Tον Φλεβάρη του 1933, λαμβάνει χώρα στο Βερολίνο, το καθοριστικότερο συμβάν για την εγκαθίδρυση και την εξάπλωση του ναζισμού: Ξεσπά η ιστορική πυρκαγιά στο γερμανικό κοινοβούλιο, για την οποία θα κατηγορηθεί από τους Ναζί ο Μαρίνους Βαν Ντερ Λούμπε. Αντίθετα με το κοινό αίσθημα που θέλει τον Ολλανδό κομμουνιστή θύμα ναζιστικής προβοκάτσιας, τα περισσότερα ιστορικά στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι ο Βαν Ντερ Λούμπε είναι όντως ο εμπρηστής του Ράιχσταγκ, αλλά σε κάθε περίπτωση, η ιστορία του αποδεικνύει πως πολλές φορές η τρομοκρατία είναι “θείο δώρο” για την εκάστοτε εξουσία.
Το Ράιχσταγκ παίρνει φωτιά στις 27 Φεβρουαρίου 1933 και η αστυνομία βρίσκει μέσα στο φλεγόμενο κτίριο τον Μαρίνους Βαν Ντερ Λούμπε σε άθλια κατάσταση. Βασανίζεται από τις
ναζιστικές αρχές και ομολογεί πως ο ίδιος ξεκίνησε την πυρκαγιά στο κοινοβούλιο με σκοπό να καλέσει τους Γερμανούς εργάτες σε εξέγερση κατά του φασιστικού καθεστώτος.
Στον τόπο της πυρκαγιάς σπεύδουν αμέσως ο Χίτλερ, ο Γκέμπελς και ο Γκέρινγκ,καθώς και ο ανταποκριτής των Times, Σέφτον Ντέμλερ, που καταγράφει την αντίδραση του Γερμανού δικτάτορα: “Στον επόμενο διάδρομο, ο Χίτλερ φρόντισε να μείνει λίγο πίσω και να με συναντήσει. Έφτασε μέχρι την προφητεία: ‘Να δώσει ο Θεός αυτό να είναι έργο των Κομμουνιστών. Αυτή τη στιγμή γίνεσαι μάρτυρας της αρχής μιας σπουδαίας νέας εποχής στη Γερμανική Ιστορία, χερ Delmer. Αυτή η πυρκαγιά είναι η αρχή’ είπε ο Χίτλερ, και σκόνταψε σε ένα σωλήνα”.
Οι θεωρίες για το κατά πόσον ο Βαν Ντερ Λούμπε ήταν ειλικρινής επαναστάτης ή προβοκάτορας των Ναζί –όπως υποστήριξε το Κομουνιστικό Κόμμα– ή ακόμα και ο λάθος άνθρωπος τη λάθος στιγμή, φαίνεται πως έχουν ελάχιστη σημασία μπροστά στο γεγονός ότι ο Χίτλερ δεν άργησε ούτε δευτερόλεπτο να εκμεταλλευτεί πολιτικά την περίσταση. Μόλις το ίδιο βράδυ, συνελήφθησαν 1.500 κομουνιστές και το γερμανικό Κομουνιστικό Κόμμα, με ποσοστά που άγγιζαν 17% στις τελευταίες δημοσκοπήσεις, τέθηκε εκτός νόμου.
Την επόμενη κιόλας μέρα, ο Χίτλερ ζητάει και λαμβάνει από τον πρόεδρο Χίντενμπουργκ το “Διάταγμα πυρκαγιάς Ράιχσταγκ”, που καταπατά τις περισσότερες πολιτικές ελευθερίες στη Γερμανία και απαγορεύει την αντιναζιστική προπαγάνδα. Με το ΚΚΓ εκτός κοινοβουλίου, το Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα καταλαμβάνει την πλειοψηφία των εδρών του Ράιχσταγκ (52%), γεγονός που ανοίγει το δρόμο για την επίσημη εγκαθίδρυση του απολυταρχικού καθεστώτος του Χίτλερ.
Το Δεκέμβριο του 1933, ο Μαρίνους Βαν Ντερ Λούμπε δικάζεται κατηγορούμενος για εμπρησμό και συμμετοχή σε κομουνιστική συνωμοσία κατά του Κράτους. Για να ενισχυθεί η ιδέα πως η πυρκαγιά οφείλεται στην “κομουνιστική απειλή”, δικάζονται μαζί του άλλοι τέσσερις κομουνιστές, μεταξύ των οποίων και ο μετέπειτα γραμματέας της Κομουνιστικής Διεθνούς, Γκιόργκι Ντιμιτρόφ. Οι 4 αθωώνονται, αλλά ο Βαν Ντερ Λούμπε καταδικάζεται σε θάνατο και έρχεται αντιμέτωπος με τη γκιλοτίνα στις 10 Ιανουαρίου 1934.
Εβδομήντα τέσσερα ακριβώς χρόνια μετά το θάνατό του, ο Ολλανδός θα αθωωθεί συμβολικά από το Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της Καρλσρούης, που όμως στηρίζει την απόφασή του στο νόμο του 1998, για την αποκατάσταση όσων καταδικάστηκαν από το –εξ ορισμού άδικο– ναζιστικό καθεστώς και δεν έχει να κάνει με το εάν ο Βαν Ντερ Λούμπε ήταν αθώος ή ένοχος.
Για την ιστορία, η πλειοψηφία των ιστορικών θεωρεί πολύ πιθανότερη την εκδοχή του αυτόβουλου και ιδεολογικής εμπνεύσεως εμπρησμού από τον Βαν Ντερ Λούμπε, κάτι που δύσκολα μπορεί να χαρακτηριστεί μεροληπτικό, μιας και η μεταπολεμική ιστοριογραφία έχει γενικότερα δαιμονοποιήσει το χιτλερικό καθεστώς. Ούτε η εκδοχή της προβοκάτσιας, η οποία στηρίζεται σε ορισμένα αρχεία της Γκεστάπο που όμως έμειναν για πολλά χρόνια στη Μόσχα και έχουν πιθανότατα υποστεί “μετατροπές”, ούτε φυσικά η εκδοχή των Ναζί ότι υπήρχε οργανωμένο και ευρείας κλίμακας σχέδιο των κομουνιστών για κοινωνική εξέγερση, μπορούν να στηριχτούν βάσει των στοιχείων.