Οι αναπτυξιακοί νόμοι χρειάζονται ευρύτερες συναινέσεις

Χθες υπερψηφίσθηκε στη Βουλή ο νέος αναπτυξιακός  νόμος ως ένα πρώτο βήμα για να μπει η χώρα σε αναπτυξιακή πορεία.  Όπως επιβεβαιώθηκε από την κοινοβουλευτική συζήτηση ,ο νόμος αυτός τυγχάνει ευρύτερης αποδοχής από τους παραγωγικούς φορείς της χώρας, χωρίς όμως να μπορέσει το γεγονός αυτό να συμβάλει τελικά κ στη δημιουργία ευρύτερων πολιτικών συναινέσεων. Παρόλο που αρκετά άρθρα του υπερψηφίστηκαν με ευρύτερη πλειοψηφία, με τις θετικές ψήφους από τη ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ- Δημοκρατική Συμπαράταξη και το Ποτάμι. ο νόμος στο σύνολό του υπερψηφίσθηκε μόνο από την κυβερνητική πλειοψηφία, ενώ το ΠΑΣΟΚ-Δημοκρατική Συμπαράταξη ψήφισε παρών.

Προσωπικά πιστεύω ότι οι αναπτυξιακοί νόμοι εκ των πραγμάτων αποτελούν νομοθετήματα, τα οποία μπορούν να επηρεάσουν την πορεία της οικονομίας. Βέβαια, ο αναπτυξιακός νόμος, παρόλο που αναμφίβολα αποτελεί νομοθέτημα κεντρικής σημασίας, δεν δύναται αυτοτελώς να ανατρέψει την υφεσιακή δυναμική ούτε να αναδιατάξει την παραγωγική δομή της. Μπορεί ωστόσο να σηματοδοτήσει τις επιθυμητές εξελίξεις και να δώσει μια καταλυτική  επενδυτική ώθηση, να λειτουργήσει κατά κάποιο τρόπο τροχιοδεικτικά.  

Στη χώρα μας τα τελευταία 6 χρόνια υπήρξε μια τεράστιας κλίμακας αποεπένδυση. Για να γίνει αυτό αντιληπτό, σημειώνεται ότι για να υπάρξει επαναφορά του επιπέδου του παγίου κεφαλαίου της ιδιωτικής οικονομίας ως προς το ΑΕΠ στα επίπεδα του 2009, εκτιμάται ότι οι κεφαλαιακές ανάγκες ανέρχονται σε 79 δις €(άλλες εκτιμήσεις το ανεβάζουν σε 100 δις).δηλαδή κεφάλαιο πολλαπλάσιο των πόρων του Δημοσίου. Είναι λοιπόν απαραίτητο να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες συνθήκες, ώστε τα επόμενα χρόνια να πραγματοποιηθεί πολύ σημαντικός αριθμός ιδιωτικών επενδύσεων (από την Ελλάδα και το εξωτερικό) και να καταστεί εφικτή η αντιστροφή της τάσης αποεπένδυσης. Η χώρα μας οφείλει τα επόμενα χρόνια να κάνει ένα επενδυτικό και αναπτυξιακό άλμα, με έμφαση στην απασχόληση, προκειμένου να βρεθεί σε τροχιά ανάπτυξης.

Η εικονα των προηγουμενων νομων:

Την τελευταία 20ετία η ελληνική κοινωνία διά των αναπτυξιακών νόμων έδωσε ενισχύσεις ύψους 12 δις ευρώ, οι οποίες συνέβαλαν σε αξιόλογο βαθμό στον σχηματισμό παγίου κεφαλαίου και θέσεων εργασίας. Από το 1998 έως σήμερα, οι αναπτυξιακοί νόμοι συντέλεσαν άμεσα στο σχηματισμό περίπου του 9,8% του παγίου κεφαλαίου αφαιρουμένων των επενδύσεων σε κατοικία και με σημαντική συμβολή στη δημιουργία θέσεων εργασίας. Συνολικά, ωστόσο, επηρέασαν ελάχιστα τη διάρθρωση και τις επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας, καθώς:

α) δεν είχαν καθαρή στόχευση και όραμα για το μέλλον της οικονομίας,

β) ο ρόλος τους περιορίστηκε σε έναν μηχανισμό παροχής ρευστότητας, ενισχύοντας τους καθιερωμένους κλάδους,

γ) η μέση ενίσχυση ανά  θέση εργασίας ανήλθε στις  323.000 ευρώ,

δ) το 95% των επενδυτικών σχεδίων ήταν χαμηλής και σχετικά χαμηλής τεχνολογίας,

ε) δυο κλάδοι, ο τουριστικός και ο ενεργειακός (Φ/β & αιολικά) ενισχύθηκαν οριζόντια και πολύ από τους αναπτυξιακούς νόμους (72,2% του προϋπολογισμού του τελευταίου νόμου), παρόλο που είχαν ήδη πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα, τα οποία δεν συνεκτιμήθηκαν ως κριτήρια παροχής ενισχύσεων,.

στ) Κυρίως, όμως, υπήρξε μια πολύ μεγάλη συγκέντρωση ενισχύσεων σε λίγες επιχειρήσεις και ομίλους επιχειρήσεων (4,2% των επενδυτικών σχεδίων αντιπροσώπευε το 43,6% των συνολικών ενισχύσεων, ενώ ελάχιστες επιχειρήσεις πήραν πάρα πολύ μεγάλα ποσά ενισχύσεων: 6 επιχειρήσεις πήραν 1 δις ευρώ, ήτοι το 8,1% του συνόλου των ενισχύσεων,  ενώ  95 επιχειρήσεις πήραν 3 δις ευρώ, ήτοι το 25,4% του συνόλου).

Κατ΄ αυτόν τον τρόπο οι προηγούμενοι αναπτυξιακοί τελικά συνέβαλαν στην επίταση των ανισοτήτων στην χώρα, που με την σειρά τους αποτέλεσαν βασική αιτία της κακής εξέλιξης της οικονομίας μας τα τελευταία χρόνια.

Επισημαίνεται τέλος ότι η σημερινή κυβέρνηση παρέλαβε την αρμόδια υπηρεσία, ουσιαστικά παροπλισμένη από σοβαρά προβλήματα, καθώς είχε να αντιμετωπίσει ένα τεράστιο αριθμό ανολοκλήρωτων επενδυτικών σχεδίων (6.300) με αντίστοιχες συμβασιοποιημένες οφειλές του ελληνικού Δημοσίου ύψους 6,4 δις, ως αποτέλεσμα  πολιτικής υπερδεσμεύσεων χωρίς αντίστοιχους πόρους και χωρίς να της επιτρέπεται να χρησιμοποιήσει κονδύλια της ευρωπαϊκής ένωσης, λόγω κακής αξιολόγησης της πρότερης λειτουργίας της. .

Ο νεος αναπτυξιακος νομος και η ελληνικη οικονομια

Η Ελλάδα υφίσταται εδώ και πολλά χρόνια «διπλή πίεση», καθώς δεν μπορεί να ανταγωνιστεί ούτε τις χώρες χαμηλού κόστους, ούτε τις χώρες που παράγουν προϊόντα ποιότητας με ενσωματωμένη γνώση. Βρίσκεται μπροστά σε ένα ιδιαίτερα κρίσιμο δίλημμα πολιτικής, ενώ συγχρόνως το παραγωγικό μοντέλο της χώρας έφτασε στα όριά του.

Η απάντηση μας είναι σαφής: ούτε μπορούμε, ούτε θέλουμε να ανταγωνιστούμε τις χώρες χαμηλού κόστους (σε μια κούρσα προς τα κάτω - race to the bottom) μειώνοντας τις αμοιβές εργασίας, τους φορολογικούς συντελεστές κλπ. Διότι πάντοτε θα υπάρχουν χώρες που μπορούν προσφέρουν πολύ καλύτερες συνθήκες και τα οφέλη είναι πάρα πολύ περιορισμένα, καθώς στο διεθνές εμπόριο η ανταλλαγή γίνεται πλέον με όρους που ευνοούν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας. Σημειώνεται ότι οι χώρες που ακολουθούν αυτήν την επιλογή, δεν καταφέρνουν να προσελκύσουν διεθνείς επενδύσεις, καθώς όπως προκύπτει από τα στοιχεία της UNCTAD για την περίοδο 1988-2014, οι αναπτυσσόμενες χώρες διαθέτουν το 25% των παγκόσμιων αποθεμάτων εισροών Ξένων Άμεσων Επενδύσεων, ενώ αποτελούν το 70% του αριθμού  των χωρών!

Αυτό που εμείς προκρίνουμε λοιπόν είναι μια ανάπτυξη, η οποία στηρίζεται στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών ποιότητας με ενσωματωμένη γνώση  αξιοποίηση ενός βασικού συγκριτικού πλεονεκτήματος της χώρας, το εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Χρειάζονται γενναίες τομές, για να μετακινηθεί η χώρα στην αλυσίδα παραγωγής της αξίας, να παράγει πιο σύνθετα προϊόντα και υπηρεσίες και να εξασφαλίσει καλύτερη θέση στο Διεθνή Καταμερισμό Εργασίας.

Ο νέος αναπτυξιακός νόμος διαθέτει όραμα και στρατηγική διεξόδου: επιδιώκει τη δημιουργία καινοτομικών, εξωστρεφών, δυναμικών επιχειρήσεων· την αύξηση της απασχόλησης με έμφαση στο εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό, την αύξηση της προστιθέμενης αξίας, των συνεργασιών, του μέσου μεγέθους των επιχειρήσεων και τέλος την συνολική επανεκβιομηχάνιση της χώρας.

Συνολικότερα στοχεύει στην αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας για έξοδο από την κρίση, δίνοντας έμφαση σε τομείς που συμβάλλουν στην τεχνολογική αναβάθμιση και στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, Ο νέος αναπτυξιακός νόμος δίνει ένα σαφές στίγμα της κατεύθυνσης αυτής και αποτελεί κρίσιμο εργαλείο  επίτευξης  του αναπτυξιακού σχεδιασμού  της χώρας για την έξοδο από την κρίση αλλά και τη σκιαγράφηση ενός βιώσιμου ανταγωνιστικού και δίκαιου μοντέλου ανάπτυξης, όντας πλήρως εναρμονισμένος με το Σχέδιο Στρατηγικής Ανασυγκρότησης της χώρας, που ολοκληρώνεται αυτήν την περίοδο.

Εκτιμούμε ότι τα προσεχή  χρόνια θα υπάρξει άμεση συμβολή στην αύξηση της απασχόλησης με τη δημιουργία περίπου 16.000 θέσεων εργασίας και άλλων τόσων από την υλοποίηση των εκκρεμών επενδυτικών σχεδίων των δυο παλιότερων νόμων καθώς και 250.000 περίπου που θα δημιουργηθούν εμμέσως. Συγκεκριμένα, θα δοθούν 3,6 δις ενισχύσεων για το νέο αναπτυξιακό νόμο και τους 2 παλιότερους και έχει ήδη δοθεί στις επιχειρήσεις των δυο παλιότερων 1 δις. Η κρατική αυτή δαπάνη των 4,6 δις αναμένεται με τη σειρά της να δημιουργήσει επενδύσεις 13 δις (4,6 δις Χ 3) καθώς η κρατική συμμετοχή αντιστοιχεί στο 1/3 περίπου των επενδύσεων. Υποθέτοντας πως σε βάθος 3 χρόνων ο πολλαπλασιαστής επενδύσεων είναι 2,  οι επενδύσεις των 13 δις θα προκαλέσουν στα επόμενα χρόνια αύξηση του ΑΕΠ άνω των 25 δις που αντιστοιχεί σε πάνω από 1/3 του απολεσθέντος ΑΕΠ στο διάστημα 2009-2015 (2009 242 δις, 2015  176 δις) κατά συνέπεια αναμένεται να αποκατασταθεί περίπου το 1/3 των απολεσθέντων θέσεων εργασίας (1.000.000) σε αυτό το διάστημα δηλ. περίπου  250.000.

Καινοτομιες νεου νομου

Προκειμένου να επιτελέσει ο νέος νόμος τους φιλόδοξους στόχους του, εισάγει μια σειρά καινοτομιών, όπως:

1. Σύγκλιση με τις ευρωπαϊκές πρακτικές, σύμφωνα με τις οποίες οι φοροαπαλλαγές αποτελούν το βασικότερο εργαλείο ενίσχυσης, καθώς έτσι ενισχύεται πλέον και κατά προτεραιότητα η απόδοση και όχι -όπως  ίσχυε μέχρι σήμερα – οι δαπάνες ανεξαρτήτως τελικού αποτελέσματος.
2. Ορισμός πλαφόν στο ύψος της ενίσχυσης, που μπορεί να λάβει ένα επενδυτικό σχέδιο, αλλά και μεμονωμένες επιχειρήσεις ή όμιλοι επιχειρήσεων, ώστε επιτυγχάνεται η μέγιστη δυνατή διασπορά των ενισχύσεων και να ενισχύονται όσοι πράγματι τις χρειάζονται Εισαγωγή της έννοιας των «Ειδικών Κατηγοριών Ενίσχυσης» ως βασικής έκφρασης των προτεραιοτήτων του νόμου. Αυτές καθορίζονται βάσει δύο ομάδων κριτηρίων: α) Επίδοσης/κλάδου με χαρακτηριστικά όπως εξωστρέφεια, καινοτομία πραγματοποίηση συγχωνεύσεων, αύξηση απασχόλησης, ένταξη στους 2 κλάδους προτεραιότητας (ΤΠΕ – Αγροτοδιατροφικό σύμπλεγμα), β) Γεωγραφίας: Λιγότερο Ευνοημένες Περιοχές (453 Δ. Ενότητες, 43,8% συνόλου, 19,5% μόνιμου πληθυσμού), οργανωμένους υποδοχείς,  περιοχές με ιδιαίτερα αυξημένες μεταναστευτικές ροές και ιδίως: Αγαθονήσι, Κάλυμνος, Καστελόριζο, Κως, Λέρος, Λέσβος, Σάμος, Σύμη, Χίος.  Στα επενδυτικά σχέδια που εντάσσονται στις Ειδικές Κατηγορίες Ενίσχυσης προσφέρονται οι υψηλότερες ενισχύσεις.
3. Υιοθέτηση νέων χρηματοδοτικών εργαλείων με στόχο την μόχλευση των δημοσίων πιστώσεων και την ενίσχυση επενδύσεων με χρήση των μηχανισμών της αγοράς
4. Εισαγωγή διαδικασιών αξιολόγησης των συνεπειών του νόμου, τόσο κατά τη διάρκεια εφαρμογής του (on going) όσο και εκ των υστέρων (ex post).
5. Έμφαση στη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων  και κυρίως την υποβοήθηση της ανταγωνιστικότητας των παραμεθόριων περιοχών. Ιδιαίτερη έμφαση στη δημιουργία συνεργειών και δικτυώσεων
6. Υποβοήθηση της αξιοποίησης διατηρητέων και εγκαταλελειμμένων κτιρίων.
7. Δεν είναι ένας οριζόντιος νόμος που απευθύνεται αδιαφοροποίητα σε όλους ,αλλά μέσω 8 στοχευμένων καθεστώτων ενίσχυσης θεραπεύει συγκεκριμένες δυστοκίες.
8. Απλοποίηση των διαδικασιών και αύξηση της διαφάνειας,
9. Eνθάρρυνση επενδύσεων από το εξωτερικό
10.  Μεγιστοποίηση της διάχυσης της πληροφορίας προς όλους τους ενδιαφερόμενους μέσω του portal ependyseis.gr, το οποίο επανασχεδιάζεται και εμπλουτίζεται με νέο πληροφοριακό υλικό..  

Διαθεσιμοι ποροι

Έχει ήδη διασφαλιστεί ποσό 3.61 δις ευρώ για την απρόσκοπτη χρηματοδότηση τόσο των παλαιών, όσο και του νέου αναπτυξιακού νόμου. Εξ αυτών τα 1,68 δις θα διατεθούν μέσω φοροαπαλλαγών και τα υπόλοιπα 1,93 μέσω επιχορηγήσεων και άλλων εργαλείων. Ήδη έχει εξευρεθεί η απαραίτητη χρηματική ροή για την ικανοποίηση της ζήτησης για όλα τα επενδυτικά σχέδια που είναι σε διαδικασία ολοκλήρωσης από τους παλιότερους επενδυτικούς νόμους (2,51 δις), καθώς και για αυτά που θα ενταχθούν στο νέο αναπτυξιακό νόμο (1,1 δις), μέσω αφενός του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και του ΕΣΠΑ και αφετέρου μέσω φοροαπαλλαγών.

Αναλόγως με την πορεία αιτήσεων – εντάξεων στο νέο νόμο, το υπουργείο προτίθεται να αυξήσει το ήδη δεσμευμένο ποσό, ώστε να το προσαρμόσει στις αναπτυξιακές ανάγκες..

Βέβαια, βασική προϋπόθεση για την ύπαρξη της απαραίτητης χρηματοδότησης είναι να συνειδητοποιηθεί ευρύτερα η αναγκαιότητα δημιουργίας μεγάλου κύματος επενδύσεων, ώστε να ξεπεράσουμε την κρίση και να μπούμε σε μια πορεία βιώσιμης και κοινωνικά δίκαιης ανάπτυξης. Να επαναλάβω κάτι, το οποίο αποτελεί πλέον κοινό τόπο, ότι δηλαδή στην κατάσταση της οικονομίας συμβάλλει σημαντικά το «κλίμα», το οποίο πρέπει επιτέλους να αλλάξει, ώστε να δημιουργηθεί ένα ευρύ πλειοψηφικό κοινωνικό και πολιτικό ρεύμα στήριξης της αναγκαιότητας υλοποίησης επενδύσεων.

* Λόης Λαμπριανίδης, ΓΓ Στρατηγικών και Ιδιωτικών Επενδύσεων, Υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης & Τουρισμού