. Στο μέτρο που η αλληλεγγύη πάντα εμπερικλείει ένα «εμείς» και ένα οι «άλλοι», οι Έλληνες είναι ήδη οι Άλλοι. Γνωρίζουμε ήδη ότι όταν το τέλος του δρόμου προς το Grexit πλησιάζει, το μόνο που όλοι «αυτοί» μπορούν να εγγυηθούν είναι κάποια ανθρωπιστική βοήθεια, ως μια τελευταία καλή πράξη και ταυτόχρονα επίδειξη ηθικής υπεροχής από αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία.
Ο Edward Said, ένας βασικός θεωρητικός του Οριενταλισμού, πιθανότατα θα συμφωνούσε ότι αυτή η τελευταία παρατήρηση, το γεγονός δηλ., ότι η Ελλάδα θα είναι ο αποδέκτης όχι τόσο της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης όσο της φιλανθρωπίας της, είναι ίσως το πιο αποκαλυπτικό σημάδι, ότι η χώρα έχει ήδη γίνει η Ανατολή. Δεν είναι πλέον τοποθετημένη με ασφάλεια εντός της (ελεύθερης, δημοκρατικής, ηθικής) Δύσης και ως εκ τούτου, έχει μετατραπεί σε μία δυνητική απειλή, σε έναν Άλλο που πρέπει να αντιμετωπιστεί με προσοχή, αν όχι να μπει σε καραντίνα ώστε να ελέγχεται.
Ωστόσο, στους δρόμους της Αθήνας, της Βαρκελώνης και του Βερολίνου μπορεί κανείς να βρει πολύ πιο προοδευτικά μοντέλα αλληλεγγύης από εκείνα που κατασκευάζονται σε ορισμένους διαδρόμους των Βρυξελλών. Μοντέλα που από την αρχή που σχεδιάστηκαν λαμβάνουν υπόψην τους τις διαφορές και τις αποστάσεις, μέσα σε όλες τις τάξεις, τις φυλές, τις ηλικίες και τα φύλα. Είναι καιρός να διεκδικήσουμε εκ νέου την Ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.
*Ο Ανδρέας Χατζηδάκης είναι λέκτορας στο School of Management, του Royal Holloway University of London
https://www.opendemocracy.net/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου