40 χρόνια µυστικά και ψέµατα

∆εν είναι η πρώτη φορά που διαβαθµισµένα κρατικά έγγραφα αποκαλύπτονται από κάποιον «whistleblower», όπως αποκαλούν οι αγγλοσάξονες αυτούς που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου αποκαλύπτοντας απόρρητα ντοκουµέντα για το κοινό καλό. Η σπουδαιότερη και γνωστότερη ώς τώρα τέτοια αποκάλυψη ήταν αυτή των Εγγράφων του Πενταγώνου (Pentagon Papers) για τον πόλεµο του Βιετνάµ, το 1971. Οµως έχει άραγε σχέση µε τις συνεχιζόµενες αποκαλύψεις διαβαθµισµένων διπλωµατικών τηλεγραφηµάτων από το Wikileaks;
Οταν οι «Νιου Γιορκ Τάιµς» άρχισαν να δηµοσιεύουν έναν σηµαντικό αριθµό απόρρητων εγγράφων για τον πόλεµο του Βιετνάµ, φωτοτυπηµένων από τα αρχεία του Πενταγώνου, ο Λευκός Οίκος του Ρίτσαρντ Νίξον πέτυχε να εκδοθεί απαγόρευση της δηµοσίευσής τους από οµοσπονδιακό δικαστήριο. ∆ύο εβδοµάδες αργότερα, στις 30 Ιουνίου 1971, το Ανώτατο ∆ικαστήριο αποφάσισε πως η εκτελεστική εξουσία δεν κατάφερε να αποδείξει ότι από τη δηµοσίευση των εγγράφων κινδύνευε η ασφάλεια του κράτους. Η ετυµηγορία δεν έδινε λευκή επιταγή στις εφηµερίδες να δηµοσιεύουν χωρίς περιορισµούς, το δικαστήριο όµως απεφάνθη πως στη συγκεκριµένη περίπτωση η πρώτη τροπολογία του αµερικανικού Συντάγµατος είχε µεγαλύτερη αξία από τις ανησυχίες της εκτελεστικής εξουσίας.

Ο Τζούλιαν Ασάνζ, υπεύθυνος του ιστότοπου Wikileaks, θα υποστηρίξει ασφαλώς στο δικαστήριο, αν κληθεί σε δίκη, πως η πρωτοβουλία του είναι εµπνευσµένη από την καλύτερη πολιτική παράδοση των ΗΠΑ. Ανάµεσα στο µεγάλο σκάνδαλο του 1971 και το θέµα των τελευταίων ηµερών υπάρχουν αρκετές σηµαντικές διαφορές, γράφει ο Σέρτζο Ροµάνο στην ιταλική «Ρεπούµπλικα».

Aφετηρία για την αποκάλυψη των «Eγγράφων του Πενταγώνου» ήταν, το 1967, η απόφαση του Ρόµπερτ Μακναµάρα, του τότε υπουργού Aµυνας, να ανακεφαλαιώσει σε ένα είδος λευκής βίβλου την τεκµηριωµένη ιστορία της βιετναµικής σύγκρουσης, για την οποία ήταν σε µεγάλο βαθµό υπεύθυνος. ∆ιόρισε µια επιτροπή, η οποία συγκέντρωσε 4.000 απόρρητα έγγραφα και τα περιέλαβε σε 47τόµους, οι οποίοι προορίζονταν για 10-12 πρόσωπα.

Ενας πρώην συνεργάτης του υπουργείου Αµυνας, ο Ντάνιελ Ελσµπεργκλ γνώριζε τον πρόεδρο της επιτροπής και πήρε την άδεια να συµβουλευτεί τους τόµους αυτούς.

Ο Ντάνιελ Ελσµπεργκ διάβασε τα έγγραφα και πείσθηκε πως ο πόλεµος ήταν ένα τροµερό λάθος και πως η προεδρία τουΛίντον Τζόνσον, ίσως ακόµη περισσότερο από την προεδρία Νίξον, ήταν υπεύθυνη για σφαγές και αντίποινα για τα οποία οι Αµερικανοί έπρεπε να ενηµερωθούν. Με τη βοήθεια ενός φίλου του, του Αντονι Ρούσο, φωτογράφισε τα πιο ενοχοποιητικά έγγραφα και τα έδωσε στους «Νιου Γιορκ Τάιµς». Σύµφωνα µε τον Ροµάνο, δεν είναι δυνατόν να αρνηθεί κανείς ότι κίνητρο του Ντάνιελ Ελσµπεργκ και του φίλου του ήταν η πεποίθησή τους πως κάνουν το καθήκον τους ως πολίτες. Οµως «δεν πιστεύω πως µπορεί να λεχθεί το ίδιο και για τον Τζούλιαν Ασάνζ» γράφει στη «Ρεπούµπλικα» ο ιταλός ιστορικός, συγγραφέας, δηµοσιογράφος και διπλωµάτης. «Μου φαίνεται πως στην περίπτωση αυτή κυριαρχεί η επιθυµία να οδηγηθεί το κοινό, µέσω της κλειδαρότρυπας, στα δώµατα της εξουσίας, να ικανοποιηθεί η φυσική δυσπιστία της κοινής γνώµης για το κράτος και τις πλεκτάνεςτου». Αυτό είναι «κίτρινη δηµοσιογραφία» και επιπλέον οι «αποκαλύψεις» του Ασάνζ λένε πράγµατα που ξέραµε ήδη από καιρό.

Ανέκαθεν στα διπλωµατικά τηλεγραφήµατα οι πρεσβευτές περιέγραφαν τα βίτσια, τα καπρίτσια και τις αδυναµίες του ηγέτη στον οποίο ήταν διαπιστευµένοι. Οταν οι βασιλείς ασκούσαν σχεδόν απόλυτη εξουσία, επηρεάζονταν όµως από τις ερωµένεςτους, οι πρεσβευτές της ∆ηµοκρατίας της Βενετίας µετέδιδαν στη Γαληνοτάτη τηλεγραφήµατα στα οποία η ερωτική ζωή του Λουδοβίκου ΙΣΤ΄ και οι σεξουαλικές προτιµήσεις του αντιµετωπίζονταν ως κρατική υπόθεση. Οταν, το 1899, ο πρόεδρος Φελίξ Φορπέθανε στην αγκαλιά της ερωµένης του, οι ξένοιπρεσβευτές στο Παρίσι έγραψαν στις πρωτεύουσές τους επιστολές διασκεδαστικές σαν ερωτικά αναγνώσµατα. Και σήµερα όµως ένας πρεσβευτής δεν οφείλει να ενηµερώσει τονπρωθυπουργό του για τον χαρακτήρα του προσώπου µε το οποίο θα συζητήσει προβλήµατα µεγάλης σηµασίας;

Αυτό δεν σηµαίνει, προσθέτει ο Ροµάνο, πως στις διαρροές του Wikileaks δεν µπορεί να υπάρχουν πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες για µυστικές επιχειρήσεις, ανοµολόγητες προθέσεις και αποδείξεις πολιτικής διπροσωπίας. Κινδυνεύουν όµως να πνιγούν στον ωκεανό των λιγότερο σηµαντικών ειδήσεων. Αν αυτός που έκανε τις διαρροές ήθελε να φωτίσει µια ιδιαίτερη πλευρά της αµερικανικής εξωτερικής πολιτικής (όπως συνέβη στην περίπτωση των διαρροών για το Αφγανιστάν), το εγχείρηµα θα είχε µια πολιτική και ηθική σηµασία. «Ετσι όµως είναι µόνον ένα θέαµα διπλά ενοχλητικό», καταλήγει ο ιταλός αρθρογράφος. «Για την αµερικανική διπλωµατία κατά πρώτον, αλλά και για τον αναγνώστη που µετατρέπεται σε ηδονοβλεψία. Ο Τζούλιαν Ασάνζ, προφανώς, δεν είναι Ντάνιελ Ελσµπεργκ».