Η παλινδρόμηση στο τίποτα

Η ελληνική κοινωνία είναι ιστορικά πατερναλιστική. Από την εποχή της (τουλάχιστον ύστερης, δηλαδή μετά τον 18ο αιώνα) Τουρκοκρατίας έως και σήμερα, υπήρχε πάντοτε μια ανοικτή πρόσκληση κάθε είδους ηγεμονία. Το παράδειγμα της ονομασίας των πρώτων πολιτικών κομμάτων μετά την σύσταση του Ελληνικού Κράτους είναι τουλάχιστον γλαφυρό. Η αποπομπή του Καποδίστρια από την μεταεπαναστατική Ελλάδα (το χέρι δεν οπλίστηκε από μόνο του) επίσης. Ο 19ος αιώνας κύλησε χωρίς ουσιαστικό όραμα για το πώς η κοινωνία θα ήθελε να μετεξελιχθεί. Η αναμονή του «Μεσσία» έγινε ρουτίνα. Και η ρουτίνα επέφερε την παύση της εξέλιξης. Η Βενιζελική περίοδος συνοδεύτηκε από κάποιες μεταρρυθμίσεις. Ο λαϊκισμός των ιδεολογικών της αντιπάλων όμως, είχε ως αποτέλεσμα την έλλειψη ερεισμάτων, την στείρα διαμάχη για την εξουσία και τελικά την ήττα της στις αρχές της δεκαετίας του ΄30. Και από τότε έως και σήμερα ουσιαστικά αυτός ο λαϊκισμός (πρώτη ύλη του πατερναλισμού) απλώθηκε, έπεισε και τελικά επικράτησε.

Η μεγάλη ευκαιρία για αλλαγή παρουσιάστηκε στη Μεταπολίτευση, όπου οι όροι του πολιτικού παιχνιδιού φάνηκαν να είναι δίκαιοι έναντι όλων. Τότε ήταν που η Ελληνική Κοινωνία άσκησε ελεύθερα το Δικαίωμα της Επιλογής. Και τι αποφάνθηκε: Αποφάνθηκε πως «Αυτό που ήθελε» (με τεράστια χρονική βία στην έκφραση αυτής της αμεσότητας) ήταν ένας Δυτικός Πατερναλισμός, που ιδεολογικά καλυπτόταν πίσω από αυτό που αποκαλούμε «Σκανδιναβικό Μοντέλο». Λάθος πρώτο: η επιλογή του «Αυτό θέλω» έναντι του «Αυτό θέλω να γίνω». Λάθος δεύτερο: κανένας δεν ανέφερε τις δύο βασικές παραμέτρους του Σκανδιναβικού μοντέλου (υψηλή ατομική και κοινωνική υπευθυνότητα και εξίσου υψηλή φορολογία).
Αξίζει όμως να σταθούμε στο πρώτο λάθος. Στην επιλογή «Αυτό θέλω» έναντι του «Αυτό θέλω να γίνω». Η ποιοτική διαφορά ανάμεσα στις δύο φράσεις έχει να κάνει με την ειδοποιό αντίθεση ανάμεσα στο αντίγραφο και το πρωτότυπο. Το «πρωτότυπο» είναι μια ολοκληρωμένη θεωρητική πρόταση, μια πλήρης δομημένη και ορθολογική κατασκευή, της οποίας η εφαρμογή απαιτεί σεβασμό και τήρηση ενός συνόλου κανόνων και δεσμεύσεων, συνδεδεμένη με μεθοδικότητα και διαρκή αναθεωρητική εγρήγορση.
Το «αντίγραφο» είναι ένα καλό αλλά πρόχειρο και ελλιπές αποτύπωμα μιας πιο σύνθετης ιδέας, το οποίο λειτουργεί ως απλό μοντέλο για περαιτέρω ανάπτυξη και σε βάθος ανάλυση των παραμέτρων.
Το «πρωτότυπο» εμπεριέχει όραμα και μέσω αυτού προσανατολίζει και επικαιροποιείται. Έτσι εξελίσσεται και εξελίσσει άτομο και κοινωνία. Το αντίγραφο εξυπηρετεί πρόσκαιρα το παρόν και υπονομεύει τις αναγκαίες και αναπόφευκτες μελλοντικές αλλαγές. Διατηρείται στην πραγματικότητα σαν μια φαντασίωση και άρα επιβιώνει σαν ένα ψευτοόραμα, εξυπηρετώντας λίγους και απευθυνόμενο στους πολλούς. Και όταν η ψευδαίσθηση δεν πραγματοποιείται, αναλαμβάνει ο λαϊκισμός και η συνομωσιολογία να καθυποτάξουν τις μάζες. Και ύστερα, ο δρόμος για τον ολοκληρωτισμό είναι στρωμένος με κόκκινα γαρύφαλλα και εμποτισμένος με αληθινό αίμα.
Η κρίση του 2008 ήταν μια δεύτερη ευκαιρία για την Ελληνική Κοινωνία. Στάθηκε η αφορμή η (οικονομική) κρίση να μετατραπεί σε Κρίση, σε αποτέλεσμα δηλαδή διαλογισμού και επανεπιλογής προτεραιοτήτων και κατευθύνσεων. Το παρελθόν όμως εγγυόταν το αποτέλεσμα. Και η ατέρμονη «παλινδρόμηση στο τίποτα» στην οποία μετά τόσα χρόνια έχουμε βρεθεί, ιχνογραφεί πως η λύση θα αργήσει πολύ ή ακόμη χειρότερα δεν θα έλθει ποτέ. Και όσο και εάν αυτό είναι παράδοξο, το αδιέξοδο αυτό αποτελεί επιλογή της Ελληνικής Κοινωνίας και κανενός άλλου.
protagon.gr