Τα συντρίμμια της Ευρώπης

του Τάσου Βαρούνη

25 χρόνια από την Συνθήκη του Μάαστριχτ

Σχεδόν απαρατήρητη πέρασε η εκδήλωση που οργανώθηκε στο Μάαστριχτ της Ολλανδίας στις 9 Δεκεμβρίου για να «εορταστεί» η επέτειος της ίδρυσης της Ε.Ε. και του ευρώ, 25 χρόνια μετά. Κάτω από τη σκιά του ευρωσκεπτικισμού και του «λαϊκισμού», αυτού του νέου μεγάλου εχθρού, οι Γιούνκερ και Ντάισελμπλουμ, πήραν μέρος στην σεμνή, λιτή τελετή που μάλλον μνημόσυνο παρά γιορτή θύμιζε. Ο Γιούνκερ μίλησε σε δύο γλώσσες, αγγλικά και γερμανικά, για να υποσημειώσει ότι δεν είναι μόνο τα αγγλικά διεθνής γλώσσα και μάλιστα τώρα που το

Ενωμένο Βασίλειο αποφάσισε να εξέλθει από την Αγία Ευρωπαϊκή Οικογένεια. Και ένιωσε υπερήφανος που από τη μακρινή εκείνη ημερομηνία, στη δημόσια ζωή μόνο ο ίδιος και… το ευρώ επέζησαν, αφού αυτός ως υπουργός Οικονομικών του Λουξεμβούργου, είχε πάρει μέρος στην Σύνοδο του Μάαστριχτ.

Απολογισμός οπισθοδρόμησης

Το ευρωενωσιακό οικοδόμημα, όλη η αρχιτεκτονική του και τα στίφη της γραφειοκρατίας που δημιούργησε, έχουν να αναμετρηθούν με δύο σχετιζόμενες αλλά εξίσου επικίνδυνες καταστάσεις. Την εχθρότητα των λαών της Ευρώπης απέναντί τους και τον πολλαπλασιασμό των διχασμών και διαιρέσεων που αντανακλούν ασυμβίβαστα συμφέροντα και ανυπέρβλητες αντιθέσεις. Η νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική επέφερε συγκριμένα αποτελέσματα στις κοινωνίες, γιγαντώνοντας τις αποκλίσεις τόσο ανάμεσα στις χώρες, όσο και στο εσωτερικό καθεμιάς. Έτσι, μέσα από μια αντιφατική πορεία, η Ευρώπη οδηγήθηκε στην εγκαθίδρυση της γερμανικής χρηματιστικής επιβολής.

Τι σημάδεψε τα 25 αυτά χρόνια που μεσολάβησαν έως σήμερα; Αδιάκοπη επίθεση στη ζωντανή εργασία και τις κατακτήσεις που είχαν επιτευχθεί. Κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους και των «συμβολαίων» που είχαν συναφθεί. Επιβολή κυμάτων λιτότητας μέσω του ευρώ. «Άδειασμα» της δημοκρατίας, τόσο σε κάθε χώρα ξεχωριστά όσο και στους υπερεθνικούς θεσμούς που γεννιόνταν από την μήτρα του Μάαστριχτ. Αναζωπύρωση ακροδεξιών και ρατσιστικών αντιλήψεων. Συρρίκνωση της αριστεράς και του εργατικού κινήματος, μέσα βέβαια από αλλεπάλληλους συμβιβασμούς και κύματα ενσωμάτωσης. Επανεμφάνιση του πολέμου σε περιοχές της ίδιας της Ευρώπης και ανάμιξη των βασικών χωρών και συνολικά της Ε.Ε. σε διεθνείς συγκρούσεις, εμπάργκο και κυρώσεις. Οπισθοδρόμηση γενικότερη σε όλους τους κοινωνικούς τομείς, στις ιδέες, τον πολιτισμό, το δίκαιο.

Το τελικό, όμως, αποτέλεσμα μοιάζει με ένα μπούμερανγκ που κτυπά αυτούς που το εκσφενδόνισαν: Ο «ευρωπαϊσμός» ως ιδεολόγημα, η αφήγηση για μια «κοινή πορεία» εντός της ΕΟΚ αρχικά και της Ε.Ε. στην συνέχεια, ως μεγάλη εθνική ιδέα, «ναρκωτικό» και καταφύγιο για την αστική τάξη, έχει εξαντλήσει την ισχύ του. Εκλείπουν επίσης οι λόγοι για τους οποίους τον αποδέχονταν γενικά και οι υποτελείς τάξεις στην Ευρώπη. Η ευρωπαϊκή εκδοχή της παγκοσμιοποίησης, σύμφωνα με την οποία ο κοσμοπολιτισμός και τα υπερεθνικά όργανα της Ε.Ε. θα αντικαθιστούσαν το «νεκρό» και οπισθοδρομικό έθνος-κράτος, οδήγησαν τους πληθυσμούς στη «φτώχεια» της λογικής «με όποιο τρόπο, να χωρέσουμε όλοι στο ευρωπαϊκό σπίτι». Μόνο που η συνάθροιση στο «κοινό σπίτι», σήμαινε όλα τα προαναφερθέντα, οδηγώντας σε πολλαπλασιασμό των ανισοτήτων σε βαθμό πρωτόγνωρο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η ρεφορμιστική ιδέα πως η ΕΟΚ αποτέλεσε μια αντικειμενική τάση σε θετική κατεύθυνση, αλλά κυριαρχήθηκε από νεοφιλελεύθερες πολιτικές, άρα το μόνο που μένει είναι «να την μεταρρυθμίσουμε» προς το κοινωνικότερο, προσκρούει στην ίδια την πραγματικότητα μιας δομής της οποίας κάθε πόρος υπάρχει για να παράγει τον νεοφιλελευθερισμό.

Πολλαπλοί διχασμοί

Ο Γιούνκερ στη σεμνή τελετή, δήλωσε μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα:

«Καμιά χώρα δεν μπορεί να ακολουθήσει χωριστή πορεία, δεν μπορεί να υπάρξει εκτός της Ε.Ε. Εκείνοι που νομίζουν ότι είναι η ώρα να αποδομηθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, να γίνει κομμάτια, να μας χωρίσουν (…) έχουν εντελώς άδικο».

«Χωρίς την Ε.Ε. καμία χώρα-μέλος δεν είναι ικανή από μόνη της να έχει οποιοδήποτε πολιτικό βάρος στον κόσμο».

«Είμαστε ένα σημαντικό μέρος της παγκόσμιας οικονομίας, το 25% του ΑΕΠ. Σε δέκα χρόνια, το ποσοστό αυτό θα είναι 15%. Σε 20 χρόνια κανένα μέλος της Ε.Ε. μόνο του δεν θα είναι μέλος της G7».

«Από δημογραφική πλευρά, δεν είμαστε πλήρως υπό εξαφάνιση, αλλά χάνουμε βάρος δημογραφικά. Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι Ευρωπαίοι αποτελούσαν το 20% της ανθρωπότητας, τώρα το 5-6-7% και στα τέλη του 21ου αιώνα, το 4% των 10 δισεκατομμυρίων κατοίκων».

Με ποια ιδιότητα μιλά ο Γιούνκερ και εξ ονόματος ποιών; Των Ευρωπαίων γενικά; Συμπεριλαμβανομένων, για παράδειγμα, και των Βούλγαρων ή των Ελλήνων; Των Ιρλανδών και Καταλανών ή των Βάσκων; Του «ευρωπαϊκού λαού» γενικά που δεν εννοεί να καταλάβει ότι αποτελεί μια οικογένεια; Των Ευρωπαίων εργαζομένων και των ανέργων; Τίποτα τέτοιο. Μιλά εξ ονόματος των ευρωπαϊκών πολυεθνικών μεγαθηρίων και της θέσης τους στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Εξ ονόματος της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας και του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού. Εξ ονόματος της ευρωπαϊκής εκδοχής της παγκοσμιοποίησης με τη σφραγίδα του κεφαλαίου.

Το «βασίλειο», όμως, αυτής της νέας χρηματιστικής ευρωπαϊκής νομενκλατούρας επικαθορίζεται από πολλαπλούς διχασμούς που καμιά «ταυτότητα» δεν μπορεί να υπερβεί. Διαιρεί, για παράδειγμα, το θέμα της στάσης απέναντι στην Ρωσία, στο μεταναστευτικό – προσφυγικό ζήτημα, στο ευρώ και την ποσοτική χαλάρωση. Διαιρούν οι σχέσεις με τις ΗΠΑ, με την Τουρκία, η στάση για τον πόλεμο στη Συρία ή για το ελληνικό Χρέος. Αλλά ακόμα και για την ίδια την παραμονή ή όχι στην Ε.Ε., για την ευρωζώνη και το μέλλον της, και τόσα άλλα.

Δεν υπάρχει, λοιπόν, «μία Ευρώπη» αλλά πολλές σε «συσκευασία» μιας. Ευρώπη δεν είναι μόνο η Ε.Ε. κι ούτε χωρά πλέον ολόκληρη σε αυτήν. Ήδη, υπάρχουν πολλές ομάδες και σχηματίζονται νέες. Ο άλλοτε σταθερός Γαλλογερμανικός Άξονας, δεν υπάρχει ουσιαστικά πλέον, αφού η πραγματικότητα φανερώνει μια Ευρώπη γερμανική. Υπάρχει η ομάδα των ισχυρών χωρών, οι χώρες του Βίσεγκραντ, οι φρουροί του Βορρά, το κλαμπ της Μεσογείου, ο ευρωπαϊκός Νότος και όλες οι συμμαχίες που φτιάχνονται κάθε φορά και σε κάθε περίσταση. Όσο για την διαίρεση ανάμεσα σε ευρωσκεπτικιστές και ευρωπαϊστές, όλα δείχνουν ότι αυτή βαθαίνει.

Απελευθερωτικό περιεχόμενο

25 χρόνια μετά, το «βασίλειο» τρίζει και δεν φαίνεται εύκολο το συμμάζεμά του. Γι αυτό και τα πανηγύρια για τα 25χρονα του Μάαστριχτ, πέρασαν χωρίς να συγκινήσουν κανέναν… Η Ευρώπη παραμένει, από αυτήν την άποψη, μια «γερασμένη ήπειρος», χωρίς σκιρτήματα. Μια αφύπνιση δείχνει μεν να ξεπροβάλλει, χωρίς όμως να παίρνει μορφή και ταυτότητα. Δεν χρειάζεται κάτι μικρό, αλλά μάλλον κάτι αντίστοιχο του «Αδελφοσύνη, Ισότητα, Ελευθερία» της Γαλλικής Επανάστασης, σε άλλες διαστάσεις και τηρουμένων των αναλογιών. Αυτό, όμως, θα σήμαινε να γεννηθεί καινούργιο που θα έπρεπε να βρει το περιεχόμενό του και όχι να είναι μια επανάληψη του παρελθόντος.

Υπάρχει σήμερα μια «τρίτη τάξη» που να μπορεί να συντεθεί σε απελευθερωτικό υποκείμενο μιας ευρωπαϊκής δημοκρατικής κοινωνικής επανάστασης; Αυτό το υποκείμενο δεν μπορεί να προσπεράσει ή να αγνοήσει την εθνική λαϊκή ταυτότητα, όπως θέλει να κάνει ο νεοφιλελεύθερος παγκοσμιοποιητικός οδοστρωτήρας. Γι αυτό, ο εθνικός και κοινωνικός προσδιορισμός μιας άλλης Ευρώπης είναι στην ημερήσια διάταξη της ιστορίας. Η έννοια του πολίτη θα είναι και εθνική και διεθνική, αλλά αυτά ανοίγουν ένα μεγάλο κεφάλαιο αναζητήσεων. Προς το παρόν, απαγορεύεται η «αυτοκτονία της σκέψης» .

https://eleutheriellada.wordpress.com/2016/12/22/%CF%84%CE%B1-%CF%83%CF%85%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%AF%CE%BC%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B7%CF%82/#more-85241