Η Ευρώπη στο δρόμο της Ιαπωνίας; Του Γκόρντον Μπράουν

Τα καλά νέα είναι ότι η Ευρώπη δεν κινδυνεύει πια να ακολουθήσει τον δρόμο της Ελλάδας. Τα κακά νέα είναι ότι κινδυνεύει να ακολουθήσει τον δρόμο της Ιαπωνίας

Υστερα από δισταγμούς χρόνων, διανθισμένους από περιόδους πανικού, η Ευρώπη τελικά αποδέχτηκε ότι δεν μπορεί να υπάρξει ενιαίο νόμισμα χωρίς δανειστή ύστατης ανάγκης. Οι φιλοευρωπαίοι ψηφοφόροι στην Ολλανδία είναι ξεκάθαρο ότι εντυπωσιάστηκαν από την κίνηση του προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) Μάριο Ντράγκι να παραμερίσει τις αντιρρήσεις της Μπούντεσμπανκ και να υποσχεθεί ότι θα προχωρήσει - υπό όρους - σε αγορές κρατικών ομολόγων χωρών της ευρωζώνης για να αποφευχθεί ακόμη μια κρίση.

Η ΕΚΤ έδρασε πάνω στην ώρα. Η βόμβα ήταν έτοιμη να σκάσει τον επόμενο μήνα, πυροδοτούμενη από την κρίση στην Ελλάδα και την Ισπανία. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα γλίτωσε από μια ευρωπαϊκή κρίση εν μέσω της προεκλογικής του καμπάνιας και όλα δείχνουν ότι δεν θα έχει να αντιμετωπίσει μια έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, μια χρεοκοπία της Ισπανίας ή μια επέκταση της κρίσης στην Ιταλία και τη Γαλλία.

Μέχρι τώρα όλα πάνε καλά, όμως όσα έχουν γίνει δεν είναι αρκετά.

Το αποτέλεσμα της παρέμβασης της ΕΚΤ είναι ότι δεν θα υπάρξει επέκταση της κρίσης σε άλλες χώρες αλλά με τον τρόπο αυτό δεν σταματά η ύφεση. Αποφεύχθηκε μεν η διάλυση της ευρωζώνης
αλλά η ανάκαμψη χάρη στην οποία θα αλλάξει η πορεία που ακολουθεί σήμερα η Ευρώπη δεν έχει φανεί. Τώρα θα είναι πιο δύσκολο για τους Ευρωπαίους να αρνηθούν την παροχή βοήθειας σε μια χώρα ή να την πιέσουν να μπει σε πρόγραμμα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου.

Ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι η Γαλλία κινδυνεύει να βυθιστεί και αυτή, όπως η μισή Ευρώπη, σε ύφεση. Εάν οι ευρωπαίοι ηγέτες δεν αναλάβουν πρωτοβουλία για να αναπτυχθούν οι οικονομίες τους, η Ευρώπη θα εξακολουθήσει να ασθμαίνει. Η ανεργία θα συνεχίσει να αυξάνεται συνεχώς και η Δύση θα εξακολουθεί να αποτελεί τροχοπέδη για την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας, περιλαμβανομένης και της Κίνας.

Μεγάλος είναι ο πειρασμός να πει κανείς ότι όλα θα πάνε καλά επειδή θα ληφθούν και άλλα μέτρα όπως η ευρωπαϊκή τραπεζική ένωση που υποστηρίζει με θέρμη ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο.

Ομως μια τραπεζική ένωση χρειάζεται περισσότερα από μια ενιαία ευρωπαϊκή εποπτεία. Χρειάζεται ακόμη κοινό ταμείο στήριξης και κοινή ασφάλιση χρέους - και όλα αυτά χρειάζονται μεταφορές κεφαλαίων από τη μία χώρα στην άλλη.

Πράγματι, η τραπεζική ένωση με τη μορφή που συζητά σήμερα η Ευρώπη δεν είναι δυνατή χωρίς δημοσιονομική ένωση.

Κάποιος θα πρέπει να εγγυηθεί ανακεφαλαιοποιήσεις τραπεζών, ασφαλίσεις καταθέσεων και προγράμματα σωτηρίας, και επομένως θα πρέπει να συνεχίσουν να μεταφέρονται κεφάλαια από τις πλουσιότερες στις φτωχότερες χώρες.

Οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν χορηγήσει δάνεια 24 τρισ. ευρώ, περισσότερα από αυτά των αμερικανικών που ανέρχονται σε 11 τρισ. ευρώ. Χρειάζεται ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών ύψους 200 δισ. ευρώ και να εγγυηθούν οι καταθέσεις.

Αυτό βάζει τρία βήματα στην ατζέντα: μια δημοσιονομική ένωση, τη δημιουργία ευρωπαϊκού υπουργείου Οικονομικών και την υιοθέτηση κάποιας μορφής ευρωομολόγου - όσα δηλαδή θέλησε να αποφύγει η Γερμανία.

Οι αλλαγές που θα απαιτηθεί να γίνουν στα εθνικά συντάγματα είναι τόσο μεγάλες που βλέπω να αυξάνονται οι φωνές για τη διενέργεια δημοψηφισμάτων, κάτι που θα χρειαστεί χρόνια για να ολοκληρωθεί.

Εκείνο που αποτρέπει την επιστροφή κεφαλαίων δεν είναι μόνο η αβεβαιότητα για το ποιος θα είναι ο δανειστής ύστατης ανάγκης αλλά η έλλειψη διαρθρωτικών αλλαγών που είναι απαραίτητες για να αποκατασταθεί η ανάπτυξη στην Ευρώπη.

Ενώ η Ευρώπη βρισκόταν στην καρδιά της παγκόσμιας οικονομίας, τώρα οδεύει προς την περιφέρεια. Ενας μη ανταγωνιστικός ευρωπαϊκός Νότος αναμφισβήτητα θα μείνει ακόμη πιο πίσω. Επομένως η Ευρώπη αντιμετωπίζει σήμερα τα ίδια προβλήματα που παγίδευσαν για 25 χρόνια την Ιαπωνία.

Επιπλέον σήμερα υπάρχουν διαρθρωτικές ανισότητες που είναι πολύ πιο σοβαρές από αυτές της δεκαετίας του '80 και δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με την υιοθέτηση συμβατικών πολιτικών.

Η στρέβλωση που υπάρχει είναι ότι οι μεγαλύτεροι παραγωγοί στον κόσμο είναι ήδη οι αναπτυσσόμενες οικονομίες, ενώ οι μεγαλύτεροι καταναλωτές παραμένουν οι ανεπτυγμένες οικονομίες. Επομένως ούτε ο δυτικός καταναλωτής ούτε ο ασιάτης παραγωγός μπορούν να προχωρήσουν ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο.

Η παγκόσμια ανάπτυξη θα έρθει μόνο όταν η Ασία πιστέψει ότι οι αγορές στη Δύση ανακάμπτουν και όταν οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι μπορέσουν να πληρώσουν για καταναλωτικά αγαθά εξάγοντας προϊόντα στην Ασία.

Μια συνολική συντονισμένη τόνωση της ρευστότητας από τις κεντρικές τράπεζες πλέον δικαιολογείται, αλλά η Κίνα μπορεί επίσης να τονώσει περισσότερο την καταναλωτική ζήτηση και να προωθήσει επενδύσεις σε υποδομές.

Η στρατηγική που προτείνω είναι καλή για την Ασία, σώζει την Ευρώπη και δίνει την ευκαιρία στους Αμερικανούς να διπλασιάσουν τις εξαγωγές τους. Καθώς η ανάπτυξη στη Γερμανία μειώνεται στα επίπεδα της Γαλλίας και της Βρετανίας, δημιουργείται η αίσθηση ότι η κατάσταση αυτή θα παγιωθεί για τα επόμενα χρόνια. Επομένως τα δάνεια που παρείχαν την προηγούμενη εβδομάδα οι κεντρικοί τραπεζίτες δεν θα αποτελέσουν παρά μικρή βοήθεια εάν οι πολιτικοί δεν πάρουν τη σκυτάλη παρουσιάζοντας μέτρα ανάπτυξης.

Η Ευρώπη έδρασε για να αποφύγει μια δραματική κατάρρευση, όμως η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να αποφευχθούν ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα και εξασθένηση για τη Δύση που μπορεί μάλιστα να έχει μακροπρόθεσμο χαρακτήρα.
Πράγματι, από εδώ και στο εξής όλοι θα ασχολούνται όλο και περισσότερο με το πώς θα αντιμετωπίσουν μια τέτοια εξασθένηση.
tvxs.gr