Η Ρωσία πρέπει να κάνει "στροφή" στις σχέσεις της με την ΕΕ

της Irina Busygina

Η στάση της Ρωσίας απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση χαρακτηριζόταν πάντα από μια αίσθηση μελοδράματος: μετακινηθήκαμε από την ελπίδα για καλύτερες σχέσεις στην απογοήτευση, και στη συνέχεια στην ανοιχτή σχεδόν περιφρόνηση. Η ΕΕ ήταν και εξακολουθεί να θεωρείται ως ένας πολιτικός νάνος, που δεν πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη από τη διεθνή σκηνή.

Έχει γίνει πρακτικά μια διεθνής θέση ότι μια πιο συνεκτική ΕΕ είναι αδύνατη και δεν ωφελεί τη Ρωσία, επομένως αντί να οικοδομήσει μια καλά σχεδιασμένη προσέγγιση της ΕΕ ως σύνολο, η Ρωσία προτιμά να αναπτύσσει τις σχέσεις της χωριστά με τα μεγαλύτερα μέλη της, ιδιαίτερα με εκείνα που για διάφορους λόγους, τείνουν να έχουν μεγαλύτερη κατανόηση προς τη Ρωσία.

Αυτοί οι υπολογισμοί ήταν λάθος. Αυτή τη στιγμή η ΕΕ ολοκληρώνεται με έντονο ρυθμό, ακόμη και σε τομείς όπου προηγουμένως θεωρούνταν εκτός πεδίου ολοκλήρωσης, όπως η κοινή πολιτική

άμυνας και ασφάλειας.

Και πάλι, η ΕΕ δεν έχει χαθεί ακόμη για τη Ρωσία. Εάν η ματαιόδοξη αξιοπιστία της Ρωσίας έχει κάνει μια θεμελιώδη βελτίωση στις σχέσεις που είναι αδύνατο προς το παρόν, υπάρχει τουλάχιστον η ελπίδα ότι οι σχέσεις δεν θα επιδεινωθούν. Ένας τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι μια θεμελιώδης αλλαγή στην προσέγγιση των μικρών κρατών της Ευρώπης από τη Ρωσία.

Στη Ρωσία, σχεδόν οποιαδήποτε ευρωπαϊκή διαδικασία θεωρείται ως μια ένδειξη της αδυναμίας της περαιτέρω ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η μεταναστευτική κρίση θεωρήθηκε ως η ανικανότητα των υπερεθνικών θεσμικών οργάνων της ΕΕ για την ανάπτυξη και την εφαρμογή ρυθμιστικών μηχανισμών και την επίτευξη αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών-μελών. Το brexit θεωρήθηκε ως η αρχή της αναπόφευκτης κατάρρευσης της ΕΕ. Και η άνοδος του λαϊκισμού στην Ευρώπη έχει ερμηνευτεί ως η έλευση του εθνικισμού και μια εκδήλωση απογοήτευσης μεταξύ των Ευρωπαίων με κοινές αξίες για την Ένωση. Στη Ρωσία, οι συζητήσεις που αφορούν την ΕΕ όλο και περισσότερο κατακλύζονται από εκφράσεις όπως "η ανίσχυρη, ξεπερασμένη Ευρώπη”.

Αυτό το στοίχημα της αποδυνάμωσης και/ή της αποσύνθεσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι εξαιρετικά επιζήμιο για τη Ρωσία. Οδηγεί σε ατελείς πολιτικούς υπολογισμούς και λανθασμένες προβλέψεις σχετικά με τις αντιδράσεις της ΕΕ απέναντι στις ρωσικές ενέργειες.

Πάρτε για παράδειγμα τις κυρώσεις. Το 2014, οι ρωσικοί υπολογισμοί βασιζόταν στην προσδοκία ότι, παρά τις αμερικανικές κυρώσεις εναντιόν της Εωσίας, η ΕΕ δεν θα συμφωνούσε σε αυτό το ζήτημα, καθώς απαιτεί την έγκριση και των 28 μελών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Λαμβάνοντας υπόψη τα διαφορετικά πλεονεκτήματα των οικονομικών δεσμών μεταξύ Ρωσίας και κρατών-μελών, φαίνεται πρακτικά αδύνατο να υπάρξει συναίνεση. Ωστόσο οι κυρώσεις όχι μόνο εγκρίθηκαν, αλλά έχουν επανειλημμένως επεκταθεί, και δεν θα πρέπει να αναμένουμε την άρση τους από την αρχή του 2018.

Αυτό το στοίχημα για την αποσύνθεση της ΕΕ, αγνοεί επίσης ξεκάθαρα το τι συμβαίνει. Ενώ συλλέγουμε στοιχεία για την επόμενη κατάρρευση και το γενικότερο χάος που κατακλύζει την ΕΕ, η ΕΕ ενώνεται όσο ποτέ άλλοτε. Η συνεργασία της ΕΕ αναπτύσσεται σε εκείνους ακριβώς τους τομείς που είναι πιο δύσκολο να υπάρξει ενοποίηση: στην πολιτική άμυνας και ασφάλειας. Περισσότερη πρόοδος έχει γίνει σε αυτούς τους τομείς τον τελευταίο χρόνο παρά την προηγούμενη δεκαετία.

Επιπλέον, το να στηρίζονται στη συνεχιζόμενη αποδυνάμωση της ΕΕ οδηγεί στην ιδέα ότι οι αναπτυσσόμενες σχεσεις έχουν νόημα μόνο με τις μεγάλες δυνάμεις της ΕΕ. Είναι σαφές ότι ένα όραμα διεθνών σχέσεων όπως ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος κυριαρχίας και ελέγχου μεταξύ λίγων ισχυρών χωρών, καθορίζει την ρωσική προσέγγιση. Αυτή είναι μία παράλογη προσέγγιση της ΕΕ, όπου οι μικρότερες χώρες ξεπερνούν σε μεγάλο βαθμό τις μεγάλες. Και οι κανόνες εκπροσώπησης στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα -τουλάχιστον στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο όπου διαμορφωνεται η εξωτερική πολιτική, ρυθμίζονται με τέτοιον τρόπο ώστε οι μεγάλες χώρες να μην είναι σε θέση να κυριαρχούν.

Ένας από τους βασικούς παράγοντες της εξωτερικής πολιτικής των μικρών κρατών είναι η αίσθηση πολιτικής και οικονομικής ευπάθειας. Ο έλεγχος σε σχετικά μικρούς πόρους καταλήγει σε οικονομική ευπάθεια στις εξωτερικές προκλήσεις, αυξάνοντας την πιθανότητα και το μέγεθος των ζημιών για τα μικρά κράτη σε σχέση με τα μεγαλύτερα. Τα μικρά κράτη είναι επομένως πιο "επιρρεπή”¨ στο να δημιουργούν συνασπισμούς ή να εντάσσονται σε αυτούς που ήδη υπάρχουν, όπου έχουν περισσότερες ευκαιρίες εφαρμογής επιτυχημένων πολιτικών που δεν θα μπορούσαν να διεξαχθούν μόνες τους.

Σε αντίθεση με τα μεγάλα κράτη της ΕΕ -τα οποία διαμορφώνουν τις δικές τους προτεραιότητες σε όλη την ατζέντα της ΕΕ- τα μικρά κράτη τείνουν να εστιάζουν τις ευρωπαϊκές τους προσπάθειες σε ένα περιορισμένο εύρος ζητημάτων. Το μικρό τους μέγεθος τους επιτρέπει να διατυπώσουν με σαφήνεια τις δικές τους προτεραιότητες και να τις υπερασπιστούν, ενώ παράλληλα εφαρμόζουν μια πιο ευέλικτη πολιτική σε άλλα θέματα. Οι μικρές χώρες λειτουργούν ως ένα σημαντικός πυλώνας της Κομισιόν, την κινητήρια δύναμη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Το σενάριο αυτό υποδηλώνει ότι, μετά από την κατάρρευση της ΕΕ, οι μικρες χώρες θα σχηματίσουν τις δικές τους ενώσεις, δεν φαίνεται ρεαλιστικό. Το σενάριο σύμφωνα με το οποιο κάποιες από τις ανατολικές χώρες εντάσσονται σε μια συμμαχία γύρω από τη Ρωσία, είναι απλώς παράλογο. Επομένως, είναι λογικό να υποθέσουμε ότι οι μικρές χώρες θα υποστηρίξουν ενεργά την περαιτέρω ολοκλήρωση εντός της ΕΕ, ιδιαίτερα στους τομείς πολιτικής υψηλής προτεραιότητας, της ασφάλειας και της άμυνας, έχοντας πολύ μεγαλύτερους θεσμικούς πόρους από ό,τι οικονομικό δυναμικό.

Όπως γράφει ο Andrey Kortunov, γενικός διευθυντής του ρωσικού συμβουλίου διεθνών σχέσεων, "δεν πρέπει να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι οι εντάσεις με τη Δύση θα επιλυθούν ως αοπτέλεσμα των ριζοσπαστικών αλλαγών εκεί, και ότι το μεγαλύτερο καθήκον της Μόσχας είναι να περιμένει μια προσωρινή περίοδο δυσμενούς παγκόσμιας τάξης.

Η ιδέα ότι τα θεσμικά όργανα θα εξασθενίσουν και θα καταρρεύσουν δεν είναι μόνο λανθασμένη επί της αρχής, είναι επικίνδυνη πρακτικά, καθώς οδηγεί τη ρωσική ηγεσία προς τις λάθος προσεγγίσεις και λύσεις εξωτερικής πολιτικής. Θα ήταν πιο σοφό να χρησιμοποιήσει την τωρινή συγκυρία για να σπάσουμε την αρνητική δυναμική στις σχέσεις με την ΕΕ ενώ η ευκαιρία υπάρχει και ενώ η ιδέα ότι υπάρχει διέξοδος από το αδιέξοδο στις σχέσεις με τη Ρωσία, εξακολουθεί να υπάρχει στο μυαλό των ευρωπαϊκών ελίτ.

Για να αποτραπεί η περαιτέρω επιδείνωση της διαπραγματευτικής θέσης της Ρωσίας, είναι απαραίτητο να αλλάξουμε ουσιαστικά την προσέγγισή μας στις μικρές χώρες της ΕΕ -και όχι μόνο όταν αναπτύσσονται οι σχέσεις μας με τις εθνικές ελίτ που είναι φιλο-ρωσικές- διότι θα προσπαθούν να αποκτήσουν μεγαλύτερη ενότητα στις σφαίρες της άμυνας και της ασφάλειας. Η Ρωσία θα μπορούσε να στείλει ένα μήνυμα στην ΕΕ ότι είναι ανοιχτή στο διάλογο, με το να προτείνει την αποκατάσταση των συνόδων κορυφής Ρωσίας-ΕΕ, που σταμάτησαν το 2014. Θα μπορούσε να ξεκινήσει μια συζήτηση για αυτό με την Εσονία, η οποία τώρα προεδρεύει του Συμβουλίου της ΕΕ.

Μια στροφή προς τα μικρότερα κράτη είναι δύσκολη για τη Ρωσία για πολλούς λόγους, αλλά δεν χρειάζεται να σημαίνει μια θεμελιώδης αλλαγή στη γενικότερη ρωσική προσέγγιση της Ρωσίας στη δομή των διεθνών σχέσεων. Η Ρωσία χρειάζεται απλώς να αναγνωρίσει ότι η ΕΕ είναι διαφορετικά οργανωμένη και ότι τα μικρά κράτη διαδραματίζουν έναν πολύ σημαντικό ρόλο. Ακόμη και αυτή η αναγνώριση θα απαιτήσει προσπάθεια, αλλά είναι απαραίτητη. Διαφορετικά, θα υπάρξουν περισσότερες απώλειες -συμπεριλαμβανομένων και στρατηγικών.

 http://capital.gr/carnegie-ru/3244427/i-rosia-prepei-na-kanei-strofi-stis-sxeseis-tis-me-tin-ee