Οι εξελίξεις που θα κάνουν ακατοίκητη τη γη!

Αν φυσικά δεν αλλάξει πορεία η ανθρωπότητα και συνεχίσει να ασπάζεται το παγκοσμιοποιημένο καπιταλιστικό παραγωγικό και καταναλωτικό μοντέλο «ανάπτυξης».

Έχουμε ξαναγράψει αρκετές φορές για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και το δυσοίωνο μέλλον που μας περιμένει. Για παράδειγμα σε αυτήν την ανάρτηση. Στο παρακάτω κείμενο αναλύονται εκτεταμένα τα δεδομένα, σύμφωνα με τα οποία μπορεί και να μην υπάρξει επιστροφή σε έναν βιώσιμο για τις μέλλουσες γενιές πλανήτη.  Πέρα από την επιστημονική επιφυλακτικότητα Τα πράγματα είναι χειρότερα από ό, τι νομίζουμε. Μέχρι τώρα το άγχος μας για την υπερθέρμανση του πλανήτη καθορίζονταν από την εικόνα της ανόδου της στάθμης της

θάλασσας. Οι φουσκωμένες θάλασσες – και οι πόλεις που θα πνιγούν – έχουν κυριαρχήσει -και μέσω των αντίστοιχων κινηματογραφικών ταινιών-στην εικόνα της υπερθέρμανσης του πλανήτη και έτσι περιορίζουν τον κλιματολογικό πανικό μας και την αντίληψή μας για άλλες απειλές, που είναι πολύ πιο κοντά. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα είναι πολύ αρνητική εξέλιξη, αλλά θα μπορεί να αντιμετωπισθεί με την εγκατάλειψη της ακτογραμμής, μπορεί να σκέφτεται κανείς και να καθησυχάζει τη συνείδησή του, αφού χρονικά θα είναι και αρκετά μακριά.

Παρά τις οπτικές εικόνες  για την κλιματική αλλαγή που προβάλλουν τα διεθνή ΜΜΕ, δεν μπορούμε να κατανοήσουμε όλα τα πεδία στα οποία θα έχουμε μεγάλες αρνητικές επιπτώσεις. Μέχρι πρόσφατα, ο παγετός στο χώμα που έμεινε μόνιμα παγωμένο, δεν αποτελούσε βασικό μέλημα των επιστημόνων του κλίματος. Όμως, το μόνιμα παγωμένο έδαφος της Αρκτικής περιέχει 1,8 τρισεκατομμύρια τόνους άνθρακα, περισσότερο από το διπλάσιο της ποσότητας που επί του παρόντος μεταφέρεται στην ατμόσφαιρα της Γης. Όταν ξεπαγώσει και απελευθερωθεί, αυτός ο άνθρακας που βρίσκεται με τη μορφή μεθανίου κυρίως, το οποίο μεθάνιο συμμετέχει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου μακροπρόθεσμα κατά 34 φορές περισσότερο από ό,τι το διοξείδιο του άνθρακα, και μικροπρόθεσμα κατά 86 φορές. Με άλλα λόγια, έχει παγιδευτεί στο έδαφος της Αρκτικής, διπλάσια ποσότητα άνθρακα από αυτήν που αλλάζει την ατμόσφαιρα του πλανήτη σήμερα, και αν καταλήξει γρήγορα και αυτή η ποσότητα στην ατμόσφαιρα θα επιταχύνει κατά πολύ την αλλαγή του κλίματος, επειδή πολλαπλασιάζει την ισχύ του θερμοκηπίου 86 φορές.

Αλλά δεν έχει σημασία πόσο καλά ενημερωμένοι είμαστε, το σίγουρο είναι ότι δεν είμαστε αρκετά ανήσυχοι! Οι λόγοι γι ‘αυτό είναι πολλοί: η εξειδικευμένη γλώσσα των επιστημονικών πιθανοτήτων, με την οποία οι επιστήμονες δεν μπόρεσαν να κάνουν γνωστή στον μέσο πολίτη  την τρομερή απειλή. Το γεγονός ότι στην πολιτική των χωρών κυριαρχούν ομάδες τεχνοκρατών που πιστεύουν ότι οποιοδήποτε πρόβλημα μπορεί να επιλυθεί. Κυρίως όμως η επικράτηση μιας κουλτούρας που δεν βλέπει καν την ανθρωπογενή υπερθέρμανση ως πρόβλημα που αξίζει να αντιμετωπιστεί. Ο τρόπος με τον οποίο η άρνηση της κλιματικής αλλαγής έχει κάνει τους επιστήμονες ακόμη πιο επιφυλακτικούς στο να προτείνουν μη κερδοσκοπικές λύσεις. Η μικρή ταχύτητα της αλλαγής, δηλαδή η βραδύτητά της, που μας κάνει να βλέπουμε σήμερα μόνο τα αποτελέσματα της αύξησης της θερμοκρασίας από προηγούμενες δεκαετίες. Η αντίληψή μας σχετικά με την πιθανολογική αβεβαιότητα, μας εμποδίζει να προετοιμαστούμε για τα χειρότερα σενάρια εξέλιξης. Ο τρόπος με τον οποίο υποθέτουμε ότι η αλλαγή του κλίματος θα πλήξει επιλεκτικά, περισσότερο αλλού και μακριά μας και όχι παντού και δίπλα μας. Η μικρότητα (δύο βαθμοί αύξηση θερμοκρασίας) και η ευρύτητα (1.8 τρισεκατομμύρια τόνοι άνθρακα), αλλά και η αφαιρετικότητα (400 μέρη ανά εκατομμύριο) των αριθμών. Η δυσφορία και η άρνηση να εξεταστεί ένα πρόβλημα που είναι πολύ δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να επιλυθεί.

Αυτό που ακολουθεί δεν είναι μια σειρά από προβλέψεις για το τι θα συμβεί – αυτό θα καθοριστεί σε μεγάλο βαθμό από την αντίδραση των ανθρώπινων κοινοτήτων. Είναι περισσότερο μια εικόνα για την καλύτερη κατανόησής μας για το πού κατευθύνεται ο πλανήτης, αν υπάρξει απουσία επιθετικής και οργανωμένης δράσης των πολιτών παντού στον κόσμο. Είναι απίθανο να πραγματοποιηθούν πλήρως όλα αυτά τα σενάρια της υπερθέρμανσης, κυρίως επειδή οι καταστροφές στα επόμενα χρόνια θα κλονίσουν τον σημερινό εφησυχασμό μας. Αλλά αυτά τα σενάρια, αποτελούν την προοπτική του σημερινού μοντέλου «ανάπτυξης» που προτείνει ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός. Στην πραγματικότητα, είναι το πρόγραμμά του που θα μας οδηγήσει στην αυριανή δυστοπία. Αυτό θα συμβεί αν οι «από κάτω» αυτού του πλανήτη δεν αποφασίσουν να αντιδράσουν και να απορρίψουν αυτό το πρόγραμμα. Επιλέγοντας συνειδητά την κατεύθυνση της αποανάπτυξης με το μικρότερο δυνατό οικολογικό αποτύπωμα, την αποκαπιταλιστικοποίηση των κοινωνικών και οικονομικών σχέσεων με τον κοινοτισμό σαν τρόπο κοινωνικής οργάνωσης των ανθρώπινων κοινοτήτων, την άμεση δημοκρατία σαν τρόπο αυτοδιακυβέρνησης.

Σχετικές ανησυχητικές ιστορίες

Η σημερινή ένταση της κλιματικής αλλαγής – η καταστροφή που έχουμε ήδη προετοιμάσει για το μέλλον μας – είναι αρκετά τρομακτική. Οι περισσότεροι επιστήμονες που μιλούν για αυτό σήμερα δεν θα ζουν μέχρι τα μέσα του αιώνα. Ακόμα και αν σταματήσουμε να καίμε ορυκτά καύσιμα την επόμενη δεκαετία, οι δύο βαθμοί υπερθέρμανσης που θεωρούνταν το κατώφλι της καταστροφής, θα υπάρξουν: δεκάδες εκατομμύρια κλιματικών προσφύγων θα πάρουν το δρόμο της προσφυγιάς χωρίς καμιά προετοιμασία για αυτό. Τώρα οι δύο βαθμοί είναι ο στόχος μας, σύμφωνα με τις συμφωνίες για το κλίμα του Παρισιού, και οι εμπειρογνώμονες μας δίνουν μόνο μικρές πιθανότητες να το πετύχουμε. Η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή(IPCC)  εκπονεί σειρά εκθέσεων, που συχνά ονομάζονται «χρυσά πρότυπα» της κλιματικής έρευνας. Η πιο πρόσφατη αναφέρει ότι αν παραμείνουμε στην παρούσα πορεία, θα καταφέρουμε να πετύχουμε τέσσερις βαθμούς υπερθέρμανσης στις αρχές του επόμενου αιώνα.

Οι αναφορές της IPCC δεν λαμβάνουν πλήρως υπόψη: το φαινόμενο albedo (λιγότερος πάγος σημαίνει λιγότερο αντανακλασμένο και περισσότερο απορροφημένο ηλιακό φως, συνεπώς περισσότερη θέρμανση), την περισσότερη κάλυψη από νέφη (που παγιδεύουν τη θερμότητα), την αποψίλωση των δασών και της άλλης χλωρίδας (που δεσμεύουν άνθρακα από την ατμόσφαιρα). Κάθε ένα από αυτά τα φαινόμενα υπόσχεται να επιταχύνει την αύξηση της θερμοκρασίας και η ιστορία του πλανήτη δείχνει ότι η θερμοκρασία μπορεί να αλλάξει μέχρι πέντε βαθμούς Κελσίου μέσα σε δεκατρία χρόνια. Την τελευταία φορά που ο πλανήτης ήταν κατά τέσσερις βαθμούς θερμότερος (https://www.amazon.com/Ends-World-Apocalypses-Understand-Extinctions/dp/…), η στάθμη των ωκεανών ήταν εκατοντάδες πόδια ψηλότερα[1].

Η Γη έχει βιώσει πέντε μαζικές εξαφανίσεις πριν από αυτή που ζούμε τώρα. Η κάθε μία ήταν ένα ολοκληρωμένο ξεκαθάρισμα στην εξελικτική πορεία του πλανήτη και πολλοί επιστήμονες του κλίματος τονίζουν ότι είναι η καλύτερη αναλογία για το οικολογικό μέλλον στο οποίο εισερχόμαστε. Πιθανόν να διαβάσατε στα σχολικά βιβλία σας ότι αυτές οι εξαφανίσεις ήταν αποτέλεσμα των αστεροειδών. Στην πραγματικότητα, αυτό που σκότωσε τους δεινόσαυρους προκλήθηκε από την αλλαγή του κλίματος που παράγεται από τα αέρια του θερμοκηπίου. Η πιο γνωστή εξαφάνιση ήταν πριν από 252 εκατομμύρια χρόνια. Ξεκίνησε όταν ο άνθρακας θέρμανε τον πλανήτη κατά πέντε βαθμούς Κελσίου, επιταχύνθηκε όταν η θέρμανση αυτή πυροδότησε την απελευθέρωση του μεθανίου στην Αρκτική και τελείωσε με το 97% της ζωής στη γη νεκρή. Προσθέτουμε σήμερα άνθρακα στην ατμόσφαιρα με πολύ ταχύτερο ρυθμό. Από τις περισσότερες εκτιμήσεις, τουλάχιστον δέκα φορές πιο γρήγορα. Ο ρυθμός επιταχύνεται. Αυτό είχε στο νου του ο Stephen Hawking, όταν είπε, αυτή την άνοιξη, ότι το ανθρώπινο είδος χρειάζεται να αποικίσει άλλους πλανήτες τον επόμενο αιώνα για να επιβιώσει (http://www.telegraph.co.uk/science/2017/05/02/tomorrows-world-returns-bb…).

Και αυτό είναι που οδήγησε τον Elon Musk τον περασμένο μήνα να αποκαλύψει τα σχέδιά του για την μετάβαση και οικοδόμηση μιας αποικίας στον Άρη σε 40 με 100 χρόνια (http://www.newsweek.com/elon-musk-mars-spacex-martian-city-625994). Αλλά μερικοί επιστήμονες- οι περισσότεροι διεθνώς αναγνωρισμένοι και σε θεσμικές θέσεις στον τομέα, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Και πολλοί σύμβουλοι της IPCC, έχουν φθάσει με περίσκεψη στο  αποκαλυπτικό συμπέρασμα-συναγερμό: κανένα αξιόπιστο πρόγραμμα μείωσης των εκπομπών από μόνο του δεν μπορεί να αποτρέψει την καταστροφή του κλίματος.

Θάνατος λόγω υπερθέρμανσης

Οι άνθρωποι, όπως όλα τα θηλαστικά, είναι θερμικές μηχανές. Η επιβίωσή τους απαιτεί συνεχές δρόσισμα (ψύξη), όπως στα λαχανιασμένα σκυλιά. Για το λόγο αυτό, η θερμοκρασία πρέπει να είναι αρκετά χαμηλή ώστε ο αέρας να λειτουργεί ως ένα είδος ψυκτικού, απομακρύνοντας τη θερμότητα από το δέρμα, για να μπορεί η μηχανή να συνεχίσει να κινείται. Με επτά βαθμούς υπερθέρμανση, αυτό θα καταστεί αδύνατο για μεγάλα τμήματα της ισημερινής ζώνης του πλανήτη, και ειδικά για τις τροπικές περιοχές, όπου η υγρασία δρα προσθετικά στο πρόβλημα. Στις ζούγκλες της Κόστα Ρίκα, όπου υγρασία 90% είναι συνηθισμένη, η απλή κίνηση στο εξωτερικό περιβάλλον, όταν η θερμοκρασία θα είναι πάνω από 40 βαθμούς Κελσίου, θα είναι θανατηφόρα. Το δε αποτέλεσμα: Μέσα σε λίγες ώρες, ένα ανθρώπινο σώμα θα ψηνόταν, από μέσα και από έξω.

Στην πραγματικότητα, είμαστε ήδη εδώ. Από το 1980, ο πλανήτης έχει βιώσει 50 φορές αύξηση στον αριθμό των τοποθεσιών όπου επικρατούν επικίνδυνες ή ακραίες θερμοκρασίες. Μια μεγαλύτερη αύξηση των επικίνδυνων σημείων πρόκειται να έρθει. Τα πέντε θερμότερα καλοκαίρια στην Ευρώπη από το 1500 έχουν συμβεί όλα από το 2002 και μετά, η IPCC προειδοποιεί απλά ότι είναι ανθυγιεινό να βρίσκεται κανείς σε εξωτερικούς χώρους σε τέτοιες περιόδους για μεγάλο μέρος του πλανήτη. Ακόμη και αν πετύχουμε τους στόχους του Παρισιού για την αύξηση των θερμοκρασιών κατά δύο μόνο βαθμούς, σε πόλεις όπως το Καράτσι και η Καλκούτα θα έχουμε αβίωτα και θανατηφόρα κύματα καύσωνα, όπως αυτά που τις έπληξαν το 2015. Με τέσσερις βαθμούς, ο θανάσιμος Ευρωπαϊκός καύσωνας του 2003, κατά την διάρκεια του οποίου είχαμε περίπου 2.000 θανάτους την ημέρα, θα είναι ένα φυσιολογικό καλοκαίρι. Με έξι βαθμούς, η καλοκαιρινή εργασία οποιουδήποτε είδους θα καταστεί αδύνατη σε πολλές περιοχές.

Το τέλος της τροφής

Τα κλίματα διαφέρουν και τα φυτά ποικίλλουν, αλλά ο βασικός κανόνας για τις καλλιέργειες δημητριακών που έχουν αναπτυχθεί σε βέλτιστη θερμοκρασία είναι ότι για κάθε βαθμό υπερθέρμανσης οι αποδόσεις μειώνονται κατά 10%. Σε ορισμένες εκτιμήσεις ξεπερνούν το 15 ή ακόμα και το 17%. Αυτό σημαίνει ότι αν ο πλανήτης είναι πέντε βαθμούς πιο ζεστός στο τέλος του αιώνα, μπορεί να έχουμε ως 50% περισσότερους ανθρώπους να ταΐσουμε και 50% λιγότερα σιτηρά για τη διατροφή τους. Και με τις πρωτεΐνες τους είναι χειρότερα: θα χρειάζονται 16 θερμίδες από τα σιτηρά για να παραχθεί μόνο μία θερμίδα κρέατος χάμπουργκερ, από μια αγελάδα που πέρασε τη ζωή της επιδεινώνοντας το κλίμα με εκπομπές μεθανίου.

Η ξηρασία μπορεί να είναι ένα ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα από τη θερμότητα, με ορισμένα από τις πλέον αρόσιμα εδάφη του κόσμου να μετατρέπονται γρήγορα στην έρημο. Οι βροχοπτώσεις είναι δύσκολο να μοντελοποιηθούν, όμως οι προβλέψεις για το τέλος του αιώνα είναι βασικά ομόφωνες: πρωτοφανείς ξηρασίες σχεδόν παντού, όπου παράγονται σήμερα τρόφιμα. Μέχρι το 2080, χωρίςνα γίνουν δραματικές μειώσεις των εκπομπών, η νότια Ευρώπη θα είναι σε μόνιμη ακραία ξηρασία, πολύ χειρότερη από ότι υπήρξε ποτέ στην αμερικανική ζώνη διάβρωσης. Το ίδιο θα ισχύει στο Ιράκ και στη Συρία και σε μεγάλο μέρος της υπόλοιπης Μέσης Ανατολής, καθώς και σε μερικά από τα πιο πυκνοκατοικημένα μέρη της Αυστραλίας, της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής. Και στις περιοχές του σιταριού της Κίνας. Όλα αυτά τα μέρη, τα οποία σήμερα παρέχουν πολλά από τα τρόφιμα του κόσμου, δε θα είναι πια σε θέση να παράγουν οτιδήποτε.

Και δεν ζούμε και τώρα σε έναν κόσμο χωρίς πείνα. Οι περισσότερες εκτιμήσεις μιλάνε σήμερα για 800 εκατομμύρια υποσιτιζόμενων παγκοσμίως. Αυτή η άνοιξη έχει ήδη φέρει έναν πρωτοφανή τετραπλό λιμό στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Το Ηνωμένο Βασίλειο προειδοποίησε ότι ξεχωριστά γεγονότα λιμοκτονίας στη Σομαλία, το Νότιο Σουδάν, τη Νιγηρία και την Υεμένη θα μπορούσαν να σκοτώσουν 20 εκατομμύρια μόνο αυτό το έτος.

Κλιματικές ασθένειες

Ο βράχος, στο σωστό σημείο, αποτελεί ένα ιστορικό της πλανητικής ιστορίας, απεικονίζει σε στρώματα με πλάτος μόλις λίγων εκατοστών-δημιουργούμενα από τις δυνάμεις του γεωλογικού χρόνου- εποχές διάρκειας εκατομμυρίων χρόνων. Ο πάγος λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο ως κλιματικό κατάστιχο, αλλά εμπεριέχει επίσης και την ιστορία του, που μπορεί μερικώς να αποκαλυφθεί με το λιώσιμό του. Υπάρχουν τώρα, παγιδευμένοι στον πάγο της Αρκτικής, ιοί και βακτήρια που προκαλούν ασθένειες. Δεν έχουν κυκλοφορήσει στον αέρα εδώ και εκατομμύρια χρόνια για να συναντήσουν ανθρώπους- αφού όταν κυκλοφορούσαν στην τότε ατμόσφαιρα δεν υπήρχαν οι σημερινοί άνθρωποι. Αυτό σημαίνει ότι το ανοσοποιητικό μας σύστημα δεν θα έχει ιδέα πώς να αντισταθεί όταν οι προϊστορικές πληγές θα αναδυθούν από τον πάγο.

Η Αρκτική επίσης έχει αποθηκεύσει τρομακτικούς κινδύνους από τους πιο πρόσφατους χρόνους. Στην Αλάσκα, ήδη, οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει υπολείμματα της γρίπης του 1918, με την οποία  μολύνθηκαν μέχρι και 500 εκατομμύρια άνθρωποι και πέθαναν πάνω από 100 εκατομμύρια – σχεδόν έξι φορές περισσότεροι από όσους είχαν πεθάνει στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Όπως ανέφερε το BBC τον περασμένο Μάιο (http://www.bbc.com/earth/story/20170504-there-are-diseases-hidden-in-ice…), οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι η ευλογιά και η βουβωνική πανώλη είναι παγιδευμένες επίσης στον πάγο της Σιβηρίας – μια συντομευμένη ιστορία της καταστροφικής για τον άνθρωπο ασθένειας, που αποκαλύπτεται τώρα από την υπερθέρμανση της Αρκτικής.

Πέρυσι ήδη, ένα παιδί πέθανε και 20 άλλοι μολύνθηκαν από τον άνθρακα που απελευθερώθηκε όταν ο πάγος υποχώρησε, εκθέτοντας τον κατεψυγμένο σκελετό ενός ταράνδου που σκοτώθηκε από τα βακτήρια, τουλάχιστον 75 χρόνια νωρίτερα. Επίσης, μολύνθηκαν 2.000 σημερινοί τάρανδοι, μεταφέροντας και εξαπλώνοντας την ασθένεια πέρα από την τούνδρα.

Το Zika (http://nymag.com/scienceofus/2016/02/zika-virus-gmo-mosquitoes.htm και http://www.kathimerini.gr/848566/article/ygeia/ti-einai-o-ios-zika-poy-p…) μπορεί επίσης να είναι ένα καλό μοντέλο του δεύτερου ανησυχητικού αποτελέσματος: μετάλλαξη ασθενειών. Ένας λόγος που μέχρι πρόσφατα δεν είχαμε ακούσει για το Zika είναι ότι είχε παγιδευτεί στην Ουγκάντα. Ένα άλλο είναι ότι μέχρι πρόσφατα δεν φαινόταν να προκαλεί γενετικές ανωμαλίες. Οι επιστήμονες εξακολουθούν να μην κατανοούν πλήρως τι συνέβη ή τι τους διαφεύγει. Υπάρχουν όμως πράγματα που ξέρουμε για το πώς επηρεάζει το κλίμα κάποιες ασθένειες: η ελονοσία, για παράδειγμα, ευδοκιμεί σε πιο θερμές περιοχές, όχι μόνο επειδή ζουν τα κουνούπια που το μεταφέρουν, αλλά επειδή για κάθε αύξηση της θερμοκρασίας το παράσιτο αναπαράγεται δέκα φορές πιο γρήγορα. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι μέχρι το 2050, 5,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα έχουν να κάνουν με αυτήν.

Αέρας που δεν αναπνέεται

Οι πνεύμονές μας χρειάζονται οξυγόνο, αλλά αυτό είναι μόνο ένα κλάσμα αυτού που αναπνέουμε. Το κλάσμα του διοξειδίου του άνθρακα αυξάνεται: τώρα είναι 400 μέρη ανά εκατομμύριο (ppm)   και οι εκτιμήσεις λένε ότι θα φτάσει στα 1.000 ppm έως το 2100. Σε αυτή τη συγκέντρωση, σε σύγκριση με τον αέρα που αναπνέουμε τώρα, η ανθρώπινη αντιληπτική ικανότητα μειώνεται κατά 21%.

Μέχρι το 2090, περίπου 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως θα αναπνέουν αέρα πάνω από το επίπεδο του «ασφαλούς», σύμφωνα με τον ΠΟΥ (Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας). Μια πρόσφατη αναφορά έδειξε ότι, μεταξύ άλλων επιπτώσεων, η έκθεση μιας εγκύου γυναίκας π.χ. στο επιφανειακό όζον(όχι της οζονόσφαιρας) αυξάνει τον κίνδυνο αυτισμού του παιδιού (περίπου δέκα φορές σε συνδυασμό με άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες).
Ήδη, περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε μέρα από τα μικρά σωματίδια που εκπέμπονται από την καύση ορυκτών καυσίμων. Κάθε χρόνο, 339.000 άνθρωποι πεθαίνουν από καπνό των πυρκαγιών, εν μέρει επειδή η αλλαγή του κλίματος επέκτεινε την περίοδο των δασικών πυρκαγιών. Μέχρι το 2050, αυτές θα είναι δύο φορές πιο καταστρεπτικές από ό,τι είναι σήμερα. Σε ορισμένες περιοχές, η έκταση που καίγεται θα μπορούσε να αυξηθεί στο πενταπλάσιο. Οι πυρκαγιές στην περιοχή της τύρφης στην Ινδονησία το 1997, για παράδειγμα, πρόσθεσαν στην παγκόσμια απελευθέρωση CO2, έως και 40%. Και βέβαια περισσότερη καύση σημαίνει περισσότερη θέρμανση και το αντίστροφο. Υπάρχει επίσης μεγάλη πιθανότητα ότι δάση βροχής, όπως ο Αμαζόνιος, θα μπορούσαν να στεγνώσουν τόσο, ώστε να γίνουν ευάλωτα σε αυτές τις καταστροφικές, περιοδικές δασικές πυρκαγιές – Όχι μόνο θα αποβάλουν τεράστιες ποσότητες άνθρακα στην ατμόσφαιρα, αλλά και θα συρρικνωθεί το μέγεθος του δάσους. Αυτό είναι ιδιαίτερα κακό γιατί μόνο ο Αμαζόνιος παρέχει το 20% του οξυγόνου μας.

Το 2013, ο λιωμένος πάγος της Αρκτικής μετέβαλε τα ασιατικά πρότυπα καιρού, στερώντας τη βιομηχανική Κίνα από τα φυσικά συστήματα εξαερισμού. Ένα αμετακίνητο νέφος κάλυψε ένα μεγάλο μέρος του βορρά της χώρας. Κυριολεκτικά μη αναπνεύσιμος ο αέρας. Η κινεζική «αεροαποκάλυψη» του 2013 κορυφώθηκε με τον δείκτη ποιότητας του αέρα να πηγαίνει πάνω από 800[2]. Εκείνο το έτος, το νέφος ήταν υπεύθυνο για το ένα τρίτο όλων των θανάτων στη χώρα.

Ένας διαρκής πόλεμος

Ερευνητές όπως ο Marshall Burke και ο Solomon Hsiang κατάφεραν να ποσοτικοποιήσουν μερικές από τις μη προφανείς σχέσεις μεταξύ θερμοκρασίας και βίας: Για κάθε μισό βαθμό υπερθέρμανσης, λένε, οι κοινωνίες θα δουν 10% με 20% αύξηση της πιθανότητας οπλισμένων συγκρούσεων. Στην επιστήμη του κλίματος, τίποτα δεν είναι απλό, αλλά η αριθμητική είναι οδυνηρή: ένας πλανήτης κατά πέντε βαθμούς θερμότερος θα είχε τουλάχιστον κατά 50% περισσότερους πολέμους από ό,τι σήμερα. Συνολικά, οι κοινωνικές συγκρούσεις θα μπορούσαν να υπερδιπλασιαστούν αυτόν τον αιώνα.
Οι κλιματολόγοι είναι πολύ προσεκτικοί όταν μιλάνε για τη Συρία. Ενώ η αλλαγή του κλίματος προκάλεσε ξηρασία που συνέβαλε στον εμφύλιο πόλεμο, δεν ισχυρίζονται ότι η σύγκρουση είναι το αποτέλεσμα της αύξησης της θερμοκρασίας. Φυσικά, δεν είναι μόνο η Συρία όπου το κλίμα συνέβαλε στη σύγκρουση.

Ορισμένοι πιστεύουν ότι το αυξημένο επίπεδο διαμάχης στη Μέση Ανατολή κατά την προηγούμενη χρονική περίοδο αντικατοπτρίζει τις πιέσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη – μια υπόθεση όλο και πιο σκληρή, δεδομένου ότι η αύξηση της θερμοκρασίας άρχισε να επιταχύνεται όταν ο βιομηχανικός κόσμος εξόρυξε και στη συνέχεια έκαψε το πετρέλαιο της περιοχής.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της σχέσης μεταξύ κλίματος και σύγκρουσης; Ορισμένες από αυτές έχουν να κάνουν με τη γεωργία και την οικονομία. Πολλές με την αναγκαστική μετανάστευση, που ήδη είναι σε υψηλό επίπεδο, με τουλάχιστον 65 εκατομμύρια εκτοπισμένους να περιπλανιούνται στον πλανήτη αυτή τη στιγμή. Υπάρχει όμως και το απλό γεγονός που σαν άτομα γινόμαστε ευερέθιστα. Η ζέστη αυξάνει τα ποσοστά της εγκληματικότητας στους οικισμούς και τις πόλεις και τις βρισιές στα κοινωνικά μέσα ενημέρωσης, καθώς και την πιθανότητα αντιποίνων σε τυχόν πράξεις βίας. Και ο κλιματισμός στον ανεπτυγμένο κόσμο, κατάφερε ελάχιστα στο να λύσει το πρόβλημα του καλοκαιρινού κύματος εγκληματικότητας.

Μόνιμη οικονομική κατάρρευση

Οι ιθύνοντες του παγκόσμιοποιημένου καπιταλισμού που κυριάρχησε με την ιδεολογία του νεοφιλευθερισμού ανάμεσα στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την έναρξη της Μεγάλης Ύφεσης-Κρίσης, αναμασούν συνέχεια την παρόλα ότι είναι η οικονομική ανάπτυξη που θα μας σώσει από οτιδήποτε και από όλα. Αλλά μετά την κατάρρευση του 2008, ένας αυξανόμενος αριθμός ιστορικών που μελετούν αυτό που ονομάζουν «καπιταλισμό των ορυκτών καυσίμων» έχουν αρχίσει να αντιλαμβάνονται ότι ολόκληρη η ιστορία της ταχείας οικονομικής ανάπτυξης, η οποία άρχισε κάπως ξαφνικά τον 18ο αιώνα, δεν είναι αποτέλεσμα της καινοτομίας ή του εμπορίου ή της δυναμικής του παγκόσμιου καπιταλισμού, αλλά απλά αποτέλεσμα της ανακάλυψης των ορυκτών καυσίμων και της όλης ακατέργαστης ενέργειάς τους- μια νέα ένεση νέας «αξίας» σε ένα σύστημα που προηγουμένως χαρακτηριζόταν από παγκόσμια συντηρητική και σταθερή διαβίωση. Πριν από τα ορυκτά καύσιμα, κανείς δεν ζούσε καλύτερα από τους γονείς ή τους παππούδες του ή τους προγόνους του και 500 χρόνια πριν. Αφού κάψαμε όλα τα ορυκτά καύσιμα, οι ίδιοι αυτοί διανοούμενοι προτείνουν να επιστρέψουμε ξανά σε μια παγκόσμια οικονομία «σταθερής κατάστασης». Φυσικά, αυτή η μοναδική ένεση με τα ορυκτά καύσιμα έχει ένα καταστροφικό μακροπρόθεσμο κόστος: αλλαγή του κλίματος[3].

Η πιο συναρπαστική έρευνα για την οικονομία της υπερθέρμανσης προέρχεται από τον Hsiang και τους συναδέλφους του, οι οποίοι δεν είναι ιστορικοί, αλλά έχουν κάνει κάποια πολύ ζοφερή ανάλυση: Κάθε βαθμός Κελσίου υπερθέρμανσης, κοστίζει κατά μέσο όρο, 1,2% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Η μέση πρόβλεψή τους λέει ότι θα υπάρχει απώλεια κατά 23% του κατά κεφαλήν εισοδήματος παγκοσμίως μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα (που προκύπτει από τις αλλαγές στη γεωργία, το έγκλημα, τις καταιγίδες, την ενέργεια, τη θνησιμότητα και την εργασία).

Η μορφή της καμπύλης πιθανοτήτων τους είναι ακόμα πιο τρομακτική: Υπάρχει πιθανότητα 12% ότι η αλλαγή του κλίματος θα μειώσει την παγκόσμια παραγωγή κατά περισσότερο από 50% έως το 2100, λένε, και μια πιθανότητα 51% ότι θα μειώσει το κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά 20% μέχρι τότε, εκτός εάν οι εκπομπές μειωθούν. Συγκριτικά, η κρίση μείωσε το παγκόσμιο ΑΕΠ κατά περίπου 6%, σε ένα μοναδικό σοκ.
Η κλίμακα αυτής της οικονομικής καταστροφής είναι δύσκολο να κατανοηθεί, αλλά μπορεί κανείς να φανταστεί πως θα φαινόταν ο κόσμος σήμερα με μια οικονομία η οποία θα ήταν στο μισό της σημερινής, με μισές μόνο αξίες, δημιουργώντας μόνο τα μισά αγαθά για τους σημερινούς καταναλωτές και εργαζόμενους.

Δηλητηριασμένοι ωκεανοί

Ότι η θάλασσα θα γίνει δολοφόνος είναι δεδομένο. Ακόμα και με μια ριζική μείωση των εκπομπών, θα έχουμε άνοδο της στάθμης της θάλασσας τουλάχιστον κατά τέσσερα πόδια(1,22 μέτρα) και ενδεχομένως δέκα πόδια (περίπου 3 μέτρα) μέχρι τα τέλη του αιώνα. Το ένα τρίτο των μεγάλων πόλεων του πλανήτη βρίσκεται στην ακτή, για να μην αναφέρουμε τις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, τα λιμάνια, τις ναυτικές βάσεις, τις γεωργικές εκτάσεις, την αλιεία, τα δέλτα των ποταμών, τις ελώδεις εκτάσεις και τις καλλιέργειες ριζιού. Και ακόμη και αυτά που βρίσκονται πάνω από δέκα πόδια θα πλημμυρίζουν πολύ πιο εύκολα και πολύ πιο συχνά, αν το νερό φτάσει τόσο ψηλά. Τουλάχιστον 600 εκατομμύρια άνθρωποι ζουν σήμερα σε απόσταση δέκα μέτρων από τη στάθμη της θάλασσας.

Αλλά το πνίξιμο αυτών των περιοχών είναι μόνο η αρχή. Προς το παρόν -και για καλή μας τύχη, γιατί αλλιώς θα είχαμε ήδη πολύ περισσότερη θέρμανση- περισσότερο από το ένα τρίτο του άνθρακα στον κόσμο απορροφάται από τους ωκεανούς. Αλλά το αποτέλεσμα είναι αυτό που ονομάζεται «οξίνιση των ωκεανών», η οποία από μόνη της, μπορεί να προσθέσει μισό βαθμό στη θέρμανση αυτού του αιώνα.

Έχει διαπιστωθεί ήδη η λεγόμενη «λεύκανση των κοραλλιών» – πρόκειται δηλαδή για το θάνατο των κοραλλιών – που είναι πολύ άσχημα νέα, επειδή οι ύφαλοι υποστηρίζουν έως το ένα τέταρτο της θαλάσσιας ζωής και τροφοδοτούν μισό δισεκατομμύριο ανθρώπους. Η οξίνιση του ωκεανού θα πλήξει άμεσα τους πληθυσμούς των ψαριών, αν και οι επιστήμονες δεν είναι ακόμα σίγουροι πώς να προβλέψουν τις επιπτώσεις στα αλιεύματα από τον ωκεανό.
Και δεν είναι μόνο αυτά που μπορεί να κάνει η οξίνιση των ωκεανών. Η απορρόφηση άνθρακα μπορεί να ξεκινήσει έναν φαύλο κύκλο ανατροφοδότησης, στον οποίο τα υποοξυγονωμένα νερά αναπαράγουν διάφορα είδη μικροβίων που κάνουν το νερό να έχει ακόμα πιο λίγο οξυγόνο. Πρώτα στα βαθιά νερά, όπου θα έχουμε νεκρές θαλάσσιες ζώνες, και στη συνέχεια θα επεκτείνονται σταδιακά προς την επιφάνεια. Εκεί, τα μικρά ψάρια θα πεθαίνουν, δεν θα μπορούν να αναπνεύσουν, πράγμα που σημαίνει ότι τα βακτήρια που καταναλώνουν οξυγόνο θα ευδοκιμούν και ο κύκλος ανάδρασης διπλασιάζεται. Αυτή η διαδικασία, με την οποία οι νεκρές ζώνες αναπτύσσονται σαν καρκίνοι, πνίγουν τη θαλάσσια ζωή και σβήνουν την αλιεία, έχει ήδη προχωρήσει αρκετά σε μέρη του Κόλπου του Μεξικού και λίγο έξω από τη Ναμίμπια, όπου το υδρόθειο διοχετεύεται από τη θάλασσα κατά μήκος μιας ακτογραμμής χιλίων μιλίων, που ονομάζεται“Skeleton Coast.” Το σουλφίδιο του υδρογόνου είναι πολύ τοξικό, είναι επίσης η ουσία που τελικά μπορεί να σκοτώσει το 97% της ζωής στη γη, αν ενεργοποιηθεί ο κύκλος ανατροφοδότησης και τα κυκλοφορούντα ρεύματα ενός ζεστού ωκεανού ακινητοποιηθούν – είναι το κατάλληλο αέριο για ένα φυσικό ολοκαύτωμα στον πλανήτη. Αυτό συνέβη στο παρελθόν, κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της ζωής στον πλανήτη, όπου σταδιακά, οι νεκρές ζώνες των ωκεανών εξαπλώθηκαν, εξοντώνοντας θαλάσσια είδη που κυριάρχησαν στους ωκεανούς για εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια, και το αέριο που τα αδρανή νερά έδιωξαν στην ατμόσφαιρα δηλητηρίαζαν τα πάντα στην ξηρά. Τα φυτά, επίσης. Ήταν εκατομμύρια χρόνια πριν οι ωκεανοί ανακτηθούν και αναζωογονηθούν πάλι.

Ο σημερινός μας εφησυχασμός δεν μπορεί να διαρκέσει.

Γιατί λοιπόν δεν μπορούμε να το αντιληφθούμε; Γιατί η υπερθέρμανση του πλανήτη και η φυσική καταστροφή δεν έχουν γίνει σημαντικά θέματα της σύγχρονης φαντασίας;  Μάλλον γιατί τα διλήμματα και τα δράματα της αλλαγής του κλίματος είναι απλά ασυμβίβαστα με τα είδη των ιστοριών που λέμε στους εαυτούς μας, ειδικά σε μυθιστορήματα, τα οποία τείνουν να δίνουν έμφαση στο ταξίδι μιας ατομικής συνείδησης και όχι στην δηλητηριασμένη κοινωνική μας συνείδηση και μοίρα, στο συλλογικό μας ταξίδι με το «μπλε μικρό ιστιοφόρο μας»- τον πλανήτη γη- στο απέραντο σύμπαν.
Σίγουρα αυτή η τύφλωση δεν θα διαρκέσει – ο κόσμος που θα ζήσουμε δεν θα το επιτρέψει. Σε ένα θερμότερο κόσμο έξι βαθμών, το οικοσύστημα της Γης θα κοχλάσει και θα έχουμε πολλές φυσικές καταστροφές. Στην αρχή-ήδη το κάνουμε- θα τις θεωρούμε σαν αποτέλεσμα των «έντονων καιρικών φαινομένων»: ενός συνεχούς σμήνους τυφώνων και ανεμοστρόβιλων εκτός ελέγχου, καθώς και πλημμυρών και ξηρασιών. Οι ισχυρότεροι τυφώνες θα έρχονται πιο συχνά και θα πρέπει να εφεύρουμε νέες κατηγορίες με τις οποίες θα τις περιγράψουμε. Οι ανεμοστρόβιλοι θα μεγαλώνουν περισσότερο και ευρύτερα και θα χτυπούν πολύ πιο συχνά, και οι βράχοι θα χαλαρώσουν. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τον καιρό για να προφητεύουν το μέλλον. Προχωρώντας προς τα εμπρός, θα βλέπουμε την εκδίκηση του παρελθόντος. Μπορούμε να αντιληφθούμε αυτό, βλέποντας για παράδειγμα πλάνα ενός παγόβουνου που καταρρέει στη θάλασσα – μια αίσθηση της ιστορίας όπου συμβαίνουν όλα με τη μία. Η κατάρρευση του παγόβουνου στη θάλασσα εμπεριέχει, την ίδια στιγμή, όλο το παρελθόν του.
Έτσι είναι. Πολλοί άνθρωποι αντιλαμβάνονται την αλλαγή του κλίματος ως ένα είδος ηθικού και οικονομικού χρέους, που συσσωρεύεται από την αρχή της Βιομηχανικής Επανάστασης και απειλεί την ασφάλεια των μελούμενων γενιών. Αλλά περισσότερο από το μισό της ποσότητας του άνθρακα που μεταφέρθηκε στην ατμόσφαιρα μέσω των εκπομπών, εκπέμφθηκε μόλις τις τρεις τελευταίες δεκαετίες.  Από το τέλος του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, το ποσοστό είναι 85%. Αυτό σημαίνει ότι, κατά τη διάρκεια μίας μόνο γενιάς, η υπερθέρμανση του πλανήτη μας έχει φέρει στο χείλος της πλανητικής καταστροφής.
Για αυτό αυτή η γενιά είναι και υπεύθυνη για να αρχίσει μια αντίδραση, να υπάρξει μια στροφή από την πορεία που εξακολουθεί να κινείται το παραγωγικό και καταναλωτικό σύστημα. Αντί της «μιας από τα ίδια ανάπτυξης» που προτείνουν όλα τα κόμματα εξουσίας από τα δεξιά μέχρι τα αριστερά, στα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, να επιλέξει την κατεύθυνση της «αποανάπτυξης» και το πέρασμα σε μετακαπιταλιστικές, αποκεντρωμένες, τοπικοποιημένες, αμεσοδημοκρατικές κοινωνίες ισοκατανομής και του μικρότερου δυνατού οικολογικού αποτυπώματος, όσο υπάρχει ακόμα καιρός (http://www.topikopoiisi.eu/theta941sigmaepsiloniotasigmaf/36). Για να μην γίνει ο πλανήτης γη ακατοίκητος για τον άνθρωπο και την συντριπτική πλειοψηφία των άλλων μορφών ζωής.

[1] Εκατό πόδια είναι περίπου 30 μέτρα
[2] Μια μέτρηση που ονομάζεται Δείκτης Ποιότητας Αέρα κατηγοριοποιεί τους κινδύνους ξεκινώντας από την τιμή 301 έως 500. Ανάλογα προειδοποιεί για «σοβαρή επιδείνωση καρδιακής ή πνευμονικής νόσου και πρόωρη θνησιμότητα σε άτομα με καρδιοπνευμονική νόσο και ηλικιωμένους» και, για όλους τους άλλους, «Σοβαρός κίνδυνος αναπνευστικών επιδράσεων». Σε αυτό το επίπεδο, «όλοι θα πρέπει να αποφύγουν κάθε άσκηση σε εξωτερικούς χώρους».
[3] Κάθε εισιτήριο μετ ‘επιστροφής στις πτήσεις από τη Νέα Υόρκη στο Λονδίνο, κοστίζει στην Αρκτική τρία τετραγωνικά μέτρα πάγου.

https://eleutheriellada.wordpress.com/2017/09/01/%CE%BF%CE%B9-%CE%B5%CE%BE%CE%B5%CE%BB%CE%AF%CE%BE%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%B8%CE%B1-%CE%BA%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CF%85%CE%BD-%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%AF%CE%BA%CE%B7%CF%84%CE%B7/#more-90870