Το εθνικό νόμισμα είναι… σχετικό

Το Μαυροβούνιο, που δεν ανήκει καν στην ΕΕ, έχει ευρώ. Το Εκουαδόρ έχει δολάριο που δεν ανανγωρίζει η Fed. Το παράδοξο της Νήσου Μαν και της Σκωτίας. Τι αξία τελικά έχει ένα νόμισμα; Όποια του δώσουμε εμείς. Δεν είναι τίποτε άλλο από ένα παιχνίδι εμπιστοσύνης.Οι πιστοί αναγνώστες αυτής της στήλης -εάν υπάρχουν- θα γνωρίζουν ότι πριν από λίγες εβδομάδες ήμουν στα νησιά Γκαλαπάγκος, που ανήκουν στο Εκουαδόρ. Αναπόφευκτα επέστρεψα με μία χούφτα νομίσματα. Υπήρχε όμως, νόμισμα δολαρίου των ΗΠΑ και ένα άλλο νόμισμα που απλώς έγραφε «50 σεντς».Το νόμισμα των 50 σεντς κατασκευάζεται από την κυβέρνηση του Εκουαδόρ, αλλά το Εκουαδόρ δεν έχει δικό του εθνικό νόμισμα. Το Εκουαδόρ είναι η μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο που έχει επιλέξει την οδό της… «δολαριοποίησης», όπως είναι ο όρος που έχει επικρατήσει.   Προ δεκαετίας, η κυβέρνηση της χώρας έλαβε τη μονομερή
απόφαση να υιοθετήσει το νόμισμα μιας άλλης χώρας. Χρησιμοποιεί το δολάριο των ΗΠΑ, με την άτυπη συναίνεση -

αλλά όχι την επίσημη συγκατάθεση- της αμερικανικής κυβέρνησης και της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ. Το νόμισμα που έχω στην τσέπη μου αντιστοιχεί σε 50 σεντς των ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ, όμως, δεν εκδίδουν νόμισμα των 50 σεντς, μόνο νομίσματα των 25 σεντς, δεκάρες και πεντάρες. Και ενώ άπαντες στα νησιά Γκαλαπάγκος θα έπαιρναν με χαρά το νόμισμα των 50 σεντς που θα τους έδινα, δεν θα ίσχυε το ίδιο και στην Ουάσιγκτον. Εκεί δεν θα το δεχόταν κανείς.

Παραδόξως, λοιπόν, γνήσια αμερικανικά νομίσματα, που χαράχτηκαν για την αμερικανική κυβέρνηση, δεν είχαν τόσο μεγάλη απήχηση στις ΗΠΑ όσο έχουν με την ευρεία κυκλοφορία τους στο Εκουαδόρ. Μπορεί λοιπόν να γίνει δολαριοποίηση χωρίς δολάριο.

Το Μαυροβούνιο, η μικρή χώρα των Βαλκανίων με τις μεγάλες αμμουδιές και όμορφα βουνά, επίσης δεν έχει δικό του νόμισμα. Το Μαυροβούνιο χρησιμοποιεί το ευρώ, αν και η χώρα δεν είναι ούτε καν μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (και δεν προβλέπεται να γίνει στο μέλλον) και δεν έχει άδεια από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Όπως το Εκουαδόρ, έτσι και το Μαυροβούνιο δεν τυπώνει το δικό του χρήμα, αλλά το εισάγει στην ονομαστική του αξία.

Κοίταξα πιο προσεκτικά το νόμισμα των 50 σεντς του Εκουαδόρ, όταν ο Άλεξ Σάλμοντ, ο εκλεγμένος πρωθυπουργός της Σκωτίας, εκφωνούσε ομιλία στη Νήσο του Μαν όπου υμνούσε τις αρετές στη σχέση που έχει η χώρα με τη Βρετανία. Αυτό το οικοδόμημα είναι περίπλοκο. Όπως συμβαίνει και με τα Channel Islands, Jersey και Guernsey, η Νήσος Μαν δεν είναι μέρος της Βρετανίας, ούτε της Ε.Ε. και έχει τη δική της κυβέρνηση.

Καμία χώρα, όμως, δεν αναγνωρίζει αυτά τα νησιά ως ανεξάρτητες χώρες. Οι κάτοικοί τους έχουν βρετανικά διαβατήρια και η Βρετανία αποδέχεται την ευθύνη της ασφάλειας (Όχι τόσο αποτελεσματικά. Τα Νησιά Τσάνελ, που βρίσκονται σε ελάχιστη απόσταση από τις ακτές της Νορμανδίας είχαν καταληφθεί από τους Γερμανούς τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και είχαν μείνει από κατάληψη ακόμη και μετά την απελευθέρωση της Γαλλίας. Οι Γερμανοί στρατιώτες διατήρησαν τον έλεγχό τους μέχρι την υπογραφή της εκεχειρίας. Το Γ΄Ράιχ ουδέποτε ενσωμάτωσε τη Νήσο Μαν. Δεν θεωρώ πως το με πληθυσμό μικρότερο των 100.000 στη μέση της Ιρλανδικής Θάλασσας είχε σε μεγάλη υπόληψη τα σχέδια του Αδόλφου Χίτλερ για παγκόσμια κυριαρχία).

Η Νήσος Μαν τυπώνει τα δικά της χαρτονομίσματα. Νομίσματα που αναγράφουν «μία λίρα» αλλά, όπως συμβαίνει και με το νόμισμα του Εκουαδόρ, δεν είναι απολύτως σαφές  τι ακριβώς σημαίνει αυτή η αναγραφή. Οι τράπεζες του νησιού πρόθυμα (αν και δεν τους επιβάλλεται) θα ανταλλάξουν αυτά τα χαρτονομίσματα με λίρες Αγγλίας εάν τους το ζητήσετε. Όπως όμως, συμβαίνει και με το νόμισμα του Εκουαδόρ, τα νομίσματα στη Νήσο Μαν γίνονται αποδεκτά μόνο εκεί. Πουθενά αλλού. 

Τι σημαίνουν, όμως, αυτά τα κομμάτια από χαρτί; Είναι λίρες της Νήσου Μαν ή λίρες Αγγλίας ή μήπως και τα δύο; Κανείς δεν θέτει αυτά τα ερωτήματα επειδή οι απαντήσεις δεν έχουν σημασία. Και, όπως συμβαίνει με το νόμισμα των 50 σεντς του Εκουαδόρ, ο ελεγκτής του μητρικού νομίσματος δεν ενδιαφέρεται επειδή τα ποσά για τα οποία γίνεται λόγος είναι πολύ μικρά.

Υπάρχουν επίσης σκωτσέζικα τραπεζογραμμάτια, αλλά είναι διαφορετική ιστορία από τα νομίσματα στη Νήσο του Μαν ή στο Jersey. Τα σκωτσέζικα χαρτονομίσματα εκδίδονται από την Τράπεζα της Σκωτίας, τη Royal Bank of Scotland και την Clydesdale Bank. Αναγράφουν τη λέξη «στερλίνα» (κάτι που δεν ισχύει για τα νομίσματα στο Μαν και στο Jersey) και η έκδοσή τους στηρίζεται από τραπεζογραμμάτια της Τράπεζας της Αγγλίας ισότιμης αξίας. Όταν, όμως, οι δύο μεγαλύτερες τράπεζες της Σκωτίας κατέρρευσαν το 2008, όσοι είχαν αυτά τα χρήματα στην τσέπη και στο πορτοφόλι τους βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον κίνδυνο να μην έχουν τελικά τίποτε παραπάνω από μία αξίωση να θεωρηθούν μη εξασφαλισμένος πιστωτής κατά τη διάρκεια ρευστοποίησης. Σήμερα, η αξία αυτών των τραπεζογραμματίων φέρει την εγγύηση της βρετανικής κυβέρνησης.

Τι σημαίνει, όμως, αυτή η εγγύηση; Ότι το Financial Services Compensation Scheme θα δώσει σε αντάλλαγμα ένα τραπεζογραμμάτιο της Τράπεζας της Αγγλίας σε περίπτωση όπου μία σκοτσέζικη τράπεζα δεν μπορέσει να ανταποκριθεί στην αποπληρωμή του δικού της τραπεζογραμματίου.

Το χρήμα, με άλλα λόγια, είναι ένα παιχνίδι εμπιστοσύνης. Η αξία του εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τη βούληση των ανθρώπων να το αποδεχθούν. Τα χρήματα είναι ό,τι επιλέγουμε να είναι. Το ίδιο ίσως να ισχύει και με την ανεξαρτησία.

http://eleutheriellada.wordpress.com