Φιλανθρωπία ή αλληλεγγύη;

Αυτός είναι καλός άνθρωπος και πολύ φιλάνθρωπος

Είναι μια φράση που την ακούμε συχνά χωρίς να μας κάνει καμιά ιδιαίτερη εντύπωση. Συνήθως πάει το μυαλό μας σε κάποιο ευσεβή νοικοκύρη που κάνει αγαθοεργίες και δίνει ελεημοσύνες. Δεν βλέπουμε τίποτε το παράξενο.
Οπως δεν μας ξενίζει όταν κάποιος είναι φιλόζωος, φίλαθλος, φιλόκαλος, φιλόλογος, φιλόσοφος, φιλόμουσος ή φιλομαθής. Ολες αυτές οι ιδιότητες προσδιορίζουν κάποιους ανθρώπους που έχουν αγάπη και πάθος για κάποιο αντικείμενο της αρεσκείας τους.
Αλλος την μπάλα, έτερος τη μουσική ή το βιβλίο ή ακόμα τα σκυλιά ή τις γάτες, που είναι ζωντανά
όντα και δέχονται τον άνθρωπο ως κυρίαρχό τους. Σε όλες τις περιπτώσεις ο άνθρωπος είναι υποκείμενο που έχει ένα αντικείμενο της αρεσκείας του.
Στη λέξη φιλάνθρωπος υπάρχει επίσης ένα υποκείμενο και ένα αντικείμενο. Με τη διαφορά πως εδώ το αντικείμενο είναι ο άνθρωπος και δεν είναι συνάνθρωπος. Και αυτό σημαίνει πως διαθέτει μια ανώτερη δύναμη πάνω στον άνθρωπο. Αλλά σύμφωνα με τους θεολόγους αυτή τη δύναμη την έχει μόνο ο Θεός. Στους ανθρώπους αυτό λέγεται εξουσία πάνω στον άνθρωπο που είναι, φυσικά, το αντικείμενό της.
Κατά τον Μέγα Αθανάσιο, ο Θεός υπάρχει υπεράνω πάσης ουσίας και ανθρωπίνης επινοίας και είναι αδιανόητο για το ανθρώπινο γένος. Και ο νεοπλατωνικός Πρόκλος υποστηρίζει πως ο Θεός είναι παντελώς άγνωστος και άρρητος, πάντων επέκεινα.
Σύμφωνα πάντα με τη θρησκειολογία, έχουμε θεόπνευστα κείμενα που συγκροτούν θρησκείες. Η Παλαιά Διαθήκη για τους εβραίους, η Καινή Διαθήκη για τους χριστιανούς και το Κοράνι για τους μουσουλμάνους (για να σταθούμε μόνο στις μεγάλες μονοθεϊστικές θρησκείες).
Αλλά τα ιερά αυτά κείμενα τα έγραψαν άνθρωποι. Και ο Θεός βρίσκεται πάντα άγνωστος, άρρητος και στο επέκεινα. Η φιλανθρωπία είναι όρος που χρησιμοποιήθηκε στην εκκλησιαστική γραμματεία για να δηλώσει την αγάπη του Θεού για τον άνθρωπο. Και οι εκκλησίες των διαφόρων ομολογιών, από τον Μεσαίωνα, πήραν αυτόν τον όρο για λογαριασμό της εγκόσμιας εξουσίας.
Αυτό θα μπορούσε να λέγεται και αντιποίηση αρχής, αν όχι βλασφημία και αμαρτία. Οταν ο άνθρωπος θεωρεί τον εαυτό του θεό έχουμε την υπέρτατη τυραννία. Οσο και αν έγιναν θαυμαστά πράγματα σε Ανατολή και Δύση, νοσοκομεία, πτωχοκομεία, ορφανοτροφεία, γηροκομεία κ.λπ., ουδέποτε η φιλανθρωπία εξήγησε γιατί υπάρχουν φτωχοί και πλούσιοι. Και στην ουσία έδινε ένα άλλοθι στην ανισότητα, που τη θεωρούσε φυσική τάξη πραγμάτων. Και δέχτηκε δριμύτατη κριτική ήδη από τον 18ο αιώνα.
Ο πιο επιφανής από όλους ήταν ο Αγγλος οικονομολόγος Ανταμ Σμιθ. Τη σκυτάλη της φιλανθρωπίας την παίρνουν από την Εκκλησία οι πολυεκατομμυριούχοι στις ΗΠΑ, από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Πίμποντ, Κάρνεγκι, Ροκφέλερ, Φορντ κ.λπ., που είναι και οι μεγάλοι χρηματοδότες των προέδρων των ΗΠΑ. Δηλαδή οι ίδιοι οι καπιταλιστές που δημιουργούν την ανισότητα και τη φτώχεια την καταπολεμούν με τη φιλανθρωπία, που γίνεται επικοινωνιακό τους παιχνίδι.
Στη δεκαετία του ’20, όλη η Ελλάδα, αλλά κυρίως η Αθήνα, είχε γεμίσει σακάτηδες, ανάπηρους των Πολέμων 1912-1922, που ζητιάνευαν για να ζήσουν δείχνοντας τα κομμένα πόδια και χέρια τους ή τα παραμορφωμένα πρόσωπά τους.
Η πατρίδα τούς έδωσε αντί για σύνταξη ένα παράσημο τενεκεδένιο που δεν τρωγόταν. Και το 1931, ιδρύθηκε η Φιλανθρωπική Εταιρεία Αθηνών, με σκοπό να εισαχθούν σε κατάλληλα ιδρύματα για να καθαρίσει η πόλη από τη δυσάρεστη εικόνα των αναπήρων. Η προσπάθεια έμεινε στις καλές προθέσεις ελλείψει χρημάτων. Και έτσι είχαμε φιλανθρώπους χωρίς ανθρώπους.
Η αλληλεγγύη κινείται ακριβώς στον αντίποδα. Είναι πολιτικό-ανθρωπιστικό κίνημα που εξηγεί την ανισότητα και την καταπολεμά και έχει την ίδια αξία με την Ελευθερία και την Ισότητα. Δηλαδή το τρίπτυχο σύνθημα της Γαλλικής Επανάστασης. Αν και υπήρχαν κινήματα αλληλεγγύης από την αρχαιότητα, έπρεπε να περιμένουμε μέχρι το 1789 για να γίνει συστατικό στοιχείο της Επανάστασης και της Δημοκρατίας.
Αλλά η θεωρητικοποίηση ήρθε αργότερα από τον Πιερ Λερού και τον νεότερό του, Λεόν Μουρζουά. Ο δεύτερος έγραψε μια σειρά βιβλίων όπου ανέπτυσσε τη θεωρία του Solidalisme (θα το μεταφράζαμε πρόχειρα με έναν βαρβαρικό νεολογισμό «Αλληλεγγυοτισμός»).
Και εδώ μπήκαν οι βάσεις του κοινωνικού κράτους. Ο Λερού από το 1840 μαχόταν για να αντικατασταθεί η εκκλησιαστική φιλανθρωπία από την ανθρώπινη κοινωνική αλληλεγγύη. Και ένας βασικός εκπρόσωπος αυτού του κινήματος, ο Εμίλ Νταρχεΐμ, υποστήριξε:

Οι κοινωνικές ανισότητες, οι διαιρέσεις και οι ανταγωνισμοί καταργούνται, αν επικρατήσει η αλληλεγγύη μεταξύ των ατόμων και αυτό θα έχει ως συνέπεια μια κοινωνία ηθική, με ισότητα και αλληλεγγύη.

Να ξέρουν άραγε όλες αυτές οι κινήσεις αλληλεγγύης που έχουν δημιουργηθεί κατά εκατοντάδες, να μην πω χιλιάδες (βάζω μέσα και μικροσυνεταιρισμούς με ποικίλες δραστηριότητες), εκτός κομμάτων, ότι είναι το μόνο σίγουρο μέλλον της χώρας; Ο παλιός πολιτικός κόσμος είναι πτώματα που συμπολιτεύονται και αντιπολιτεύονται.
 https://eleutheriellada.wordpress.com/