Το ευρώ αποδείχθηκε ότι ήταν λάθος

Η ΕΥΡΩΖΩΝΗ κινδυνεύει πλέον με διάλυση. Οι σημαντικές ατέλειες στην αρχιτεκτονική του ευρωπαϊκού νομισματικού οικοδομήματος και οι τεράστιες συμμετρικές ασυνέπειες στη σύνθεση των μελών της ευρωζώνης έχουν φέρει στην επιφάνεια όλα τα δομικά προβλήματα της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης.

Το πείραμα της ευρωπαϊκής νομισματικής ένωσης, περίπου δώδεκα χρόνια μετά τη δημιουργία του ευρώ, αναδεικνύεται σε μια παταγώδη αποτυχία, σε βαθμό που ελάχιστοι είχαν προβλέψει, ή που τουλάχιστον είχαν το θάρρος να αμφισβητήσουν την περίοδο της ουτοπικής ευφορίας που επικρατούσε προς τα τέλη του 1990.
Τέσσερις γερμανοί καθηγητές, οι Wilhelm Hankel, Wilhelm Nolling, Karl Albrecht Schachtschneider και Joachim Starbatty, ήταν από εκείνους τους αρνησίθρησκους αναλυτές που τάχθηκαν εξαρχής εναντίον της δημιουργίας του ευρώ ως ενιαίου ευρωπαϊκού νομίσματος. Το 1998 «οδήγησαν» τη γερμανική κυβέρνηση στο συνταγματικό δικαστήριο σχετικά με την είσοδο της Γερμανίας στην ευρωζώνη. Τα διεθνή ΜΜΕ τους ονόμασαν έκτοτε οι Τέσσερις Καβαλάρηδες της Αποκαλύψεως.
Σήμερα, οι Τέσσερις Καβαλάρηδες βρίσκονται πάλι στο προσκήνιο. Εφημερίδες παγκόσμιας εμβέλειας όπως οι «Financial Times» και οι «New York Times» δημοσιεύουν άρθρα τους και ζητούν συνεντεύξεις. Πρόσφατα, μάλιστα, οι Τέσσερις Καβαλάρηδες δημοσίευσαν άρθρο τους στους «Financial Times» όπου πρότειναν την επιστροφή της Ελλάδας στη δραχμή, ισχυριζόμενοι ότι η χώρα, από το 2001, οπότε εντάχθηκε στην ευρωζώνη, απώλεσε την ανταγωνιστικότητά της και οδηγήθηκε σε τεράστια εμπορικά ελλείμματα. Για το μέλλον της ευρωζώνης, αποσπάσαμε συνέντευξη με έναν εκ των Τεσσάρων Καβαλάρηδων, τον καθηγητή Οικονομικών Joachim Starbatty.
Είσαστε από τους ελάχιστους γερμανούς οικονομολόγους που αντιταχθήκατε στη δημιουργία του ευρώ. Υποστηρίξατε με σθένος ότι δεν μπορεί να παραμείνει σταθερό νόμισμα και θεωρήσατε καταστρεπτικό να συμπεριληφθούν στην ευρωζώνη οι αδύναμες ευρωπαϊκές οικονομίες. Αισθάνεστε δικαιωμένος σήμερα;
Μια νομισματική ένωση μπορεί να επιβιώσει μόνο εάν η ανταγωνιστικότητα όλων των κρατών-μελών κινείται προς την ίδια κατεύθυνση και αν οι ξεχωριστές κυβερνήσεις εφαρμόζουν μια υγιή δημοσιονομική πολιτική. Η Συνθήκη του Μάαστριχτ έχει σχεδιάσει κριτήρια σύγκλισης για να εξασφαλιστούν αυτοί οι όροι. Μια σειρά χωρών -όχι μόνο η Ελλάδα- δεν έχουν εκπληρώσει αυτά τα κριτήρια. Επομένως, ήταν ξεκάθαρο από την αρχή ότι η ευρωπαϊκή νομισματική ένωση θα κινδύνευε μια μέρα να διαλυθεί. Δυστυχώς, η πραγματικότητα έχει επιβεβαιώσει αυτήν την ανάλυση.
Ενα κύριο επιχείρημά σας εναντίον της νομισματικής ένωσης ήταν ότι κάτι τέτοιο θα αλλοίωνε προς το χειρότερο τη δομή των εθνικών οικονομιών. Γιατί να γινόταν αυτό;
Πολλά κράτη-μέλη βρήκαν ιδιαίτερα ελκυστική την ιδέα της νομισματικής ένωσης δεδομένου ότι θα μπορούσαν, με την ενσωμάτωσή τους στη νομισματική ένωση, να έχουν τα επίπεδα επιτοκίου που είχε η Γερμανία. Και αυτό ήταν που έγινε. Αλλά αυτό το «οικονομικό δώρο» παραπλάνησε τις κυβερνήσεις και τους ιδιώτες, οδηγώντας τους σε συσσώρευση υπερβολικών χρεών. Αυτή η κατάσταση παρήγαγε τη φούσκα των ακινήτων. Επιπλέον, οι χώρες αυτές έχασαν τη διεθνή ανταγωνιστικότητά τους γιατί έδωσαν υπερβολικές αυξήσεις στους εργαζόμενους. Το αποτέλεσμα ήταν να διασπαστεί η νομισματική ένωση: από τη μια μεριά υπήρχαν χώρες με υγιείς χρηματοοικονομικές συνθήκες και τρέχοντα πλεονάσματα στο ισοζύγιο πληρωμών και από την άλλη υπερχρεωμένες χώρες με τρέχοντα δημοσιονομικά ελλείμματα, αυτές που στο Λονδίνο αποκαλούν «PIIGS».
Λέτε ότι ακόμα και η Γερμανία θα είχε ωφεληθεί περισσότερο εάν είχε διατηρήσει το δικό της εθνικό νόμισμα;
Εάν, σε ένα καθεστώς εύκαμπτων συναλλαγματικών ισοτιμιών, οι εθνικές παραγωγικές δυνατότητες αποκλείουν η μία από την άλλη, η βαλβίδα του μηχανισμού συναλλαγματικής ισοτιμίας θα αντισταθμίσει τέτοιες διαφορές. Αυτό δεν είναι πλέον εφικτό σε καθεστώς νομισματικής ένωσης. Η χώρα με μικρότερο ποσοστό αύξησης των τιμών και μικρότερη αύξηση του κόστους ανά μονάδα εργασίας προσφέρει τα αγαθά και τις υπηρεσίες της πάρα πολύ φτηνά (πραγματική υποτίμηση). Η χώρα με υψηλότερο ποσοστό αύξησης των τιμών και υψηλότερη αύξηση του κόστους ανά μονάδα εργασίας προσφέρει τα αγαθά και τις υπηρεσίες της πάρα πολύ ακριβά (πραγματική ανατίμηση) και μειώνει το επίπεδο απασχόλησης. Και στις δύο χώρες θα εμφανιστούν διαστρεβλωμένες τάσεις στη δομή παραγωγής. Στο τέλος, η χώρα με την πραγματική υποτίμηση θα πρέπει να στηρίξει με μεταβιβάσεις τη χώρα που δεν είναι πλέον σε ανταγωνιστική βάση. Επομένως, η Γερμανία θα ήταν σε καλύτερη κατάσταση εάν είχε διατηρήσει το δικό της νόμισμα. Το ίδιο ισχύει, επίσης, για την Ελλάδα και την Ιρλανδία.
Περιγράψατε το ευρωπαϊκό πακέτο διάσωσης 750 δισ. ευρώ ως μια «προσβλητικά εσπευσμένη δουλειά». Εκτός από τα τεχνικά ελαττώματα αυτού του μηχανισμού διάσωσης, θεωρείτε ότι τα σχέδια διάσωσης Ελλάδας και Ιρλανδίας σχεδιάστηκαν με στόχο να βοηθηθούν οι οικονομίες τους ή να σωθούν οι τράπεζες;
Ο ευρωμηχανισμός διάσωσης όφειλε να προστατεύσει το ευρώ από τις κερδοσκοπικές επιθέσεις από το εξωτερικό. Στο μεταξύ, είναι προφανές ότι δεν είναι το ευρώ που πρέπει να προστατευθεί αλλά οι υπερχρεωμένες κυβερνήσεις και οι τράπεζες στις αδύνατες χώρες. Στην Ελλάδα το πακέτο διάσωσης ήταν σχέδιο διάσωσης των ξένων τραπεζών. Στην Ιρλανδία ήταν σχέδιο διάσωσης των ιρλανδικών τραπεζών. Οι χώρες αυτές όμως δεν διασώθηκαν, απλώς αναβλήθηκε η χρεοκοπία τους. Κανένας πολιτικός δεν μπορεί να εξηγήσει πώς αυτές οι χώρες θα καλύψουν τα επιπλέον χρέη. Οι χώρες αυτές πρέπει να επανακτήσουν τη διεθνή ανταγωνιστικότητά τους, αλλά αυτό είναι εφικτό μόνο εάν επιστρέψουν στο προηγούμενα εθνικά τους νομίσματα και προβούν σε νομισματικές υποτιμήσεις.
Τα σχέδια διάσωσης είχαν ως αποκλειστικό στόχο μόνο τη διάσωση των τραπεζών;
Ναι, έτσι ακριβώς είναι.
Θεωρείτε ότι έχουν μέλλον το ευρώ και η ευρωζώνη στη σημερινή της διάρθρωση;
Το ευρώ και η ευρωζώνη έχουν μέλλον μόνο στην περίπτωση που η πολιτική αποδεχθεί τα οικονομικά γεγονότα. Εάν η πολιτική των διασώσεων συνεχιστεί, η Πορτογαλία και η Ισπανία θα ενταχθούν επίσης σε πακέτα διάσωσης στο εγγύς μέλλον. Αλλά τότε όλες οι χώρες στην ευρωζώνη θα είναι υπερχρεωμένες και ολόκληρη η ευρωζώνη θα βυθιστεί σε ένα τέλμα χρέους. Επομένως, μόνο μια λύση παραμένει: η ευρωζώνη χωρίζεται στα δύο. Οι αδύνατες χώρες επιστρέφουν στα εθνικά τους νομίσματα, κάνουν υποτίμηση για να κερδίσουν ξανά τη διεθνή ανταγωνιστικότητά τους και να διαπραγματεύονται νέους όρους με τράπεζες και πιστωτές. Αυτή είναι η κανονική διαδικασία σε περίπτωση εθνικών χρεοκοπιών. Υπήρξε μια παρόμοια κατάσταση στη νοτιοανατολική Ασία προς το τέλος της δεκαετίας του '90. Μετά το σπάσιμο της φούσκας εκεί, οι συναλλαγματικές ισοτιμίες των εμπλεκόμενων χωρών σχεδόν συντρίφτηκαν. Αλλά αυτή ήταν η έναρξη της αποκατάστασης. Τώρα αυτές οι χώρες είναι σεβαστοί παίκτες στη διεθνή συναυλία της παγκοσμιοποίησης.
WHO is who?
Ομότιμος καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Tubingen, όπου δίδαξε για δεκαετίες έως τη συνταξιοδότησή του. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στη διακυβέρνηση οικονομικών συστημάτων, στη διεθνή οικονομική πολιτική και στα οικονομικά της Ε.Ε. Εχει δημοσιεύσει 12 βιβλία, περίπου 150 επιστημονικά άρθρα, πολλές δεκάδες κείμενα σε συλλογικούς τόμους, και πάνω από 250 δημοσιογραφικά άρθρα και βιβλιοκριτικές.
Εnet.gr