«Αιώνια επαγρύπνηση»

Την 5η Ιανουαρίου του 2021 ουδείς φανταζόταν ότι ορδές κερασφόρων θα μπούκαραν στο Καπιτώλιο με στόχο να εκβιάσουν τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Μάικλ Πενς για να μην επικυρώσει την εκλογή του νέου προέδρου.

Τέσσερα χρόνια πριν –και παρά την εκλογή Τραμπ– ουδείς πίστευε ότι θα υπήρχε πρόεδρος των ΗΠΑ που θα αμφισβητούσε το εκλογικό αποτέλεσμα. Ούτε κάποιος άλλος πολιτικός, εδώ που τα λέμε. Υπήρχε το προηγούμενο του Αλ Γκορ ο οποίος αποδέχθηκε μια αμφιλεγόμενη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ με την οποία σταμάτησε η επανακαταμέτρηση των ψήφων της Φλόριντα. Η διαφορά ήταν 37 ψηφοδέλτια στα 3.000.000!

«Για χάρη της ενότητας της χώρας και την ενδυνάμωση της Δημοκρατίας υποχωρώ», είπε ο Δημοκρατικός υποψήφιος και οι 25 εκλέκτορες της Φλόριντα χάρισαν την προεδρία στον Τζορτζ Μπους, παρά το γεγονός ότι ο Γκορ είχε πάρει συνολικώς 500.000 ψήφους περισσότερες.

Πέντε χρόνια πριν ουδείς πίστευε ότι ο Ντόναλντ Τραμπ θα γινόταν πρόεδρος των ΗΠΑ. Η ρήση του Χένρι Κέιτ «το πρόβλημα με τα πολιτικά ανέκδοτα είναι ότι εκλέγονται», ήταν απλώς ένα ευφυολόγημα. Στη χειρότερη περίπτωση, πίστευαν κάποιοι αφελείς, θα λειτουργήσει το συνταγματικό φίλτρο που είχαν θεσπίσει οι «πατέρες των ΗΠΑ» και το κολέγιο των εκλεκτόρων θα έκανε τη δουλειά του. Αυτός ο ενδιάμεσος θεσμός μεταξύ λαϊκής βούλησης και προεδρίας δεν φτιάχτηκε για διακοσμητικούς λόγους. Στήθηκε για την περίπτωση που κάποιος δημαγωγός, σαν τον Αλκιβιάδη (οι συντάκτες του αμερικανικού συντάγματος ήξεραν καλά την αρχαιοελληνική γραμματεία) αναλάμβανε την εξουσία και (το κυριότερο) την αρχηγία των ενόπλων δυνάμεων. Ο θεσμός δεν λειτούργησε ποτέ και όσοι από τους αφελείς πίστεψαν ότι το ισχυρό πολιτικό κατεστημένο της Ουάσιγκτον θα έφερνε στα συγκαλά του τον «ιδιόμορφο» αυτόν πρόεδρο διαψεύστηκαν οικτρά.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη μπούρδα από τη φράση «η Δημοκρατία δεν κινδυνεύει». Η Δημοκρατία κινδυνεύει παντού και διαρκώς.

Βεβαίως υπήρξαν θεσμοί ελέγχου και εξισορρόπησης των εξουσιών της Ουάσιγκτον που λειτούργησαν και αποφύγαμε τα χειρότερα – όπως π.χ. την έγχυση χλωρίνης στα σώματα ασθενών με COVID, που είχε προτείνει κάποια στιγμή ο Τραμπ, αλλά η «εκστρατεία στη Σικελία» δεν αποφεύχθηκε. Δεν έγινε κάποια εκστρατεία, αλλά μετά την τετραετία οι ΗΠΑ βγήκαν εξαιρετικά αποδυναμωμένες, σε σημείο να της βγάζουν γλώσσα ακόμη και μεσαίου μεγέθους δυνάμεις· βλέπε Τουρκία.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη μπούρδα από τη φράση «η Δημοκρατία δεν κινδυνεύει». Αυτό ακούγεται σαν τη «θωρακισμένη οικονομία» που… είχαμε πριν από το 2009. Η Δημοκρατία κινδυνεύει παντού και διαρκώς. Κινδυνεύει ακόμη και στις ΗΠΑ, όπου έχει 250 χρόνια αδιάλειπτης ζωής. Γι’ αυτό κι ο Τόμας Τζέφερσον διακήρυξε ότι το τίμημά της είναι η «αιώνια επαγρύπνηση». Φυσικά δεν κινδυνεύει από τα τανκς, αλλά σβήνουν σταδιακά με τον τρόπο που περιέγραψαν οι Steven Levitsky και Daniel Ziblatt στο βιβλίο τους «Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες» (εκδ. Μεταίχμιο). Μια απόφαση εδώ, μια έκπτωση δικαιωμάτων παραπέρα, λίγο εθελοτυφλία, στο τέλος αφαιρούνται τα «προστατευτικά κιγκλιδώματα» της Δημοκρατίας. «Ακόμη κι αν ο Ντόναλντ Τραμπ δεν αποτολμήσει να γκρεμίσει τα προστατευτικά κιγκλιδώματα της συνταγματικής τάξης πραγμάτων», έγραψαν το 2018 οι δύο καθηγητές του Χάρβαρντ, «θα έχει οπωσδήποτε συμβάλει ώστε να συμβεί κάτι τέτοιο στο μέλλον, πιθανόν από άλλο πρόεδρο».

Το εντυπωσιακό δε είναι πως τη Δημοκρατία διαβρώνουν καλύτερα οι άσπονδοι… φίλοι της. Εκείνοι που διακηρύσσουν χρειαζόμαστε περισσότερη ή άμεση Δημοκρατία και τα μέτρα τους, όπως γράφουν οι Levitsky και Ziblatt, «παρουσιάζονται σαν προσπάθειες για μια “καλύτερη”, “πιο αποτελεσματική” δημοκρατία, η οποία θα βελτιώσει τον τρόπο απονομής της δικαιοσύνης, θα καταπολεμήσει τη διαφθορά, θα επιτρέψει αυθεντικότερες μορφές έκφρασης της λαϊκής βούλησης». Ας μην ξεχνάμε ότι ο Βίκτορ Ορμπαν ξεκίνησε την πολιτική του καριέρα ως ακραιφνής φιλελεύθερος.

https://www.kathimerini.gr/opinion/562228462/aionia-epagrypnisi/