Η καπιταλιστική δημοκρατία, ως μη δημοκρατία

 Του Χρήστου Μιάμη*

Ο Μ. Λεβύ, χαρακτηρίζει το μοντέλο δημοκρατίας στον σύγχρονο καπιταλισμό, ως δημοκρατία “χαμηλής έντασης”. Ως ένα πρόταγμα δημοκρατίας, που βρίσκεται εγκλωβισμένο, υπό την ηγεμονία της νεοφιλελεύθερης κυριαρχίας, στα ασφυκτικά πλαίσια που τίθενται από την κοινωνική, οικονομική και πολιτική πραγμάτωση των όρων αυτής.
Πρόκειται για έναν ιδεότυπο, που συναντάται ευρέως, και ο οποίος άπτεται της μυθικής, μη πραγματικής διάστασης μεταξύ καπιταλισμού και δημοκρατίας. Ένας ιδεότυπος σύμφωνα με τον οποίο, καπιταλισμός και δημοκρατία, βρίσκονται σε μια διαρκή αντιπαράθεση , εντός του πλαισίου μιας κατάστασης
εξαίρεσης, που αναιρεί τους όρους της καπιταλιστικής κανονικότητας, της οποίας η δημοκρατία, αποτελεί αναπόσπαστη και ζωογόνος πλευρά.
Το αρχετυπικό σφάλμα αυτής της ανάγνωσης, έγκειται στον τρόπο σύλληψης της καπιταλιστικής κανονικότητας, όπως και της κατάστασης εξαίρεσης ως αέναης ανακατασκευής της κανονικότητας. Καθώς στον σύγχρονο ολοκληρωτικό καπιταλισμό, δεν διενεργείται μια άνιση μάχη μεταξύ νεοφιλελευθερισμού και δημοκρατίας, εντός μιας κατάστασης εξαίρεσης που έχει έξωθεν επιβληθεί διαρρηγνύοντας τον πυρήνα της κανονικότητας, αλλά ανάστροφα, στα πλαίσια μιας μη πραγματικής κατάστασης εξαίρεσης, προτάσσεται ένα μη πραγματικό μοντέλο δημοκρατίας, ως διττή αναπαράσταση των όρων της κανονικότητας, και ως διαδικασία επαναπροσδιορισμού των προϋποθέσεων της κυριαρχίας που την ορίζουν.
Από αυτή την σκοπιά, και σε ότι αφορά ειδικότερα στον χαρακτήρα της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής ολοκλήρωσης -ΕΕ- ΟΝΕ- , η δημοκρατία δεν μπορεί να προσληφθεί ως μια εξοστρακισμένη κοινωνικό-πολιτική διαδικασία, που καλείται να επιστρέψει, καθώς η μετεξέλιξη του καπιταλισμού σε ακραίο νεοφιλελευθερισμό, εκφέρεται ως αναλογική αντιδραστική μετεξέλιξη του μοντέλου δημοκρατίας, ώστε αυτό να προσιδιάζει στις βιοπολιτικές ανάγκες του συστήματος εξουσίας. Η αναπόληση και η επίκληση μιας απολεσθείσας καπιταλιστικής δημοκρατίας, συνιστά επίκληση επιστροφής σε μια πρότερη ιστορική και χρονική στιγμή, όπου η εξέλιξη της καπιταλιστικής δημοκρατίας, αποκρυστάλλωνε σε σχετικά ικανό βαθμό, το επίπεδο εξέλιξης της ολότητας, του καπιταλιστικού συστήματος. Πρόκειται για μια επίκληση στην καπιταλιστική κανονικότητα που μεταφυσικά εκλαμβάνεται ως αξιακάυπέρτερη της κατάστασης εξαίρεσης, που στην πραγματικότητα ωστόσο, είναι μεταμφιεσμένη κανονικότητα.
Σε θεωρητικό και πολιτικό επίπεδο, αλλά κυρίως σε επίπεδο κινηματικό, είναι εξαιρετικά ατελέσφορο να οριοθετούνται οι προθέσεις και οι επιδιώξεις του κοινωνικό-πολιτικού υποκειμένου, με γνώμονα την επιστροφή σε ένα ηπιότερο, πιο ανθρώπινο καπιταλιστικό μοντέλο, όπου η έκφραση της δημοκρατίας αποτελούσε συνισταμένη εκφορά, μιας κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής κανονικότητας, που δεν υφίσταται πλέον, ακριβώς γιατί έχει συνολικά μεταλλαχθεί. Με αυτή την έννοια, κάθε θεωρητική και πολιτική αναδρομή σε μια πρότερη καπιταλιστική στιγμή, εκφέρεται ως ωδή σε ένα προηγούμενο πρόταγμα δημοκρατική εκπροσώπησης, ουσιαστικά καπιταλιστικό, εκ του οποίου εξήχθη, το ηγεμονικό μοντέλο της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής δημοκρατίας. Πρόκειται για μια επίκληση στην παλιά εκδοχή, ώστε να καταστεί δυνατή η απαγκίστρωση από την νέα, που χωρίς την ύπαρξη της παλιάς, δεν θα μπορούσε να εμφανιστεί ως πραγματική κοινωνική και πολιτική κίνηση.
Επιπλέον δεν πρέπει να λησμονείται, ότι το προηγούμενο μοντέλο του δυτικού τύπου καπιταλιστικής δημοκρατίας, οικοδομήθηκε στην κοινωνική, πολιτική, οικονομική, πολιτισμική και σε πλείστες περιπτώσεις φυσική εξόντωση των εργατικών πληθυσμών του Τρίτου Κόσμου. Η καπιταλιστική δημοκρατία, που τώρα υπεξαιρεί ο νεοφιλελευθερισμός από τον δυτικό κόσμο, ήταν αυτή που κατέπνιξε κάθε έννοια δημοκρατίας στον μη δυτικό κόσμο, ώστε να καταστεί βιώσιμη, και τώρα να αποτελεί πραγματικά, τραγικό σημείο αναφοράς, για την σύγχρονη αριστερή διανόηση.
Η ραγδαία επιδείνωση των όρων πραγμάτωσης της καπιταλιστικής δημοκρατίας, δεν συνιστά την ηγεμονία μιας ψευδό-δημοκρατίας, παρά μόνο στον βαθμό που είναι δυνατόν να οριστεί ως πραγματική εκφορά δημοκρατίας, η δημοκρατία σε μια πρότερη καπιταλιστική στιγμή. Ταυτόχρονα δεν είναι δυνατόν, η δημοκρατία ως ιστορική-εξελικτική έννοια, να δρομολογείται θεωρητικά και πολιτικά, ως μια ουδέτερη, άχρωμη, αμόλυντη κοινωνικό-πολιτική προβολή που σημαίνει ή μπορεί να σημαίνει ακριβώς το ίδιο, σε κάθε πιθανή κοινωνικό-πολιτική και οικονομική πραγματικότητα. Καθώς με αυτόν τον τρόπο, αποσιωπάται, ότι το δημοκρατικό μοντέλο εκπροσώπησης και έκφρασης εντός του καπιταλισμού, είναι ένα ταξικά μεροληπτικό μοντέλο εκπροσώπησης εξαιρετικά πλέριο για την πραγμάτωση των συμφερόντων των καπιταλιστικών ελίτ, εκκωφαντικά περιορισμένο για τις ανάγκες και τις επιδιώξεις της εργατικής κοινωνικής πλειοψηφίας.
Εξ’ αυτής της θεώρησης, προκύπτει ο νεοφιλελευθερισμός όχι ως μια ανώμαλη καπιταλιστική στιγμή, όπου καταργούνται οι όροι πραγμάτωσης της δημοκρατίας στα πλαίσια της κυρίαρχης κανονικότητας, αλλά αντίθετα ως έκφραση μιας πλασματικής , μιας ψευδούς κατάστασης εξαίρεσης η οποία αποτελεί μυθική ανακατασκευή της κανονικότητας, με την συνεπακόλουθη αναδόμηση των πολιτικών, οικονομικών και νομικών όρων διαιώνισης της. Άρα και του μοντέλου δημοκρατίας που προσιδιάζει σε αυτή. Πρόκειται για μια ψευδής κατάσταση εξαίρεσης , που ως δρώμενο κατασκευάζεται από την κυρίαρχη κανονικότητα,ώστε να ανασταλεί ή να αποφευχθεί ή έλευση της πραγματικής.
Η οποία συνίσταται, στην καθολική αμφισβήτηση της ολότητας του καπιταλιστικού προτάγματος, άρα και του μοντέλου δημοκρατίας που αυτό φέρει. Πρόκειται για μια κατάσταση εξαίρεσης που δεν μπορεί να δρομολογηθεί πολιτικά και νομικά από την κυρίαρχη κανονικότητα, για αυτό και δεν μπορεί να προβλεφθεί, καθώς την επιβάλλουν οι αποσυνάγωγοι της καπιταλιστικής κανονικότητας, που στέκονται εκτός του ορίζοντα συνδιαλλαγής, με τον φορέα της κυριαρχίας. Είναι η πραγματική κατάσταση εξαίρεσης. Είναι η εξέγερση. Της οποίας το αίτημα δεν είναι μια αναπαλαιωμένη , ψευδής δημοκρατία, αλλά μια νέα, πραγματική δημοκρατία, που προκύπτει μόνο, ως οριστική διάρρηξη της καπιταλιστικής κανονικότητας.
Τα κοινωνικά και πολιτικά κινήματα χειραφέτησης, είναι ανάγκη να σκεφτούν την δημοκρατία πέραν του καπιταλισμού. Κάθε επιστροφή, σε μια χαμένη εκδοχή καπιταλιστικής δημοκρατίας, είναι μια θεολογική επιστροφή σε μια ανεπίστρεπτη καπιταλιστική στιγμή.
Σε κάθε περίπτωση, κάθε τέτοια απόπειρα θεωρητική, πολιτική και κινηματική θα καταστήσει σαφές πως κάθε παρακαμπτήρια οδός είναι κλειστή.
Κάθε φορά, ειδικά αυτή την φορά όμως, οι νέοι δρόμοι γίνονται, μόνο από όσους επιλέξουν να τους περπατήσουν.
[ Αφορμή για το συγκεκριμένο κείμενο αποτέλεσε, ένα μεταφρασμένο άρθρο του Μίκαελ Λεβύ, από τον Γ. Χατζηδημητράκη, Ευρώπη: Μια «χαμηλής έντασης» δημοκρατία, στα “Ενθέματα” της κυριακάτικης Αυγής, την Κυριακή 8 Αυγούστου 2015] .
* υπ. Διδάκτορας Πολιτικής Φιλοσοφίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο  
 https://eleutheriellada.wordpress.com/2018/03/21/%ce%b7-%ce%ba%ce%b1%cf%80%ce%b9%cf%84%ce%b1%ce%bb%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ae-%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%bf%ce%ba%cf%81%ce%b1%cf%84%ce%af%ce%b1-%cf%89%cf%82-%ce%bc%ce%b7-%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%bf/#more-95156