Το ΔΝΤ είναι σαν ζόμπι, δεν μπορείς να το σκοτώσεις

Από την πρώτη στιγμή που έκανε την εμφάνισή του σε μεγάλα μέσα ενημέρωσης της πατρίδας του, δημιούργησε αίσθηση. Ένας Καναδός δημοσιογράφος καλούσε στις εκπομπές του τους διαμορφωτές της παγκόσμιας πολιτικής ατζέντας συνήθως για να τους ξεμπροστιάσει, ανατρέποντας την εικόνα που αυτοί ήθελαν να παρουσιάζουν για τις διεθνείς εξελίξεις. Από το καναδικό CBC, ο Άβι Λούις πέρασε έτσι στο Al Jazeera. Πρώτα όμως άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του και στο χώρο των ντοκιμαντέρ, παρουσιάζοντας, μαζί με τη σύζυγό του Ναόμι Κλάιν, την Κατάληψη. Έφερε στο προσκήνιο τους εργάτες των υπό κατάληψη εργοστασίων της Αργεντινής, με φόντο την ιστορική πορεία της χώρας από την ακμή μέχρι τον οικονομικό στραγγαλισμό της από το ΔΝΤ.
- Στην ταινία σας Η Κατάληψη περιγράφετε την οικονομική κρίση της Αργεντινής. Βλέπετε ομοιότητες με την κατάσταση στην Ελλάδα;
- Αυτό που συνέβη με την Αργεντινή το 2000 και 2001 προοιωνιζόταν ακριβώς όσα θα συνέβαιναν με την παγκόσμια οικονομική κρίση το 2007 και το 2008. Μια κρίση η οποία πέρασε από την Ελλάδα σαν άγρια πυρκαγιά – και η Ελλάδα ξέρει από πυρκαγιές.
Και στην Αργεντινή είχε προηγηθεί πρωτοφανής απορύθμιση της οικονομίας, ενώ θεσπίστηκαν κανόνες προς όφελος των επιχειρήσεων. Η κυβέρνηση Μένεμ είχε επιβάλει με ταχύτατους ρυθμούς απορρύθμιση και ιδιωτικοποιήσεις, ενώ προκάλεσε τη χρηματιστικοποίηση της οικονομίας. Οι μεγαλύτερες τράπεζες και τα επενδυτικά ταμεία, που στην περίπτωση της Αργεντινής προέρχονται κυρίως από το εξωτερικό, έλεγχαν τεράστιο τμήμα της οικονομικής δραστηριότητας και δυσανάλογα μεγάλο τμήμα των κερδών. Επιβάλλοντας νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις στη χώρα, ο Μένεμ δημιούργησε μια κατάσταση στην οποία παράγονταν τεράστια κέρδη τα οποία απομακρύνονταν από τη χώρα. Η παράπλευρη συνέπεια για τους κατοίκους της Αργεντινής ήταν ότι χάνονταν μαζικά
θέσεις εργασίας.
Η κρίση της Αργεντινής ήταν κρίση χρέους. Μέσω συνεχών μεταβιβάσεων του χρέους από μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα είχε δημιουργηθεί μια φούσκα, όπως ακριβώς συνέβη και με την κρίση του 2008. Όταν όμως αυτό το οικοδόμημα κατέρρευσε, οι άνθρωποι που είχαν κερδίσει από αυτή τη διαδικασία διέφυγαν με τα κεφάλαιά τους, ενώ οι άνθρωποι που ζούσαν κάτω από τη φούσκα πνίγηκαν στη μιζέρια και την ανεργία. Αυτοί σήκωσαν όλο το βάρος της κρίσης.

- Το ΔΝΤ είχε θεωρηθεί υπεύθυνο σε μεγάλο βαθμό για την κρίση της Αργεντινής και σχεδόν γελοιοποιήθηκε. Πώς δικαιολογείτε την επανεμφάνισή του στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας; - Το ΔΝΤ είναι σαν ζόμπι, δεν μπορείς να το σκοτώσεις! Συνεχώς πεθαίνει και ξαναζωντανεύει! Το ΔΝΤ άσκησε τεράστια πίεση στην Αργεντινή να εξοφλήσει χρέη, τα οποία, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, ήταν σε μεγάλο βαθμό παράνομα και απεχθή. Το ΔΝΤ, όμως, ήταν υπεύθυνο και για την επιβολή των λεγόμενων «μεταρρυθμίσεων» – την τεράστια αναδιάρθρωση της οικονομίας, την απορρύθμιση και τις ιδιωτικοποιήσεις που ευθύνονται για το χρέος και οδήγησαν στο σκάσιμο της φούσκας, με τις γνωστές επιπτώσεις για το λαό της χώρας. Μάλιστα, το ΔΝΤ αποδέχθηκε δυο φορές τη μεταφορά χρεών από τον ιδιωτικό προς το δημόσιο τομέα, επιτρέποντας έτσι στις επιχειρήσεις να εκμεταλλευτούν τις πολιτικές που κατέστρεφαν την οικονομία και να συσσωρεύσουν περισσότερα κέρδη. Το ΔΝΤ άσκησε τρομακτικές πιέσεις στην Αργεντινή για την αποπληρωμή του χρέους.
Αρκετά από τα χρέη γιγαντώθηκαν, στην πραγματικότητα εκτινάχθηκαν, επειδή μεταφέρθηκαν από τεράστιες επιχειρήσεις όπως οι μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου, στο δημόσιο ταμείο, κάτι για το οποίο πίεσε και το ΔΝΤ. Το χρέος λειτουργούσε σαν πιστόλι στον κρόταφο της χώρας, όπως είχε συμβεί παλαιότερα στην Αφρική, τη Λατινική Αμερική και την Ασία. Όταν η Αργεντινή προχώρησε σε αθέτηση πληρωμών –και ήταν η μεγαλύτερη αθέτηση στην παγκόσμια ιστορία–, αν πιστεύαμε όσα έλεγε στο παρελθόν το ΔΝΤ, θα έπρεπε να έχει επέλθει ολοκληρωτική καταστροφή στην οικονομία. Ξέρετε όμως τι συνέβη; Το μόνο πράγμα που καταστράφηκε ήταν η αξιοπιστία του ΔΝΤ, γιατί η Αργεντινή εισήλθε σε μια περίοδο τρομακτικής ανάπτυξης. Και αυτό συνέβη επειδή οι πόροι που χρησιμοποιούνταν για την αποπληρωμή του παράνομου και απεχθούς χρέους ανακατευθύνθηκαν για τις ανάγκες της οικονομίας.
Φυσικά, προκύπτουν ερωτήματα για το αν η κυβέρνηση Κίρχνερ έκανε πραγματικά ό,τι περνούσε από το χέρι της για να κατευθύνει σωστά αυτά τα χρήματα στην κάλυψη των κοινωνικών αναγκών. Το βέβαιο όμως είναι πως, όταν σταμάτησαν να πληρώνουν το απεχθές χρέος, είχαν τόσα χρήματα στη διάθεσή τους, ώστε η οικονομία εκτοξεύτηκε και η φτώχεια μειώθηκε αισθητά. Πριν συμβεί αυτό, φόρτωναν φορτηγά με εκατομμύρια δολάρια και τα οδηγούσαν στα αεροδρόμια στη μέση της νύχτας. Είχαμε, δηλαδή, φυγή κεφαλαίου με την κυριολεκτική σημασία των λέξεων. Όταν όμως κάποιος ύψωσε το ανάστημά του και είπε «Αρκετά!», εμποδίζοντας αυτή τη φυγή κεφαλαίου, η χώρα είχε στη διάθεσή της τους πόρους για δικό της όφελος. Η αξιοπιστία, λοιπόν, του ΔΝΤ καταστράφηκε και ο συγκεκριμένος οργανισμός βρέθηκε σε πολύ δύσκολη θέση στις αρχές της νέας χιλιετίας. Η Βραζιλία κατάφερε να αποπληρώσει τα χρέη της στο ακέραιο. Η Αργεντινή επίσης πλήρωσε ένα μεγάλο τμήμα του χρέους ξεκαθαρίζοντας ότι το ΔΝΤ δε θα έχει πλέον τη δυνατότητα να παρεμβαίνει στην οικονομία της. Ήταν αποφάσεις που προκάλεσαν αντιδράσεις και στη Βραζιλία και την Αργεντινή, γιατί πολλοί άνθρωποι υποστήριζαν ότι αυτά τα χρέη ήταν παράνομα και δε θα έπρεπε να αποπληρωθούν, ώστε να εξασφαλιστούν χρήματα για κοινωνικούς σκοπούς. Παρ’ όλα αυτά οι κυβερνήσεις της Βραζιλίας και της Αργεντινής προτίμησαν να πληρώσουν το χρέος τους προς το ΔΝΤ. Ως εκ τούτου ο οργανισμός αυτός βρέθηκε χωρίς τοποθετήσεις στη Λατινική Αμερική, συρρικνώθηκε και έχασε την ικανότητα να καθορίζει την πορεία αυτών των εθνικών οικονομιών. Όταν όμως εμφανίστηκε η χρηματοπιστωτική κρίση του 2007, είχαμε επανάληψη της ίδιας ιστορίας, δηλαδή της φούσκας χρέους που είχε καταστρέψει και την οικονομία της Αργεντινής πριν από εφτά χρόνια. Και τότε το ΔΝΤ νεκραναστήθηκε, ενώ δημιούργησε και νέα εργαλεία για να «διασώζει» χώρες. Προφανώς, σε αυτές τις χώρες επέβαλε τους ίδιους όρους από τους οποίους προέκυψαν οι φούσκες. Ουσιαστικά, δηλαδή, ανατροφοδοτούσε τη φούσκα που οδήγησε την παγκόσμια οικονομία στα όρια της ολοκληρωτικής καταστροφής. Το ΔΝΤ, λοιπόν, επανεμφανίστηκε σαν παίκτης, «διασώζοντας» χώρες που έχουν πρόβλημα, επιβάλλοντας μέτρα λιτότητας, όπως συμβαίνει σε ολόκληρη την Ευρώπη και με έναν τρομακτικό και κακόβουλο τρόπο στην Ελλάδα. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ο συγκεκριμένος οργανισμός έμαθε κάτι από την εμπειρία της Αργεντινής, η οποία μας δίδαξε ότι η ίδια η απομάκρυνση του ΔΝΤ σηματοδότησε την αναγέννηση της οικονομίας.

- Στην Ελλάδα τα μεγαλύτερα μέσα ενημέρωσης στήριξαν την κυβέρνηση και τις παρεμβάσεις του ΔΝΤ και της ΕΚΤ. Ποιος είναι ο ρόλος των ΜΜΕ στην οικονομική κρίση;- Το πρώτο πράγμα που πρέπει να θυμάται κανείς, όταν μιλάμε για το ρόλο των ΜΜΕ στην κρίση, είναι ότι τα κυρίαρχα μέσα δεν εξυπηρετούν απλώς τα συμφέροντα των επιχειρηματικών ελίτ. Οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί παγκοσμίως έχουν συγχωνευθεί και έχουν δημιουργήσει μονοπώλια, έτσι ώστε να αποτελούν πλέον την ελίτ των εταιρειών. Οι επιχειρήσεις των ΜΜΕ είναι από τους μεγαλύτερους οργανισμούς της γης. Δραστηριοποιούνται σε όλες τις χώρες και μόλις σταθεροποιηθούν αρχίζουν να εξαγοράζουν άλλα ΜΜΕ και να στήνουν μεγάλες αυτοκρατορίες πληροφοριών. Μπαίνουν στις αγορές και εκδίδουν τίτλους με εγγύηση απαιτήσεων υποθήκης, όπως κάνουν και οι άλλες μεγάλες επιχειρήσεις, ενώ δραστηριοποιούνται και σε άλλους χρηματοπιστωτικούς τομείς. Έχουν, λοιπόν, τα ίδια συμφέροντα με άλλες ελίτ και ως εκ τούτου διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα προκειμένου να εξυπηρετήσουν αυτά τα συμφέροντα.
Ένας από τους πιο δραματικούς τρόπους για να κατανοήσουμε τι συμβαίνει –πάλι το παράδειγμα προέρχεται από την Αργεντινή του 2001– είναι ότι οι επιχειρήσεις των ΜΜΕ δεν αναγνωρίζουν ή δεν κατανοούν τα κοινωνικά κινήματα. Όταν χιλιάδες άνθρωποι έβγαιναν στο δρόμο στην Αργεντινή και ξεφορτώνονταν 5 προέδρους σε 3 εβδομάδες, απαιτώντας τη μη αποπληρωμή του χρέους, οι εταιρείες των ΜΜΕ, ιδίως τα τηλεοπτικά κανάλια, τους αγνοούσαν παντελώς. Προσπαθούσαν να καταστήσουν αυτές τις διαμαρτυρίες αόρατες.
Στην Αργεντινή, όμως, συνέβη κάτι πολύ εποικοδομητικό: Όταν οι άνθρωποι που συμμετείχαν στις πρωτόγνωρες μαζικές κινητοποιήσεις είδαν ότι οι διαδηλώσεις δεν προβάλλονταν από τα ΜΜΕ, άρχισαν να πολιορκούν τους δημοσιογραφικούς οργανισμούς. Έλεγαν: «Είμαστε εδώ!», «Δείξτε μας στην τηλεόραση!» Ήταν μοναδικό το γεγονός πως, όταν ένα από τα μεγαλύτερα μέσα ενημέρωσης στην Αργεντινή περικυκλώθηκε από διαδηλωτές, τελικά οι κάμερές του άρχισαν να στρέφονται προς αυτούς.
Ακόμα και τότε, βέβαια, οι διαδηλωτές απεικονίζονταν με βίαια χαρακτηριστικά και προβάλλονταν σαν απειλή για την κοινωνική τάξη. Τα ΜΜΕ παρουσίαζαν, δηλαδή, σαν βίαιη μια νόμιμη και δημοκρατική έκρηξη από ανθρώπους που συνειδητοποίησαν πώς η οικονομία ποδηγετήθηκε από εξωτερικές δυνάμεις ή από τις μεγαλύτερες χρηματοπιστωτικές δυνάμεις. Και οι άνθρωποι αυτοί είπαν «Αρκετά!». «Αυτό δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντά μας, δεν ωφελούμαστε από τα κέρδη αλλά πληρώνουμε τις ζημιές». Αυτές οι μαζικές διαδηλώσεις, που πραγματοποιούνται και στην Ελλάδα και παλαιότερα γίνονταν στην Αργεντινή, αντιπροσωπεύουν εκρήξεις δημοκρατικότητας. Είναι η στιγμή που οι πολίτες δηλώνουν ότι το σύστημα δεν τους εξυπηρετεί και ότι αρνούνται να πληρώσουν την κρίση που δημιούργησαν άλλοι!
Δεν αποτελεί, φυσικά, έκπληξη ότι τα ΜΜΕ, τα οποία επωφελούνται από αυτό το σύστημα όταν είναι στη φάση της φούσκας και αποποιούνται τις ευθύνες όταν είναι στη φάση της κατάρρευσης, δεν παρουσιάζουν αυτή τη δημοκρατική έκρηξη ως τέτοια, αλλά τη διαστρεβλώνουν. Το είδαμε να συμβαίνει στο Σιάτλ, στην πρώτη διαδήλωση κατά της παγκοσμιοποίησης. Το είδαμε στην Αργεντινή κατά την κατάρρευση, αλλά και στην Ελλάδα, ενώ το βλέπουμε και στις ΗΠΑ. Είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Αυτό που μου δημιουργεί έκπληξη είναι ότι ο κόσμος που κατεβαίνει στο δρόμο και παραπονιέται για την άδικη παρουσίαση στα κυρίαρχα μέσα δε σκέφτεται ποτέ να κατευθύνει αυτές τις αντιδράσεις στα ίδια τα ΜΜΕ. Η μόνη εξαίρεση ήταν, όπως σας είπα, η Αργεντινή. Είχε, βέβαια, προσωρινό αποτέλεσμα, αλλά ακόμα κι έτσι κατάφερε να βγάλει τις μεγάλες διαδηλώσεις από τη σκιά και να τις μεταφέρει μέσα στα σαλόνια των σπιτιών. Και τότε, ακόμα περισσότερος κόσμος αποφάσισε να συμμετάσχει στις κινητοποιήσεις, τις οποίες έβλεπε για πρώτη φορά στην τηλεόραση.
politismos politis