Παραδοσιακά, ως ηγέτης αντιμετωπίζεται ένας άνθρωπος με ικανότητες που τον κάνουν να ξεχωρίζει από τις υπολοίπους. Η «θεωρία του σπουδαίου προσώπου» αναζητεί τους ηγέτες στα πρόσωπα χαρισματικών ανθρώπων. «Ένας Παπανδρέου, ένας Καραμανλής, ένας Βενιζέλος -οι παλιοί, όχι
αυτοί οι καινούριοι λαπάδες- θα μας έσωνε», μπορεί να έλεγε οπαδός αυτής της θεωρίας. Η θεωρία του σπουδαίου προσώπου όμως έχει ουσιαστικά καταρριφθεί στην κοινωνική ψυχολογία. Η προσωπικότητα εννοείται ότι παίζει ρόλο, απλά όχι όσο καταλυτικό θα πιστεύαμε.
Η κατάσταση και η συγκυρία διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Δεν είναι τυχαίο ότι ένας από τους μεγαλύτερους ηγέτες του 20ού αιώνα, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, ηγήθηκε της Βρετανίας με επιτυχία στοn Β’ Παγκόσμιο πόλεμο εξαιτίας της ισχυρής και δογματικής προσωπικότητάς του, αλλά απέτυχε να παραμείνει πρωθυπουργός όταν τελείωσε ο πόλεμος. Η ίδια ισχυρή και επιβλητική προσωπικότητα, ένα διαρκές πνεύμα αντιλογίας και συνεχούς επιβολής, δεν θεωρήθηκε κατάλληλη για τη σωστή λειτουργία της βρετανικής κυβέρνησης σε καιρό ειρήνης. Η αλλαγή της συγκυρίας και των συνθηκών είχε λοιπόν καταλυτική επίδραση ακόμη και στην πορεία ενός ηγέτη όπως ο Τσώρτσιλ.
Στην Ελλάδα, η συγκυρία έχει παίξει ιδιαίτερο ρόλο και στην ανάδειξη του Αλέξη Τσίπρα. Ο Αλέκος Αλαβάνος του παρέδωσε τα σκήπτρα του ΣΥΡΙΖΑ, λίγο πριν το ΠΑΣΟΚ καταρρεύσει επειδή έσκασε στα χέρια του η φούσκα της ελληνικής οικονομίας. Σχεδόν από το πουθενά, έφτασε ο νέος πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ να ηγείται του αριστερού χώρου. Κύριο στοιχείο της «προσωπικότητάς» του: ήταν νέος και άφθαρτος. Ουσιαστικά λοιπόν δεν ήταν τόσο η προσωπικότητά του, όσο το γεγονός ότι βρέθηκε στο κατάλληλο μέρος, την κατάλληλη στιγμή.
Η συγκυρία όμως δεν μπόρεσε να τον βοηθήσει περαιτέρω ώστε να καταφέρει να εκφράσει συλλογικά τον κεντροαριστερό χώρο. Ο κ. Τσίπρας εξακολουθεί να εκφράζει ακροαριστερές τάσεις που είναι αρκετά αντιδημοφιλείς στον κεντρώο χώρο. Αυτό δεν έχει να κάνει τόσο με την προσωπικότητά του ή με τη συγκυρία, αλλά κυρίως με το γεγονός ότι οι κεντροαριστεροί αδυνατούν να ταυτιστούν με τον ίδιο ή τις απόψεις του.
Η «ταύτιση», μάλιστα, είναι μία κεντρική έννοια σε μία σύγχρονη θεώρηση της ηγεσίας, που προέρχεται από την κοινωνικοψυχολογική θεωρία της Κοινωνικής Ταυτότητας. Όταν οι άνθρωποι ταυτίζονται ισχυρά με μία ομάδα, αποδίδουν μεγάλη σημασία στο πρότυπο της ομάδας και στο ποιος το εκφράζει ή, αλλιώς, ποιος είναι «πρωτοτυπικός». Αυτός, δηλαδή ο «πρωτοτυπικός» άνθρωπος, ενσαρκώνει τις αξίες, τις στάσεις και τους στόχους της ομάδας και άρα έχει και τα φόντα να ηγηθεί.
Σύμφωνα με αυτή τη σύγχρονη θεώρηση της ηγεσίας, δε φτάνει μία ισχυρή προσωπικότητα ούτε μία ευνοϊκή συγκυρία για να μπορέσει να αναδειχθεί ο νέος ηγέτης της κεντροαριστεράς. Χρειάζεται ένας άνθρωπος που να ενσωματώνει τις αξίες, τις στάσεις και τους στόχους της, όπως βέβαια τις αντιλαμβάνονται τα μέλη της - και όχι όπως θα τις διατυπώσει μία συγκεκριμένη ελίτ.
Μπορεί ο Αλέξης Τσίπρας να μην είναι πρωτοτυπικός ηγέτης για την κεντροαριστερά, αλλά ούτε οι τωρινοί ηγέτες της κεντροαριστεράς είναι πρωτοτυπικοί. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος ποτέ δεν μπόρεσε να πείσει τον ελληνικό λαό ότι έχει αριστερές ευαισθησίες και πάντα θα αντιμετωπίζεται ως ένας έξυπνος αλλά αλαζόνας άνθρωπος που θέλει να γίνει χαλίφης στη θέση του χαλίφη. Από την άλλη ο Φώτης Κουβέλης είναι συμπαθής, αλλά συχνά χαρακτηρίζεται ξενέρωτος και κουλτουριάρης. Δεν μπορεί να εμφανιστεί ως ηγέτης μίας κεντροαριστεράς στην οποία, μην κρυβόμαστε, επικράτησε το ΠΑΣΟΚ για δεκαετίες.
Μέσα στα άλλα, υπάρχει και ένα επιπλέον, αλλά πολύ κεντρικό πρόβλημα. Ακόμη κι αν υπάρχει ένας άνθρωπος που είναι πρωτοτυπικός για την ομάδα των κεντροαριστερών, αυτός μπορεί να αναδειχθεί ΜΟΝΟ ΑΝ οι άνθρωποι έχουν ισχυρή ταύτιση με τη συγκεκριμένη ομάδα. Ποιος στα αλήθεια σήμερα θα νιώσει ή θα δηλώσει ότι ταυτίζεται με τον κεντροαριστερό χώρο, όσο ακόμη υπάρχει το «αποτυχημένο» ΠΑΣΟΚ; Ελάχιστοι, πια. Η πλειοψηφία των κεντροαριστερών προτιμά να δηλώνει ότι ψήφιζε τα μικρότερα αριστερά κόμματα -π.χ. τον Συνασπισμό- και ότι απλά δεν εκφράζεται από τους παρόντες πολιτικούς σχηματισμούς. Περιμένει λοιπόν κάτι νέο.
Αυτό το νέο μπορεί να έρθει πια μόνο από την ταυτόχρονη διάλυση του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ και τη δημιουργία ενός νέου ενιαίου πολιτικού φορέα. Η χρήσιμη πρόταση των 58 για κοινή κάθοδο των δύο κομμάτων στις εκλογές είναι δυστυχώς ημίμετρο που δεν θα επιτρέψει στον κεντροαριστερό Έλληνα να ταυτιστεί με κάποιο από τα δύο κόμματα. Αντίθετα, η διάλυση του ΠΑΣΟΚ θα σηματοδοτήσει τη λύτρωση που, σε συνδυασμό με τη διάλυση της ΔΗΜΑΡ και τη δημιουργία ενός νέου φορέα, θα δώσει το ψυχικό άλλοθι στον Έλληνα να ξαναταυτιστεί με τον κεντροαριστερό χώρο. Για να ψηφίσει όμως τον νέο φορέα, χρειάζεται και τον πρωτοτυπικό ηγέτη που θα τον εμπνεύσει και θα ενσαρκώσει τις συλλογικές αξίες της κεντροαριστεράς.
Πού θα βρεθεί αυτός ο ηγέτης; Προτείνω μία τυχαία διαδικασία (ας μη ληφθεί τοις μετρητοίς), οποιαδήποτε παραλλαγή της θα ήταν θεμιτή:
Νομικά και συνταγματικά δεν γνωρίζω πώς πρέπει να γίνει ο χειρισμός μίας τέτοιας διαδικασίας, το μόνο για το οποίο μπορώ να μιλήσω είναι οι καλύτερες προοπτικές που θα υπάρξουν, έπειτα από καιρό, για την ψυχολογική ταύτιση των Ελλήνων με τον κεντροαριστερό χώρο.
Υπάρχει περίπτωση τα κόμματα του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ να πάρουν τέτοια πρωτοβουλία μόνα τους; Αποκλείεται. Μόνο ύστερα από ανυπόφορη κοινωνική πίεση. Μία είναι η λύση, λοιπόν:
Κεντροαριστεροί της Ελλάδας, ενωθείτε!
http://www.protagon.gr
αυτοί οι καινούριοι λαπάδες- θα μας έσωνε», μπορεί να έλεγε οπαδός αυτής της θεωρίας. Η θεωρία του σπουδαίου προσώπου όμως έχει ουσιαστικά καταρριφθεί στην κοινωνική ψυχολογία. Η προσωπικότητα εννοείται ότι παίζει ρόλο, απλά όχι όσο καταλυτικό θα πιστεύαμε.
Η κατάσταση και η συγκυρία διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο. Δεν είναι τυχαίο ότι ένας από τους μεγαλύτερους ηγέτες του 20ού αιώνα, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, ηγήθηκε της Βρετανίας με επιτυχία στοn Β’ Παγκόσμιο πόλεμο εξαιτίας της ισχυρής και δογματικής προσωπικότητάς του, αλλά απέτυχε να παραμείνει πρωθυπουργός όταν τελείωσε ο πόλεμος. Η ίδια ισχυρή και επιβλητική προσωπικότητα, ένα διαρκές πνεύμα αντιλογίας και συνεχούς επιβολής, δεν θεωρήθηκε κατάλληλη για τη σωστή λειτουργία της βρετανικής κυβέρνησης σε καιρό ειρήνης. Η αλλαγή της συγκυρίας και των συνθηκών είχε λοιπόν καταλυτική επίδραση ακόμη και στην πορεία ενός ηγέτη όπως ο Τσώρτσιλ.
Στην Ελλάδα, η συγκυρία έχει παίξει ιδιαίτερο ρόλο και στην ανάδειξη του Αλέξη Τσίπρα. Ο Αλέκος Αλαβάνος του παρέδωσε τα σκήπτρα του ΣΥΡΙΖΑ, λίγο πριν το ΠΑΣΟΚ καταρρεύσει επειδή έσκασε στα χέρια του η φούσκα της ελληνικής οικονομίας. Σχεδόν από το πουθενά, έφτασε ο νέος πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ να ηγείται του αριστερού χώρου. Κύριο στοιχείο της «προσωπικότητάς» του: ήταν νέος και άφθαρτος. Ουσιαστικά λοιπόν δεν ήταν τόσο η προσωπικότητά του, όσο το γεγονός ότι βρέθηκε στο κατάλληλο μέρος, την κατάλληλη στιγμή.
Η συγκυρία όμως δεν μπόρεσε να τον βοηθήσει περαιτέρω ώστε να καταφέρει να εκφράσει συλλογικά τον κεντροαριστερό χώρο. Ο κ. Τσίπρας εξακολουθεί να εκφράζει ακροαριστερές τάσεις που είναι αρκετά αντιδημοφιλείς στον κεντρώο χώρο. Αυτό δεν έχει να κάνει τόσο με την προσωπικότητά του ή με τη συγκυρία, αλλά κυρίως με το γεγονός ότι οι κεντροαριστεροί αδυνατούν να ταυτιστούν με τον ίδιο ή τις απόψεις του.
Η «ταύτιση», μάλιστα, είναι μία κεντρική έννοια σε μία σύγχρονη θεώρηση της ηγεσίας, που προέρχεται από την κοινωνικοψυχολογική θεωρία της Κοινωνικής Ταυτότητας. Όταν οι άνθρωποι ταυτίζονται ισχυρά με μία ομάδα, αποδίδουν μεγάλη σημασία στο πρότυπο της ομάδας και στο ποιος το εκφράζει ή, αλλιώς, ποιος είναι «πρωτοτυπικός». Αυτός, δηλαδή ο «πρωτοτυπικός» άνθρωπος, ενσαρκώνει τις αξίες, τις στάσεις και τους στόχους της ομάδας και άρα έχει και τα φόντα να ηγηθεί.
Σύμφωνα με αυτή τη σύγχρονη θεώρηση της ηγεσίας, δε φτάνει μία ισχυρή προσωπικότητα ούτε μία ευνοϊκή συγκυρία για να μπορέσει να αναδειχθεί ο νέος ηγέτης της κεντροαριστεράς. Χρειάζεται ένας άνθρωπος που να ενσωματώνει τις αξίες, τις στάσεις και τους στόχους της, όπως βέβαια τις αντιλαμβάνονται τα μέλη της - και όχι όπως θα τις διατυπώσει μία συγκεκριμένη ελίτ.
Μπορεί ο Αλέξης Τσίπρας να μην είναι πρωτοτυπικός ηγέτης για την κεντροαριστερά, αλλά ούτε οι τωρινοί ηγέτες της κεντροαριστεράς είναι πρωτοτυπικοί. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος ποτέ δεν μπόρεσε να πείσει τον ελληνικό λαό ότι έχει αριστερές ευαισθησίες και πάντα θα αντιμετωπίζεται ως ένας έξυπνος αλλά αλαζόνας άνθρωπος που θέλει να γίνει χαλίφης στη θέση του χαλίφη. Από την άλλη ο Φώτης Κουβέλης είναι συμπαθής, αλλά συχνά χαρακτηρίζεται ξενέρωτος και κουλτουριάρης. Δεν μπορεί να εμφανιστεί ως ηγέτης μίας κεντροαριστεράς στην οποία, μην κρυβόμαστε, επικράτησε το ΠΑΣΟΚ για δεκαετίες.
Μέσα στα άλλα, υπάρχει και ένα επιπλέον, αλλά πολύ κεντρικό πρόβλημα. Ακόμη κι αν υπάρχει ένας άνθρωπος που είναι πρωτοτυπικός για την ομάδα των κεντροαριστερών, αυτός μπορεί να αναδειχθεί ΜΟΝΟ ΑΝ οι άνθρωποι έχουν ισχυρή ταύτιση με τη συγκεκριμένη ομάδα. Ποιος στα αλήθεια σήμερα θα νιώσει ή θα δηλώσει ότι ταυτίζεται με τον κεντροαριστερό χώρο, όσο ακόμη υπάρχει το «αποτυχημένο» ΠΑΣΟΚ; Ελάχιστοι, πια. Η πλειοψηφία των κεντροαριστερών προτιμά να δηλώνει ότι ψήφιζε τα μικρότερα αριστερά κόμματα -π.χ. τον Συνασπισμό- και ότι απλά δεν εκφράζεται από τους παρόντες πολιτικούς σχηματισμούς. Περιμένει λοιπόν κάτι νέο.
Αυτό το νέο μπορεί να έρθει πια μόνο από την ταυτόχρονη διάλυση του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ και τη δημιουργία ενός νέου ενιαίου πολιτικού φορέα. Η χρήσιμη πρόταση των 58 για κοινή κάθοδο των δύο κομμάτων στις εκλογές είναι δυστυχώς ημίμετρο που δεν θα επιτρέψει στον κεντροαριστερό Έλληνα να ταυτιστεί με κάποιο από τα δύο κόμματα. Αντίθετα, η διάλυση του ΠΑΣΟΚ θα σηματοδοτήσει τη λύτρωση που, σε συνδυασμό με τη διάλυση της ΔΗΜΑΡ και τη δημιουργία ενός νέου φορέα, θα δώσει το ψυχικό άλλοθι στον Έλληνα να ξαναταυτιστεί με τον κεντροαριστερό χώρο. Για να ψηφίσει όμως τον νέο φορέα, χρειάζεται και τον πρωτοτυπικό ηγέτη που θα τον εμπνεύσει και θα ενσαρκώσει τις συλλογικές αξίες της κεντροαριστεράς.
Πού θα βρεθεί αυτός ο ηγέτης; Προτείνω μία τυχαία διαδικασία (ας μη ληφθεί τοις μετρητοίς), οποιαδήποτε παραλλαγή της θα ήταν θεμιτή:
- Συνάντηση κορυφαίων στελεχών ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ για τη συγκρότηση λίστας 200 υποψηφίων κοινής αποδοχής.
- Ετοιμασία βίντεο ενός λεπτού και κειμένου 150 λέξεων από όλους τους υποψήφιους. Τα βίντεο και τα κείμενα θα ανέβουν σε ηλεκτρονική πλατφόρμα που θα έχουν δικαίωμα να δουν οι φίλοι και τα μέλη των δύο πρώην κομμάτων, καθώς και όποιος άλλος το επιθυμεί με λήψη κωδικού.
- Διαδικτυακή ψηφοφορία με δικαίωμα 5 ψήφων.
- Ανάδειξη 5 υποψηφίων οι οποίοι μπορούν να εκθέσουν τις απόψεις τους για μία εβδομάδα μέσω τηλεοπτικών εκπομπών.
- Πανελλαδική ψηφοφορία για τους 5 τελικούς υποψήφιους κατά τα πρότυπα εκλογής προέδρου του ΠΑΣΟΚ.
Νομικά και συνταγματικά δεν γνωρίζω πώς πρέπει να γίνει ο χειρισμός μίας τέτοιας διαδικασίας, το μόνο για το οποίο μπορώ να μιλήσω είναι οι καλύτερες προοπτικές που θα υπάρξουν, έπειτα από καιρό, για την ψυχολογική ταύτιση των Ελλήνων με τον κεντροαριστερό χώρο.
Υπάρχει περίπτωση τα κόμματα του ΠΑΣΟΚ και της ΔΗΜΑΡ να πάρουν τέτοια πρωτοβουλία μόνα τους; Αποκλείεται. Μόνο ύστερα από ανυπόφορη κοινωνική πίεση. Μία είναι η λύση, λοιπόν:
Κεντροαριστεροί της Ελλάδας, ενωθείτε!
http://www.protagon.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου