«Eνώ όλοι οι λαοί της Ευρώπης τρέχουν πανταχόθεν να συναγωνισθούν υπέρ της σωτηρίας μας…»



Αναδημοσιεύουμε επιστολή του Οδυσσέα Ανδρούτσου προς τον Νεόφυτον Βάμβα, που πρωτοδημοσιεύτηκε στο φιλολογικό περιοδικό ΠΑΝΔΩΡΑ, το 1858.
Ο Νεόφυτος Βάμβας εκείνη την εποχή, που στην Ελλάδα γινόταν προσπάθεια για την οργάνωση του Νεοελληνικού Κράτους ζούσε στην ασφάλεια των Ιονίων Νήσων.
Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος προσπαθεί να επισημάνει την ευθύνη του πνευματικού κόσμου για συμμετοχή στα κοινά και την αναγκαιότητα για παρεμβατική παρουσία των πνευματικών ανθρώπων στο Κράτος και στην Κοινωνία.

Αντιλαμβάνεται αυτήν την αναγκαιότητα και αυτή την ευθύνη με τον αντίθετο τρόπο από ό,τι την αντιλαμβάνεται η πλειοψηφία του πνευματικού κόσμου σήμερα. Είναι γνωστό ότι η πλειοψηφία των επιστημόνων και των καλλιτεχνών τα τελευταία τριάντα χρόνια διεγκωνίζετο χωρίς αξιοπρέπεια στους προθαλάμους των πολιτικών για μια καθηγητική έδρα, για μια θέση πρύτανη, για ένα προεδριλίκι κάποιου δημόσιου οργανισμού ή μιας ΔΕΚΟ, για ένα κρατικό βραβείο, για μια θέση στην Ακαδημία Αθηνών.

Παράλληλα έδιναν τα πάντα για να χωθούν στα χρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαική Ένωση προγράμματα, όχι για να δουλέψουν, αλλά για να αρπάξουν.

Οπότε, κατ’ ανάγκην σιωπούσαν κι έκαναν τα στραβά μάτια -πολλές φορές εκουσίως ή ακουσίως συμμετείχαν κιόλας- στην προσπάθεια για καταρράκωση και ευτελισμό της πνευματικής υπόστασης της χώρας και των κατοίκων της.
Διατηρούμε την ορθογραφία του Οδυσσέα Ανδρούτσου:

«Σεβάσμιε πατριώτα
Εις τας απροσδόκητους μεταβολάς των εθνών, μας παραγγέλουν οι οπαδοί του ορθού λόγου, ότι η μεγαλητέρα προσοχή χρειάζεται εις τους λειτουργούς της θρησκείας, εις τους νομοθέτας και εις τους εξ επαγγέλματος διδασκάλους της πολιτικής επιστήμης και κυρίως της ηθικής.
Κανείς να αρνηθή δεν ημπορεί, ότι το αδύνατον και πτωχόν ελληνικόν έθνος ευρίσκεται εις διάστημα δύο χρόνων, όχι εις απροσδόκητον μεταβολήν, αλλά και εις απίστευτον επανάστασιν. Είναι δε εκτός πάσης αμφισβητήσεως, ότι εξ αιτίας της κάκιστης ηθικής καταστάσεως του υστερείτο και εν καιρώ της τυρρανίας άξιων λειτουργών της θρησκείας, και ανδρών πεπαιδευμένων εις την πολιτικήν και ηθικήν επιστήμην. Εάν δε και ανεβλάστανε πούποτε τις, και ως από Θεού επέμπετο εις την τυρρανούμενην Ελλάδα, εύκολον ήτον οι σύμμαχοι και διδάσκαλοι των τυρράνων να καταμαράνουν την προθυμίαν αυτού με παντός είδους συκοφαντίας και απανθρώπους καταδρομάς.
Το χειρότερον όμως απ’όλα, ότι αφού οι δυστυχείς Έλληνες απεφάσισαν ή να αποχωρισθούν από τους Ασεβείς, ή να γένουν θυσία εις την λύσαν του τυρράνου, αφάνισαν υπο διάφορα προσχήματα δουλάρια, με φρονήματα ανδραποδώδη, και εκατάτρεξαν λόγω τε και έργω τους ολίγους μείναντας υπερασπιστάς εις την Γραικίαν.
Εκ τούτου λοιπόν ότι απεκτήσαμεν με την χύσιν τόσον αθώου αίματος, και με τας
κακουχίας, και ανήκουστους στερήσεις των πλέον ουσιοδών εις τους αγώνας μας, το εχάσαμεν, και οπισθοδρομήσαμεν ατίμως, ενώ τα τρόπαιά μας έπρεπε να εμψυχώσουν τους απανταχού ευρισκομένους ομογενείς, και από τας αλύσσους της δουλείας να λύσουν τους πάσχοντας ομοθρήσκους.
Τοιάυτας παρατηρήσεις να σε αναφέρω, φαίνεται περιττόν , ενώ εστάθης αυτόπτης θεωρός των τοιούτων δυστυχημάτων, και αντάμα εκλαύσαμεν την τύχην της πατρίδος μας. Εις άλλους θέλω περιγράψει πόσα κακά πάσχομεν δια την έλλειψιν ελληνοσωτηρίων διδασκαλιών, προς εσέ δε λέγω, ότι η ελληνική παιδεία έλλειψε διόλου από την αγωνιζόμενην Ελλάδα.
Φρονήματα γενναία και πάθη φιλελεύθερα, ποίος να τα διδάξη εις την αθλίαν νεολαίαν των Ελλήνων;
Γνώσεις πολιτικής επιστήμης τις να μεταδώση εις τους απαιδεύτους και παντή ανιδέους ημάς.
Και εις ένα λόγον,
τις με ηθικήν διδασκαλίαν θα ανορθώση τα ήθη των πολιτών, θα εξαλείψη τα πολυχρόνια ίχνη της δουλείας μας, θα διδάξη εις την άπειρον νεολαίαν τα καθήκοντα;
Τα ασφαλέστερα της Ελλάδος αποκτήματα είναι αι Αθήναι. Ο ζήλος και η φρόνησις των αληθινών πατριωτών εφοδίασαν αυτάς μ’ όσα αι περιστάσεις εσυγχώρησαν μέσα.
Όθεν ιδού η αρμοδιωτέρα θέσις συμπολίτα, να διδάξης των Ελλήνων τα τέκνα την αρετήν, την φιλοπατρίαν και την σοφίαν των προγόνων μας. Ιδού έθνος διψασμένον δια να ποτίσης με των πατριωτικών σου διδασκαλιών τα νάματα. Το ανατολικόν μέρος της έξω Ελλάδος, παρακινηθέν από τα χρέη του προς την πατρίδα, σε προσκαλεί Διδάσκαλον εις τας Αθήνας, και σε πειμένει εξ ονόματος των πτωχών της παιδιών να μην καταφρονήσης την πρότασίν της,αλλά να ενθυμηθής όσα και γράφοντας και δια στόματος εκήρυξες τρανώτατα.
Ενθυμήθητι τον μέγαν Σωκράτην συκοφαντούμενον, αλλάδιδάσκοντα την πατρίδα του,ποτιζόμενον με φαρμάκι, αλλά φωτίζοντα την νεολαία των Αθηνών.
Ενθυμηθητι τον Δημοσθένην αντιπολεμούμενον από τους πονηρούς δημαγωγούς, και διδάσκοντα την πατρίδα του.
Ενθυμήθητι και τον Φωκίωνα αυτόν μαρτυρήσαντα δια την αλήθειαν και σωτηρίαν των Ελλήνων εις το κέντρον αυτής του της Πατρίδος. Ενθυμήθητι τέλος πάντων αυτόν τον Διδάσκαλον της αγάπης και της υπομονής όστις εις τον Σταυρόν την αληθινήν σοφίαν(!) , και την ελευθερία της Πατρίδος. Δούλος ουκ εστί μείζων του κυρίου αυτού, ούδε μαθητής μείζων του διδάσκαλου αυτού. Όσα διδάσκαλε μας εδίδαξες προσωπικώς, εκείνα και σε γράφομεν.
Σε σημειωνω όμως, ότι το «Θλίψεις έξετε εν τω κόσμω» είναι της ευαγγελικής ηθικής του Χριστού παράγγελμα, αχώριστον από το κοινωνικόν βίον, το οποίον και ως χριστιανός, και ως ιερωμένος, και ως διδάσκαλος καλώς γνωρίζετε. Ημείς κατ’ ανάγκην θλιβόμεθα και η σεβασμιότης σου, ως ομογενής, πρέπει και να συνθλίβεσαι και να συναγωνίζεσαι μαζί μας. Συνθήκας να σε προβάλω είναι και άδικον, και ανοίκειον.
Αρκεί να σε ειπώ ότι αι Αθήναι είναι καθέδρα των πατριωτικών σου διδασκαλιών διωρισμένη και ημείς συνεργοί των ορθών σου σκοπών.
Τα Ιωνικά Νησιά είναι πλήρη σοφών εν ειρήνη διάγοντα.
Όθεν μήτε θλίψεις και αγώνας αυτού απαντάς, μήτε οι εγκάτοικοι έχουν την ανάγκην όπου ημείς έχομεν δια παιδείαν,εις τας παρούσας μάλιστα δεινάς περιστάσεις. Η φωνή μου είναι επιθύμημα όλων των αληθινών πατριωτών, και εγώ επρόλαβα να σε προσκαλέσω.
Μην λησμονήσης ότι όταν εκστρατούσαμεν έξω εις της δύστυχη Ελλάδα μαζή, σου είπα πολλάκις ότι μη δυνάμενος εν ευκολίαν δια την αμάθειάν μου να γνωρίζω τα μέσα των ανθρώπων, εσυμπέρανα, ότι καθείς όστις φορεί τουρκικά φορέματα είναι και Περσιανός, και μόνος σου εμαρτύρησες ότι είναι ανάξιον ανδρός Έλληνος ελευθέρου να ήναι φορτωμένος με τυρράνων φορέματα. Τα έργα όμως πρέπει ναδιακρίνουν τοιούτους τυραννοφορτομένους και όχι τα φορέματα.
Αλλ’ όταν συλλογίζομαι ότι ο φίλος Βάμβας, φεύγων, υπ’ουδενός Πέρσου διωκώμενος, από την Ελλάδα, και από τους αγώνας της κετέφυγεν εις τας Ιωνικάς Νήσους, απορώ και έρχομαι να πιστεύσω ότι τωόντι είναι Πέρσης. Διότι το στάδιον, όπου υπέρ της χριστιανικής Πίστεως και της Ελληνικής αυτονομίας πρέπει να τρέξωμεν είναι οι τόποι όπου ο εχθρός συχνάζει και γίνεται το θέατρον του πολέμου. Εκεί βλέπεις τους ομογενείς πεινασμένους, ψειριασμένους, πληγωμένους, αιχμαλωτιζομένους, θυσιαζομένους υπέρ της Πίστεως και της Πατρίδος, εκεί και η βοήθεια της δεξιάς σου, η παρηγοριά των λόγων σου είναι αναγκαίαι. Τα δε Ιωνικά Νησιά είναι καταφύγια των γυναικοπαίδων, άσυλα της ειρήνης και της ησυχίας.
Όθεν φίλε, δια να με εκβάλης την φωνήν της πατρίδος, εις αυτήν μάλιστα την εποχήν, ενώ όλοι οι φιλελεύθεροι λαοί της Ευρώπης τρέχουν πανταχόθεν να συναγωνισθούν υπέρ της σωτηρίας μας, και αίμα μη ελληνικόν ποτίζει τα χώματα των προγόνων μας.
Εν Άστρει, την 20Απριλίου 1823
Ο αδελφός
Οδυσσεύς Ανδρίτσου»

Aπό το περιοδικό «Πανδώρα»,Τομ.8,Αρ.189,σελ.487. (1858), Αφιέρωμα : «Ιστοριογραφία του Αγώνος»
politismos politis