Ζητείται όραμα

Ο ανασχηματισμός έδωσε την τρίτη αριστερή Κυβέρνηση στην Ελλάδα. Προσδοκία ήταν αυτή η «τρίτη φορά», να είναι και η καλή. Αυτή που θα καθόριζε το στιβαρό μήνυμα μιας πορείας, που επιτέλους παίρνει ξεκάθαρη μορφή. Μετά τoν ενθουσιασμό της πρώτης κυβέρνησης, και την αμηχανία της δεύτερης, η κοινωνία περίμενε μια κυβέρνηση, στην οποία να μπορεί να αναγνωρίσει τον εαυτό της. Να την πιστέψει και να νοιώσει ότι μπορεί να σηκώσει το βάρος των περιστάσεων. Να δώσει ένα όραμα, χωρίς μεγαλοστομίες αλλά με πειστικότητα.

Τι καθορίζει την κυβερνητική επιτυχία και την επικράτηση μιας πολιτικής δύναμης, ενός αρχηγού; Η απάντηση είναι «το οραματικό εγχείρημα». Δεν υπάρχει εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Ας κάνουμε μια σύντομη αναδρομή.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου ύψωσε τη σημαία της «Αλλαγής». Και δεν ήταν μόνο ένα σύνθημα. Όντως άλλαξαν πράγματα. Μέχρι που η Αλλαγή σκόνταψε στο σκάνδαλο Κοσκωτά και βυθίστηκε στο πολιτικό υπέδαφος που το γέννησε.

Ο Κώστας Σημίτης σήκωσε το εγχείρημα του «Εκσυγχρονισμού». Και όντως σε τεχνοκρατικό επίπεδο ήταν αποτελεσματικό. Έκανε πίσω όμως στα μέτωπα που απαιτούσαν κοινωνικές ρήξεις: Υγεία, Παιδεία, Εργασία. Και τελικά δέχτηκε τη χαριστική βολή με το σκάνδαλο του Χρηματιστηρίου.

Ο Κώστας Καραμανλής επιχείρησε την «Επανίδρυση του Κράτους». Σωστό εγχείρημα διότι οι βάσεις της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα είναι σαθρές. Αλλά «Επανίδρυση» για την ΝΔ σήμαινε «γαλάζιες συνεντεύξεις» και «τα δικά μας παιδιά». Τελικά, αντί να εξυγιάνει την πολιτική ζωή, ο Καραμανλής βυθίστηκε στα πολιτικά σκάνδαλα (υπόθεση Ζαχόπουλου, «ότι νόμιμο και ηθικό» του Βουλγαράκη κοκ).

Ο Γιώργος Παπανδρέου οραματίστηκε μια «Δανία του Νότου». Ακούγεται σήμερα κάπως… αφελές, αλλά είχε μια δύναμη τότε. Και έβαλε στο δημόσιο διάλογο τις έννοιες της διαβούλευσης, της λογοδοσίας, της διαφάνειας, της συμμετοχικότητας. Οραματιστής, ναι. Ηγέτης όμως όχι. Το Τσουνάμι της κρίσης τον παρέσυρε σαν φτερό στον άνεμο.

Αλλαγή, Εκσυγχρονισμός, Επανίδρυση, Διαβούλευση, Λογοδοσία… Όλοι οι αρχηγοί είχαν ένα οραματικό εγχείρημα, που τους επέτρεψε να κυριαρχήσουν πολιτικά, όσο αυτό το εγχείρημα διατηρούσε κάποια πειστικότητα μέσα στην κοινωνία.

Σε ποιο εγχείρημα λοιπόν βασίστηκε η πολιτική κυριαρχία του Αλέξη Τσίπρα; Ας το πούμε με μια λέξη: την  Ελπίδα. Ελπίδα ότι τελειώνει η λιτότητα, που επιβάλει η Επιτροπεία, τόσο άδικη όσο και αναποτελεσματική.

Είναι κοινός τόπος ότι το μόνο που σήμερα δεν υφίσταται στην Ελλάδα είναι η Ελπίδα. Κυριαρχεί η βουβή απόγνωση. Υπό αυτό το πρίσμα, η επικράτηση της Κυβέρνησης, θα μπορούσε να θεωρηθεί παράδοξη. Η εξήγηση βέβαια είναι μάλλον απλή. Ο κόσμος δεν θέλει να πάει πίσω (βλέπε Μητσοτάκη), αλλά δεν βλέπει πως θα μπορούσε να πάει μπροστά (τα κομματικά τεμάχια της υπόλοιπης αριστεράς δεν πείθουν).

Ο ΣΥΡΙΖΑ, στο πρόσφατο συνέδριό του, προσπάθησε να εφεύρει ένα νέο εγχείρημα. Σχηματικά, δυο τάσεις διαμορφώθηκαν. Η πρώτη οργανώνεται γύρω από τον Νίκο Παππά. Ας συνοψίσουμε το αφήγημα με απλά λόγια: «Ο ΣΥΡΙΖΑ απέκτησε μέγεθος από την κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ, που ήταν ο φορέας της σοσιαλδημοκρατίας στη  χώρα μας. Ας κατοχυρώσουμε λοιπόν το γρηγορότερο δυνατό αυτή την θέση, μαζί με την ευρωπαϊκή της στήριξη». Η δεύτερη τάση οργανώνεται γύρω από τον Ευκλείδη Τσακαλώτο. Με απλά λόγια: «Αναγκαστήκαμε να ακολουθήσουμε μια πολιτική που δεν θέλουμε. Μόλις ξεπεράσουμε το σκόπελο, θα ξαναβρούμε τον εαυτό μας και θα εφαρμόσουμε τη δική μας αριστερή πολιτική».

Φοβάμαι ότι αυτές οι σκέψεις δεν είναι μόνο απλές, αλλά είναι υπερβολικά απλοϊκές για να τελεσφορήσουν.

Ας αναλύσουμε την πρώτη. Πέρα από τον κυνισμό (στην πολιτική δεν θεωρείται υποχρεωτικά αμαρτία), αγνοεί ένα ερώτημα. Τα «αφεντικά», δηλαδή δανειστές και εγχώρια ολιγαρχία, τι σχέδιο έχουν; Όσο σημαντική και να είναι η στροφή του, ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει ένα κόμμα Αριστερής προέλευσης. Ένα κόμμα που επί χρόνια εναντιώθηκε στη λιτότητα και κατήγγειλε το μονόδρομο του νεοφιλελευθερισμού. Ξεχνιούνται αυτά; Μάλλον όχι. Και γι’ αυτό τα «αφεντικά» συνεχίζουν κυριολεκτικά να στύβουν σαν λεμόνι την Κυβέρνηση, παρά την καλή της αγωγή: το χρέος στις καλένδες, πυρ ομαδόν από τα κανάλια της ολιγαρχίας κοκ. Το νεοφιλελεύθερο καθεστώς πάντα θα θέλει όσους εκπροσώπησαν, έστω για μια περίοδο, τη λαϊκή ελπίδα, πολιτικά ξεδοντιασμένους. Για παραδειγματισμό. Εδώ, δεν δίστασε να θυσιάσει τα δικά του παιδιά (Σαμαρά και Βενιζέλο)! Το σοσιαλδημοκρατικό ΠΑΣΟΚ πέθανε από την νεοφιλελεύθερη πολιτική που εφήρμοσε. Γιατί να επιζήσει ένας σοσιαλδημοκρατικός ΣΥΡΙΖΑ, που ακολουθεί το ίδιο μονοπάτι; Φοβάμαι πως το «σχέδιο Παππά» θα καταλήξει σε ένα ΣΥΡΙΖΑ, σύμφωνα με την λαϊκή έκφραση, «και κερατάς και γδαρμένος».

Το δεύτερο εγχείρημα έχει στοιχεία πολιτικής σχιζοφρένειας. Να είναι ο κατεξοχήν υπεύθυνος της εφαρμογής της νεοφιλελεύθερης λιτότητας, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ταυτόχρονα εκπρόσωπος της «αριστερής τάσης» του ΣΥΡΙΖΑ, δημιουργεί τουλάχιστον σύγχυση. Η ιδέα ότι μετά από τρία χρόνια απαρέγκλιτης εφαρμογής του Μνημονίου, οι δανειστές θα μας αφήσουν επιτέλους να εφαρμόσουμε μια αριστερή πολιτική, είναι προφανώς αφελής. Η προσδοκία ότι η κοινωνία, θα εμπιστευτεί μετά τα τρία χρόνια, αυτούς που συνειδητά έδρασαν ενάντια στο πιστεύω τους, είναι μια άλλη αφέλεια. Και τέλος, η προσπάθεια να εξηγήσεις στην κοινωνία, ότι εφαρμόζεις μια πολιτική, που στο βάθος της ψυχής σου γνωρίζεις πόσο την βλάπτει, αλλά το κάνεις διότι… θα της βγει σε καλό, έχει μια κωμικό-τραγική διάσταση.

Και φτάνουμε στον ανασχηματισμό. Ποια μηνύματα μπορούμε να καταγράψουμε;

Σίγουρα όχι εκείνο της αντίστασης στον νεοφιλελευθερισμό: στο οικονομικό επιτελείο προστίθεται ο επικεφαλής του ΤΑΙΠΕΔ.

Σίγουρα όχι το μήνυμα της αξιοκρατίας: υπουργοί χωρίς έργο, με τον τομέα τους να καταρρέει (βλ. πχ Υγεία) παραμένουν στις θέσεις τους λόγω… καλής σταυροδότησης από τον κομματικό μηχανισμό. Ενώ επιδεινώνονται δραματικά τα προβλήματα που μπορούσε να είχε αντιμετωπίσει, υπουργός αναβαθμίζεται, άγνωστο για ποιον λόγο (βλ. προσφυγικό).

Σίγουρα όχι το μήνυμα της ρήξης με το παλιό σύστημα: υπουργός με προσόν το ισχυρό πελατειακό του έρεισμα, περιφέρεται από υπουργείο σε υπουργείο, ως να έκανε… υπουργικό τουρισμό.

Μάλλον το μήνυμα των ελιγμών: Ο «αντιστασιακός» στις ιδιωτικοποιήσεις, αναβαθμίζεται  σε άλλο υπουργείο για να μην τις χρεωθεί ατομικά (αλλά θα τις στηρίξει μέσω κυβερνητικής συνευθύνης).

Επίσης μάλλον το μήνυμα της επιδίωξης του εντυπωσιασμού: «νέα πρόσωπα» βγαίνουν σαν λαγοί από το καπέλο του ταχυδακτυλουργού, έχοντας ως κύριο ατού το βραχύβιο βιογραφικό τους: απουσία αξιολογήσιμης πορείας, καλούμαστε να επικροτήσουμε την ελκυστική τους εμφάνιση ή/και το νεαρό της ηλικίας τους.

Αυτά τα λίγα παραδείγματα δεν συνάδουν με οποιοδήποτε «οραματικό εγχείρημα». Αν η Κυβέρνηση δεν κινδυνεύει άμεσα, ελλείψει σοβαρού αντιπάλου όπως είπαμε, δεν δημιουργεί ωστόσο τις συνθήκες για την μακροημέρευσή της. Η Κυβέρνηση βρίσκεται σε στρατηγικό κενό. Και η πολιτική (όπως και η φύση) απεχθάνεται το κενό.

Ζητείται όραμα. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως θα έρθει. Μετά τον χειμώνα πάντα έρχεται η άνοιξη. Το ερώτημα είναι «πότε»; Διότι, αν ο κλιματικός χειμώνας κρατάει σταθερά τρεις μήνες, ο πολιτικός χειμώνας είναι απροσδιόριστης διάρκειας.

* Ο Νίκος Σταθόπουλος έχει σπουδάσει πολιτικές επιστήμες στον Καναδά

http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/ziteitai-orama