Για πάντα στο δωμάτιο ο ελέφαντας της παγκοσμιοποίησης

Του Λεωνίδα Βατικιώτη

Να δικαιολογήσει τα αδικαιολόγητα επιχείρησε η γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, Κριστίν Λαγκάρντ, στις 13 Σεπτεμβρίου 2016 μιλώντας στο Τορόντο του Καναδά. Τίτλος της ομιλίας, που έγινε προς τιμήν της καναδής οικονομολόγου Σίλβια Όστρι, ήταν «κάνοντας την παγκοσμιοποίηση να δουλέψει για όλους».

Αφορμή για την ανάλυσή της, όσο κι αν δεν ειπώθηκε, στάθηκαν οι αυξανόμενες φωνές διαμαρτυρίες για τις ανισότητες που προκαλεί η παγκοσμιοποίηση. Οι συζητήσεις κορυφώθηκαν τους τελευταίους μήνες με αφορμή τη νίκη των οπαδών της εξόδου στο δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι της Βρετανίας στην ΕΕ και τα υψηλά ποσοστά που δίνουν οι δημοσκοπήσεις εν όψει των

αμερικανικών εκλογών στον υποψήφιο των Ρεπουμπλικανών, Ντόναλντ Τραμπ. Το κοινό στοιχείο πίσω από τα δύο αυτά αποτελέσματα βρίσκεται στη δυσφορία του εκλογικού σώματος για τις επιπτώσεις στους μισθούς, την ανεργία και τις συνθήκες απασχόλησης από το άνοιγμα των οικονομιών. Με άλλα λόγια πώς η περιβόητη παγκοσμιοποίηση μείωσε τους μισθούς, αύξησε την ανεργία και οδήγησε σε επέκταση της προσωρινής, ελαστικής και ανασφάλιστης εργασίας. Αποκλείεται να βρεθεί κοινός θνητός που να μην έχει να διηγηθεί τουλάχιστον ένα σχετικό περιστατικό.

Το ευχάριστο είναι πώς η σχετική συζήτηση πυροδοτήθηκε πολύ πρόσφατα, το 2012, με αφορμή την μελέτη του οικονομολόγου Μπράνκο Μιλάνοβιτς που δημοσιεύτηκε υπό μορφή κειμένου εργασίας της Παγκόσμιας Τράπεζας το οποίο «ονομάτιζε» τους χαμένους της παγκοσμιοποίησης. Εν ολίγοις απώλεια στα εισοδήματά τους είδαν όσοι συμπεριλαμβάνονται στο 55% έως 80% της εισοδηματικής κατανομής. Πρόκειται για τα μεσαία στρώματα, που κατοικούν κυρίως στις ανεπτυγμένες χώρες του ΟΟΣΑ. Στο διάγραμμα που παραθέτουμε και χαρακτηρίστηκε ως το πιο ισχυρό διάγραμμα της τελευταίας δεκαετίας και σύντομα μάλιστα χαρακτηρίστηκε ως «διάγραμμα του ελέφαντα» λόγω του σχήματος του, προκαλούν εντύπωση τα τρομερά κέρδη που καταγράφει το ανώτερο εισοδηματικό στρώμα, το περίφημο 1%, που εύκολα μπορεί να χαρακτηριστεί ως ο μεγάλος κερδισμένος της παγκοσμιοποίησης. Η βελτίωση της θέσης του αναπαρίσταται γραφικά  με μια σχεδόν κάθετη ανοδική ευθεία!

Δεν είναι το 1% που …νομίζετε

Η Λαγκάρντ λοιπόν, ξέροντας τη σχετική συζήτηση, καταθέτει τη δική της άποψη για το πώς η παγκοσμιοποίηση θα δουλέψει για όλους, κι όχι μόνο για το 1% όπως συμβαίνει σήμερα με βάση το διάγραμμα του …ελέφαντα, που απέκτησε τέτοια δημοσιότητα μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα ώστε το αμερικανικό πρακτορείο Μπλούμπεργκ έγραφε τον Ιούνιο ότι «κάνει το γύρο της Γουόλ Στριτ»…

Η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ κάνει στην αρχή μια αλχημεία. Εμφανίζει όλα τα επιτεύγματα της αύξησης της παραγωγικότητας της ανθρώπινης εργασίας ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης. Αναφέρει συγκεκριμένα: «Το εμπόριο βοήθησε να μειωθεί στο μισό το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που ζει σε ακραία φτώχεια (1990-2010). Η κίνα για παράδειγμα είδε μια εμφανή πτώση στο ποσοστό της ακραίας φτώχειας, από 36% στα τέλη της δεκαετίας του ’90 σε 6% το 2011. Αλλά ακόμη και στις προηγμένες χώρες η οικονομική ολοκλήρωση έχει ανεβάσει το επίπεδο ζωής λόγω μιας πιο αποτελεσματικής κατανομής του κεφαλαίου, της αύξησης της παραγωγικότητας και των χαμηλότερων τιμών για τους καταναλωτές. Έρευνα για τα καταναλωτικά οφέλη υποστηρίζει ότι το εμπόριο έχει σχεδόν διπλασιάσει τα πραγματικά εισοδήματα για ένα μέσο νοικοκυριό. Στα φτωχότερα δε νοικοκυριά το εμπόριο έχει αυξήσει τα πραγματικά εισοδήματα περισσότερο από 150%».

Η μαγική εικόνα που παρουσιάζει η διευθύντρια του ΔΝΤ, του πιο μισητού οργανισμού που υπάρχει στον κόσμο υπεύθυνο για την εφαρμογή δρακόντειων προγραμμάτων λιτότητας και ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας, ελάχιστα κατ’ αρχήν συνάδει με την επιδείνωση των όρων ζωής και εργασίας που κάθε άνθρωπος παρατηρεί τα τελευταία χρόνια. Ο διπλασιασμός του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού μετά τα κοσμοϊστορικά γεγονότα του 1990 και η αύξηση των παγκόσμιων ροών κεφαλαίου κατά 25 φορές μεταξύ 1980 και 2007 μπορεί να βοήθησε να αφήσουν πίσω την εξαθλίωση εκατομμύρια κάτοικοι του Νότου που ζούσαν στην ύπαιθρο, ωστόσο εγκαινίασε μια ιστορικών διαστάσεων πτώση των μισθών και ημερομισθίων στο Βορρά. Η γραφική απεικόνιση αυτών των τάσεων θα μπορούσε να ήταν μια τάση σύγκλισης προς το κέντρο, που έχει όμως κερδισμένο το κεφάλαιο. Γιατί είναι αφέλεια να πιστεύει κανείς ότι ο διπλασιασμός του κινέζικου μισθού από τα 100 στα 200 ευρώ συμψηφίζεται πλήρως και παράγει ένα αποτέλεσμα μηδενικού αθροίσματος με την πτώση των μισθών στην Ελλάδα από τα 1.200 ευρώ στα 600. Εδώ τα ποσοστά (διπλασιασμός των μισθών στο Νότο και μείωση κατά το ήμισυ στο Βορρά) ξεγελούν…

Η μεγαλύτερη αυθαιρεσία όμως του ΔΝΤ είναι να εμφανίζει τα επιτεύγματα του ανθρώπινου μόχθου ως αποτελέσματα της υπέρβασης των συνόρων και της διεθνοποίησης. Τόσο στη σύγχρονη εποχή όσο και στο παρελθόν η ανθρώπινη προσπάθεια και γνώση όπως μεταφέρεται από την εκπαίδευση (σε ολοένα και αυξανόμενο βαθμό μάλιστα με έξοδα του ίδιου του εργαζόμενου ανθρώπου λόγω της ιδιωτικοποίησης της παιδείας) αλλά και μέσα στους χώρους εργασίας είναι ο μοναδικός δημιουργός του πλούτου. Μικρή λεπτομέρεια που φαίνεται να την ξεχνά ο Λαγκάρντ, όπως κι άλλα …ασήμαντα προφανώς συμβάντα του παγκόσμιου χωριού όπως είναι η κρίση στις περιφερειακές χώρες της ευρωζώνης, που αποτέλεσε κορυφαία στιγμή και άμεσο αποτέλεσμα της ευρωπαϊκής ενοποίησης και της ιστορίας του κοινού νομίσματος.

Στα δύο το «παγκόσμιο χωριό»;

Θυμάται αντίθετα να ζητήσει περισσότερη παγκοσμιοποίηση. Ο Λαγκαρντικός διθύραμβος στην παγκοσμιοποίηση δεν στόχευε μόνο να σώσει ό,τι σώζεται από το κύρος της, φτάνοντας στο σημείο να υποστηρίξει ότι το ΔΝΤ έχει ζητήσει από τα κράτη μέλη του την άμεση υποστήριξη των εργατών με χαμηλή ειδίκευση – αυτών που στην Ελλάδα μείωσε τους μισθούς κατά 20% με το δεύτερο μνημόνιο το 2012 κι ετοιμάζεται πάλι τώρα να ζητήσει νέα μείωση στο πλαίσιο των συζητήσεων για τις αλλαγές στα εργασιακά. Στόχευε επίσης να δώσει νέα ώθηση στις διαπραγματεύσεις που είναι σε εξέλιξη. «Υπάρχουν ήδη νέα θέματα προς εξερεύνηση τον 21^ο αιώνα όπως το εμπόριο στις υπηρεσίες. Αυτό το εμπόριο έχει ήδη αξία 5 τρις. δολ. ετησίως ή τα δύο τρίτα του παγκόσμιου ΑΕΠ. Τα εμπόδια ωστόσο στο εμπόριο υπηρεσιών είναι  εξαιρετικά υψηλά, ισοδύναμα σε δασμούς περίπου 30% ως 50%». Τέλειωσε μάλιστα την ομιλία της αφήνοντας ανοιχτό το θέμα της συνέχισης των διαπραγματεύσεων για την διευκόλυνση του διεθνούς εμπορίου μεταξύ εκείνων μόνο των κρατών που συμμερίζονται την ανάγκη (plurilateral), κι όχι στο πολυμερές πλαίσιο (multilateral) του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, όπως συνέβαινε μέχρι σήμερα. Πρόκειται για εξέλιξη που θα σηματοδοτήσει ένα εμφανές σημείο τομής ή και ρήγμα στην τάση παγκοσμιοποίησης, όπως απρόσκοπτα εξελισσόταν τα τελευταία χρόνια, παρά τις καθυστερήσεις.

Σε κάθε περίπτωση το μήνυμα που στέλνει το 1% των ωφελημένων είναι πως θα συνεχίσει να έχει τον ελέφαντα της παγκοσμιοποίησης στο δωμάτιο, αδιαφορώντας για τις συνέπειες…

http://www.epikaira.gr/