Spiegel: Τι να σου κάνει το κούρεμα αν δεν λειτουργεί το κράτος;

 

Άρθρο της Julia Amalia Heyer δημοσιεύεται στο νέο τεύχος του εβδομαδιαίου περιοδικού DER SPIEGEL με τίτλο «Μάθημα στη Λέσβο» και υπότιτλο «Αυτή την εβδομάδα η τρόικα έρχεται πάλι στην Αθήνα, προκειμένου να διαπραγματευθεί για την επόμενη δανειακή δόση. Αλλά τι να σου κάνουν τα χρήματα και η απομείωση του χρέους, όταν το κράτος στο σύνολό του δεν λειτουργεί πλέον;»

Η δημοσιογράφος μίλησε με τον Παναγιώτη Καρκατσούλη, καθηγητή στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και εμπειρογνώμονα του Υπ. Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλ. Διακυβέρνησης, υπεύθυνο για τη διοικητική μεταρρύθμιση και βραβευμένο πρόσφατα από την American Society of Public Administration ως καλύτερο δημόσιο υπάλληλο παγκοσμίως.

«Όλοι λένε ότι φταίει η κρίση. Φταίει η τρόικα. Φταίει η Μέρκελ», λέει ο Καρκατσούλης. Αλλά αυτό είναι λάθος: «Εμείς οι ίδιοι οι Έλληνες φταίμε για τα χάλια μας». Μόνο που η μεταρρύθμιση του ελληνικού κράτους δεν έχει προχωρήσει και πολύ μέχρι τώρα. Ο Καρκατσούλης, ένας φιλικός, χαρούμενος, εύσωμος άνθρωπος, ο καλύτερος δημόσιος υπάλληλος παγκοσμίως και Έλληνας – και γι’ αυτό ακριβώς η προσωποποίηση του παράδοξου για πολλούς – αποφαίνεται εν συντομία: «Πρόκειται για καταστροφή!». Από καιρό υπάρχουν προειδοποιήσεις γι’ αυτήν στην Ελλάδα, τις τελευταίες μέρες ίσως εντονότερα παρά ποτέ.
Ο IIF προειδοποίησε ανοιχτά ότι η συμφωνία για την απομείωση του χρέους κατά 100 δις. ευρώ περίπου μπορεί να ναυαγήσει. Οι σχετικές διαπραγματεύσεις αναβλήθηκαν σε πρώτη φάση, την Παρασκευή το βράδυ. Η ανεργία σκαρφάλωσε σε ύψη ρεκόρ, ξεπερνώντας το 18%, η οικονομία θα εξακολουθήσει και φέτος να συρρικνώνεται για Πέμπτη συνεχή χρονιά. Κατά 7%, όπως προβλέπουν οι οικονομολόγοι της Londoner Economist Intelligence Unit.
Μόνο για το Σουδάν οι προβλέψεις είναι χειρότερες.
Όταν φτάσει αυτή την εβδομάδα η μισητή τρόικα της ΕΕ, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ στην Ελλάδα,
προκειμένου να διαπραγματευθεί και για τους νέους όρους εκταμίευσης της επόμενης δανειακής δόσης, τότε θα υπάρξουν και πάλι προειδοποιήσεις για τις μεταρρυθμίσεις που δεν έγιναν. Θα είναι ίσως και πάλι ο επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ Poul Thomsen εκείνος, που θα πρέπει να πει τη δυσάρεστη αλήθεια, ότι τίποτα δεν προχωρεί ή τουλάχιστον ότι προχωρούν πολύ λίγα πράγματα και με πολύ αργούς ρυθμούς.
Οι Έλληνες προσπαθούν με θεαματικές κινήσεις να διασκεδάσουν αυτή την εντύπωση. Την περασμένη Πέμπτη το πρωί, η αστυνομία Θεσσαλονίκης συνέλαβε μια 48χρονη σύμβουλο επιχειρήσεων, η οποία φέρεται να χρωστά στο κράτος 10,6 εκατομ. ευρώ. Το απόγευμα, ακολούθησε η σύλληψη του 51χρονου προέδρου του ποδοσφαιρικού συλλόγου ΠΑΟΚ, που φέρεται να χρωστά στο ελληνικό Δημόσιο τουλάχιστον ένα εκατομ. ευρώ.
Ο Καρκατσούλης έχει εργαστεί για την ΕΕ και για τον ΟΟΣΑ, και έχει επιβλέψει τις μεταρρυθμίσεις στο Κόσοβο και στο Ουζμπεκιστάν. «Το 80% των μεταρρυθμίσεων, που μας επιβάλλει η Ευρώπη, έπρεπε να τις είχαμε εφαρμόσει πριν από πολλά χρόνια», λέει.
Κατ’ εντολή της τρόικας ο Καρκατσούλης, μαζί με 200 συναδέλφους του από άλλα Υπουργεία και τον ΟΟΣΑ, επεξεργάστηκε μια έκθεση, που καταγράφει σε πέντε κεφάλαια πώς λειτουργεί η ελληνική κυβερνητική μηχανή και η διοίκησή της, και πού χωλαίνει. Επί πέντε μήνες συγκέντρωνε η εν λόγω ομάδα εργασίας στοιχεία. Πριν από αυτή τη μελέτη δεν ήταν σαφής ούτε καν ο αριθμός των ελλήνων δημοσίων υπαλλήλων.
Έκτοτε ο Καρκατσούλης επαναλαμβάνει την ίδια απάντηση στα ερωτήματα που τίθενται κατ’ επανάληψη: Γιατί η Ελλάδα δεν καταφέρνει να τηρήσει τα δημοσιονομικά μέτρα ούτε καν υπό μέγιστη πίεση;
Επειδή ο ετήσιος προϋπολογισμός περιέχεται σε βαριά βιβλία με δυσανάγνωστους πίνακες και ψηφιοποιείται στη συνέχεια σιγά-σιγά. Και επειδή «οι καλά καταρτισμένοι δημόσιοι υπάλληλοι δεν εκπροσωπούνται ως πλειοψηφία στην ελληνική διοίκηση», αναφέρει η έκθεση. Και επειδή η κατάρτιση του προϋπολογισμού γίνεται «με βάση λανθασμένες υποθέσεις».
Και γιατί η ιδιωτικοποίηση των δημοσίων επιχειρήσεων προχωρεί με πάρα πολύ αργούς ρυθμούς;
Από την πώλησή τους το 2011 έπρεπε να εισπράξει το κράτος 5 δις. ευρώ – και εισέπραξε 1,5 δις. Φέτος αναμένεται να πωληθούν πακέτα μετοχών, μεταξύ άλλων, του ΟΠΑΠ και των ΕΛΤΑ. Ο πενιχρός απολογισμός δεν εμποδίζει την κυβέρνηση να θέτει φιλόδοξους στόχους:
Όπως αναφέρεται, μαζί με την πώληση μεριδίων της εταιρείας φυσικού αερίου ΔΕΠΑ ή της εξοπλιστικής βιομηχανίας Hellenic Defense Systems αναμένεται να εισρεύσουν περισσότερα από 9 δις. ευρώ.
Από το γραφείο του στην Αθήνα πλέον ο Καρκατσούλης λέει: «Αν θέλω να οργανώσω ένα πικνίκ στο δάσος και να είμαι σίγουρος ότι θα τηρήσω τους κανόνες πυροπροστασίας, πρέπει να πάρω πληροφορίες από 11 διαφορετικές υπηρεσίες». Από το Υπ. Άμυνας, την Υπηρεσία Πολεμικής Αεροπορίας, το ΥΠΠΟ και τελικά από το δασαρχείο.
Η ελληνική κεντρική διοίκηση έχει περίπου 23.000 διαφορετικές αρμοδιότητες: κανόνες, περιορισμούς, απαγορεύσεις. Τα οργανογράμματα, που έχει στο γραφείο του ο Καρκατσούλης, είναι πιο περίπλοκα ακόμα και από ένα δύσκολο πατρόν. Σχεδόν αδιανόητο το πόσες δημόσιες υπηρεσίες πρέπει να συνεργαστούν για να μπορέσει να πωληθεί, για παράδειγμα, η ΔΕΠΑ.
Επιπλέον, συνεχώς αλλάζουν οι αρμοδιότητες στον κυβερνητικό μηχανισμό, κατά μέσον όρο 1140 φορές το χρόνο, όπως διαπίστωσε ο Καρκατσούλης. Ελάχιστοι ξέρουν, αν ξέρουν κι αυτοί, ποιος είναι πού αρμόδιος.
Το γεγονός ότι η Ελλάδα στο ζήτημα της ανταγωνιστικότητας καταλαμβάνει κατά κανόνα τις τελευταίες θέσεις στον Doing-Business-Index μπορεί να οφείλεται στο ότι υπάρχουν 120 διαφορετικές διαδικασίες για την ίδρυση μιας επιχείρησης. Στην Ελλάδα χρειάζεται κανείς έξι μήνες, ενώ στη Βουλγαρία πέντε μέρες.
Υπάρχουν πολύ ικανοί δημόσιοι υπάλληλοι, λέει ο Καρκατσούλης, «δεν είμαστε Αφρική». Το πρόβλημα είναι πολιτικής υφής. Οι πολιτικοί δεν θέλουν να αλλάξουν τίποτα, επωφελούνται του συστήματος, που τους έδωσε εξουσία.
«Σε κανέναν δεν αρέσει να κόψει μόνος του το κλαδί που κάθεται», λέει και η Έφη Στεφοπούλου, 40 ετών, υπεύθυνη στρατηγικού σχεδιασμού στο Υπ.Εσωτερικών. Σχεδόν δύο χρόνια εργάστηκε για τη διαμόρφωση ενός ρυθμιστικού νόμου, που έχει στόχο να ξεχωρίσει τις επικαλυπτόμενες αρμοδιότητες Υπουργείων, αλλά αυτός ο νόμος μέχρι σήμερα δεν έχει επικυρωθεί. Η τρόικα τη βοήθησε, όπως λέει, με προτάσεις βελτιώσεων, που όμως αναθεωρήθηκαν αμέσως από τους Υπουργούς.
Κατά την Έφη Στεφοπούλου ευθύνεται ο νεοπλουτισμός για την άσχημη κατάσταση. Με την ένταξη στην Ευρωζώνη ήλθαν χρήματα, ήλθαν φθηνά δάνεια και σταμάτησαν οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες. Γιατί να μεταρρυθμιστεί το φορολογικό σύστημα, όταν τα δισεκατομμύρια της ΕΕ ρέουν «έτσι απλά», ρωτά η Στεφοπούλου.
Ήδη ο πρώην πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου είχε χαρακτηρίσει ιδιαίτερα επείγουσες τις φορολογικές μεταρρυθμίσεις. Από τον Οκτώβριο του 2009 έχει ψηφιστεί στη Βουλή ο δέκατος εν τω μεταξύ φορολογικός νόμος και παρ’ όλα αυτά οι πλούσιοι και σούπερ-πλούσιοι συνεχίζουν να χρωστούν στο κράτος τουλάχιστον 60 δις.ευρώ. Μια διμερής συμφωνία με την Ελβετία, που αναμένεται να βοηθήσει στην καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, δεν έχει ακόμα επικυρωθεί.
Η κυβέρνηση καταφεύγει στην επιβολή νέων φόρων: Ολόκληροι νομοί διαμαρτύρονται για το λεγόμενο χαράτσι, ένα νέο ειδικό φόρο ακινήτων, που προστέθηκε στον λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος. Οι ένοικοι πολυκατοικιών συνεννοήθηκαν και διέκοψαν διαμαρτυρόμενοι την παροχή ρεύματος.
Δύο εισαγγελείς δίωξης οικονομικού εγκλήματος, που κατήγγειλαν πολιτική ανάμειξη στις έρευνές τους, κινδυνεύουν τώρα οι ίιδιοι με ποινικές κυρώσεις, γιατί – όπως λέγεται – δεν δημοσιοποίησαν έγκαιρα την καταγγελία τους. Μόνο ο Κάφκα θα μπορούσε να περιγράψει καλύτερα αυτή την κατάσταση.
Ο Παπαδήμος είναι αγαπητός, επειδή δεν είναι πολιτικός, δεν είναι λαϊκιστής. Δεν θεωρείται διψασμένος για εξουσία σαν τον Αντώνη Σαμαρά, τον πρόεδρο της συντηρητικής ΝΔ. Ούτε «κληρονόμησε» το αξίωμά του σαν τον Γεώργιο Παπανδρέου, τον γιο του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ Ανδρέα, που συνέβαλε στην καθιέρωση του φθοροποιού για το κράτος πελατειακού συστήματος. Ο Παπαδήμος είναι οικονομολόγος και τεχνοκράτης και τον εμπιστεύονται για τη διαχείριση της κρίσης.
Και πού βρίσκεται τώρα η διοικητική μεταρρύθμιση;
Μέχρι το 2015 στόχος είναι να καταργηθούν 150.000 θέσεις εργασίας στο Δημόσιο και 30.000 έπρεπε να είχαν καταργηθεί το 2011. Στην πραγματικότητα, αποχώρησαν από την υπηρεσία τους 6000 υπάλληλοι, λέει ο Καρκατσούλης, κυρίως εκείνοι οι οποίοι ούτως ή άλλως θα συνταξιοδοτούνταν.
tvxs.gr