Εντουάρντο Γκαλεάνο: Μνήμη της Φωτιάς Ι,ΙΙ,ΙΙΙ.

Η επίσημη ιστορία της Λατινικής Αμερικής συρρικνώνεται σε μια στρατιωτική παρέλαση δικτατόρων με κολαριστές στολές. Εγώ δεν είμαι ιστορικός. Είμαι ένας συγγραφέας που θα ήθελε να συμβάλει στη διάσωση της λεηλατημένης μνήμης ολόκληρης της Αμερικής, αλλά κυρίως της Λατινικής Αμερικής, γης αγαπημένης και περιφρονημένης. Θα ήθελα να συνομιλήσω μαζί της, να μοιραστώ τα μυστικά της, να μάθω πώς φτιάχτηκε, από ποιες πράξεις αγάπης και βιασμού προέρχεται». Ε. Γκαλεάνο

Η αρχή (Ι) - Τα πρόσωπα και οι μάσκες (ΙΙ) - Ο αιώνας του ανέμου (ΙΙΙ): τρία βιβλία, τρία μέρη μιας συγκλονιστικής τριλογίας που ιχνηλατούν την ιστορία της λατινικής Αμερικής

από την προκολομβιανή εποχή ώς τα τέλη του 20ού αιώνα, ένα εγχείρημα που «ξεθάβει την ιστορία κάτω από τα μπρούντζινα αγάλματα και τα μαρμάρινα μνημεία» και φέρνει στο προσκήνιο τον ίδιο τον άνθρωπο, τον αγώνα του για την ελευθερία, για το ίδιο το δικαίωμά του να υπάρχει.

Ο Γκαλεάνο διυλίζει με τον μοναδικό του τρόπο τα ιστορικά γεγονότα για να αποσπάσει την ουσία τους, γι’ αυτό και ο αναγνώστης, ανεξάρτητα από τις καταβολές του, έχει την αίσθηση ότι διαβάζει τη δική του ιστορία. Η ιστορία του Γκαλεάνο είναι σε τελική ανάλυση η ιστορία της κοινής ανθρώπινης μοίρας. Είναι η ιστορία του αγώνα για την επιβίωση, του αγώνα ενάντια στον κάθε είδους κατακτητή, της αντίστασης στους κάθε είδους εσωτερικούς και εξωτερικούς δυνάστες, του αγώνα να αρθεί το ανθρώπινο πρόσωπο πάνω από την κάθε είδους εξουσία που το συνθλίβει.

Ο Γκαλεάνο, ένας συγγραφέας που, όπως ο ίδιος εξομολογείται, «αναζητά να ακούσει τις άλλες φωνές, αυτές που δεν ακούγονται, να δει τις αδιόρατες αποχρώσεις, την αλήθεια», δεν μιλά μόνο για τους πρωταγωνιστές της ιστορίας, αλλά και για τους αφανείς ήρωες και τις ηρωίδες της ιστορίας, για όλα αυτά που αποσιωπούνται ή παραβλέπονται από τις μονοσήμαντες, «εξουσιαστικές» αναγνώσεις του παρελθόντος.

ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ – I. Η ΑΡΧΗ
Μια ξεχασμένη σελίδα της επίσημης ιστορίας

Με τη Μνήμη της Φωτιάς, ο Εδουάρδο Γκαλεάνο «ξαναγράφει» την ιστορία της Λατινικής Αμερικής, βασιζόμενος σε μύθους, προφητείες και πραγματικά γεγονότα. Στην «Αρχή», τον πρώτο τόμο της τριλογίας, καταγράφεται η ιστορία της Λατινικής Αμερικής από την προκολομβιανή εποχή ώς τις αρχές του 18ου αιώνα. Το ταξίδι του Κολόμβου οδήγησε στον βάναυσο αποικισμό της Νέας Γης με «πρωταγωνιστές» τους κατακτητές, τους εκτελεστές της Ιεράς Εξέτασης, τους Πορτογάλους, Ισπανούς, Άγγλους και Ολλανδούς δουλέμπορους, και «κομπάρσους» τον ντόπιο πληθυσμό, τους Ινδιάνους, τα θύματα των εμπόρων λευκής σαρκός και τους Αφρικανούς σκλάβους σε ένα ταξίδι προς την κόλαση της Νέας Γης.

Ο πυρετός του μαύρου χρυσού, η επανάσταση των καταπιεσμένων πληθυσμών, οι χαμένοι πολιτισμοί των Αζτέκων, των Ίνκα και των Μάγια και ο αφανισμός χιλιάδων ανθρώπων αποτελούν μια ξεχασμένη σελίδα στα βιβλία της επίσημης ιστορίας. Μέσα από χίλιες αλληγορικές ιστορίες, ο Εδουάρδο Γκαλεάνο περιγράφει την καθημερινότητα των απλών ανθρώπων, ανασύρει σύμβολα και μνήμες και αναμειγνύει το παρελθόν με το παρόν αναζητώντας ένα πιο δίκαιο μέλλον. Στην πρόζα του Γκαλεάνο συνυπάρχουν η δημοσιογραφία, το δοκίμιο και η διήγηση, συνθέτοντας μια ιδιαίτερη τέχνη, η οποία είναι ίσως και η μοναδική που θα μπορούσε να βοηθήσει το συγγραφέα «να ξεθάψει την ιστορία κάτω από τα μπρούντζινα αγάλματα και τα μαρμάρινα μνημεία».

Απόσπασμα:«Οι έμποροι λευκής σαρκός ονομάζουν Πνεύματα τις ιερόδουλες και τους αλήτες που απήγαγαν από τις φτωχογειτονιές του Λονδίνου, τους νεαρούς καθολικούς που παγίδεψαν στην Ιρλανδία και τη Σκωτία, καθώς και τους βαρυποινίτες που περίμεναν την κρεμάλα στις φυλακές του Μπρίστολ, επειδή σκότωσαν ένα λαγό σε ξένα χωράφια. Εξαφανίζουν ταχυδακτυλουργικά τους ανθρώπους και τους στέλνουν στις Αντίλες. Στοιβαγμένοι και κλειδαμπαρωμένοι στο αμπάρι, ξυπνούν τώρα όσοι βρέθηκαν μεθυσμένοι στις αποβάθρες, καθώς και τα παιδιά που ξεγελάστηκαν με ζαχαρωτά, ή πολλοί τυχοδιώκτες που ξεγελάστηκαν με την υπόσχεση του εύκολου πλούτου. Θα τους ξεζουμίσουν στις φυτείες του Μπαρμπάντος, της Τζαμάικα και της Βιρτζίνια, μέχρι να ξεχρεώσουν την αξία τους και την αξία του ναύλου (…) Στο Μπαρμπάντος υπάρχουν σαράντα χιλιάδες Αφρικανοί σκλάβοι. Οι γεννήσεις καταγράφονται στα λογιστικά βιβλία των φυτειών. Ο νεογέννητος μαύρος αξίζει μισή λίρα».

ΚΡΙΤΙΚΕΣ

«Η Μνήμη της Φωτιάς θα σας αποκαλύψει το νόημα του Νέου Κόσμου όπως ακριβώς ήταν, και του κόσμου όπως είναι τώρα». Boston Globe

«Από την προκολομβιανή δημιουργία μύθων και τα πρώτα ευρωπαϊκά ταξίδια της ανακάλυψης και της κατάκτησης μέχρι την εποχή του Ρήγκαν, σ’ αυτό το βιβλίο δεν υπάρχει τίποτα λιγότερο από μια ενοποιημένη ιστορία του δυτικού ημισφαιρίου (…) γραμμένη σε ζωντανή πρόζα». The New Yorker

«Ένα βιβλίο τόσο συναρπαστικό όσο η ιστορία που αφηγείται… Ο Γκαλεάνο είναι ένας ευθυμογράφος, ρε αλιστής και ιστορικός, και το όνομά του αξίζει να αναφέρεται πλάι σε αυτά των John Dos Passos, Bernard de Voto και Gabriel García Márquez». Los Angeles Times

ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ – ΙΙ. ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΟΙ ΜΑΣΚΕΣ

Στην Αρχή, τον πρώτο τόμο της τριλογίας (κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πάπυρος το 2009), καταγράφεται η ιστορία της Λατινικής Αμερικής από την προκολομβιανή εποχή ώς τις αρχές του 18ου αιώνα. Στον δεύτερο τόμο, Τα πρόσωπα και οι μάσκες, μέσα από τετρακόσιες και πλέον αφηγήσεις που αναπτύσσονται χρονολογικά, επισκοπείται ο 18ος και ο 19ος αιώνας, εποχή επώδυνη μα και γόνιμη, κατά την οποία οι λαοί της αμερικανικής ηπείρου αναζητούν την πραγματική τους ταυτότητα, πίσω από τις μάσκες που τους επέβαλαν οι αποικιοκράτες, για να κατακτήσουν εντέλει την αυτοδιάθεσή τους και τα δικαιώματά τους.

Είναι η εποχή που γίνεται αισθητός ο απόηχος του Διαφωτισμού, της Γαλλικής και της Αμερικανικής Επανάστασης, η Αϊτή γίνεται η πρώτη χώρα στην οποία καταργείται η δουλεία, είναι η εποχή του Σιμόν Μπολίβαρ, του Χοσέ Μαρτί, του Χοσέ Αρτίγκας, αλλά και του Φραγκλίνου Ρούσβελτ, του Λίνκολν, του Τζερόνιμο. Οι Ευρωπαίοι απομυζούν τον ορυκτό πλούτο της Λατινικής Αμερικής, η Αγγλία επιβάλλει, μέσω των δανείων, τον οικονομικό της έλεγχο στα λατινοαμερικανικά κράτη και οι Ηνωμένες Πολιτείες, ανεξάρτητες πλέον, εκκαθαρίζουν τους Ινδιάνους στα εδάφη τους και εκδηλώνουν τον επεκτατισμό τους. Και η ιδιαίτερη γραφή του Γκαλεάνο αναπλάθει την ιστορία, την κάνει να μιλά σε πρώτο πρόσωπο, «την ξεθάβει κάτω από τα μπρούντζινα αγάλματα και τα μαρμάρινα μνημεία».

ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ – ΙΙΙ. Ο ΑΙΩΝΑΣ ΤΟΥ ΑΝΕΜΟΥ

Ο αγώνας των λαών για ελευθερία και αξιοπρέπεια: αγώνας χωρίς τέλος

«1986 / Μοντεβιδέο. Προς τον Αρνάλδο Ορφίλα Ρεϊνάλ, Εκδοτικός Οίκος Εικοστός Πρώτος Αιώνας. Αγαπητέ Αρνάλδο: Σου στέλνω τον τελευταίο τόμο της «Μνήμης της Φωτιάς». Όπως βλέπεις, τελειώνει το 1984. Γιατί όχι πριν, ή μετά, δεν ξέρω. Ίσως επειδή αυτή ήταν η τελευταία χρονιά της εξορίας μου, το τέλος ενός κύκλου, το τέλος ενός αιώνα. Ή μπορεί επειδή έτσι το ’θελε το ίδιο το βιβλίο. Πάντως το βιβλίο κι εγώ ξέρουμε πως η τελευταία σελίδα είναι επίσης και η πρώτη. Συχώρεσέ με αν βγήκε κάπως μεγάλο. Το γράψιμό του ήταν σκέτη χαρά για το χέρι μου. Και τώρα νιώθω περισσότερο από ποτέ άλλοτε υπερήφανος που γεννήθηκα στην Αμερική, σε αυτά τα σκατά, σε αυτή τη μαγική γη, την εποχή του αιώνα του ανέμου. Δεν λέω περισσότερα, τα επιπλέον θα ήταν βέβηλα. Σε φιλώ, Εδουάρδο».

Με την επιστολή αυτή κλείνει Ο αιώνας του ανέμου, το τελευταίο μέρος της εμβληματικής τριλογίας του Εδουάρδο Γκαλεάνο Μνήμη της φωτιάς, μιας επικής προσπάθειας, με όπλο την ιστορία και τη λογοτεχνία, να ανακτηθεί και να αποκατασταθεί η κατακερματισμένη μνήμη της Λατινικής Αμερικής αλλά και της αμερικανικής ηπείρου γενικότερα. Ο αιώνας του ανέμου είναι ο 20ός αιώνας, που στο βιβλίο αρχίζει το έτος 1900 στο άσημο χωριουδάκι Σαν Χοσέ ντε Γκράσια του Μεξικού, όπου οι κάτοικοί του προετοιμάζονται για το τέλος του κόσμου. Το τέλος όμως δεν θα ’ρθει· η ζωή συνεχίζεται… Ο 20ός αιώνας είναι εποχή παράφορη, θυελλώδης για τους λαούς της Λατινικής Αμερικής, όπως άλλωστε ήταν και όλοι οι άλλοι αιώνες της ιστορίας τους. Ο Γκαλεάνο, αποτυπώνει σε κάθε αφήγημα-βινιέτα και μια ψηφίδα από τη μνήμη του 20ού αιώνα. Κάθε ψηφίδα είναι είναι ένα κομμάτι ιστορίας, μύθου ή βιώματος σε χρόνο ενεστώτα: το ιστορικό γεγονός κατά κάποιον τρόπο εκδραματίζεται και αποκτά μια διάσταση που ξεπερνά τα όρια που θέτουν οι χρονολογίες

Η ιστορία του 20ού αιώνα είναι κι αυτή η ιστορία του αέναου αγώνα για την επιβίωση, για την αξιοπρέπεια, για την ελευθερία. Στο παλίμψηστο της μνήμης του αιώνα εμφανίζονται μορφές όπως ο Εμιλιάνο Σαπάτα, ο Πάντσο Βίγια, ο Τσάρλι Τσάπλιν και ο Μπάστερ Κίτον, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ο Όσκαρ Νιμάγερ, η Φρίντα Κάλο, ο Κάρλος Γκαρδέλ, ο Τρότσκι, ο Πελέ και ο Γκαρίντσα, ο Κένεντι, ο Φιντέλ Κάστρο και ο Τσε Γκεβάρα, η Εύα Περόν, ο Ρόναλντ Ρέιγκαν, ο Σαντίνο, ο Χούλιο Κορτάσαρ, ο Σαλβαδόρ Αλιέντε, ο Πινοτσέτ και οι Μητέρες της Πλατείας Μαΐου, και κυρίως η εμβληματική μορφή του Μιγκέλ Μάρμολ, προσώπου- σύμβολο, που όλη του η ζωή ήταν ένα παιχνίδι με τον θάνατο· εμφανίζονται σύμβολα του αμερικανικού 20ού αιώνα όπως ο καφές, η τζαζ, το ποδόσφαιρο, η κόκα κόλα, οι ποιητές της παρακμής στο Μοντεβιδέο, το ταγκό· παρουσιάζεται ο αγώνας των λαών του Μεξικού, της Νικαράγουας ή της Γουατεμάλας ενάντια στην υποτέλεια, παρουσιάζεται η θλιβερή χορεία των δικτατόρων που απομύζησαν τον πλούτο και το αίμα των λαών τους ως ενεργούμενα του μεγάλου τους προστάτη, των Ηνωμένων Πολιτειών. Το παλίμψηστο έχει εκατοντάδες όψεις-ψηφίδες, που όλες συναποτελούν την ανακτημένη μνήμη. Η ιστορία όμως δεν τελειώνει: «Πάντως το βιβλίο κι εγώ ξέρουμε πως η τελευταία σελίδα είναι επίσης και η πρώτη».

«Ο κόσμος κατευθύνεται από υποτιθέμενους διεθνείς οργανισμούς, οι οποίοι ασκούν τη διεθνή δικτατορία τους και κάθε φορά γίνονται όλο και λιγότερο ορατοί. Να ξέρετε όμως, πως η ελευθερία τού να υπακούς δεν είναι ελευθερία. Το έθνος που υπακούει δεν είναι πια έθνος: είναι η ηχώ ξένων φωνών, είναι η σκιά άλλων σωμάτων». Ε. Γκαλεάνο

http://eleutheriellada.wordpress.com