Η τριλογία της καταστροφής

Από την εξαρτημένη ανάπτυξη στην εποχή των μνημονίων

Η επιδείνωση της κατάστασης στην Ελλάδα, από την περίοδο της εξαρτημένης ανάπτυξης (1950-80), που περιγράφει το ανά χείρας βιβλίο, μέχρι τη σημερινή περίοδο της μετατροπής της χώρας σε πλήρες προτεκτοράτο, ήταν δραματική. 

Του Τάκη Φωτόπουλου*

Η εξήγηση της τρομακτικής αυτής επιδείνωσης την πενταετία 2010-15, που περιέγραψα στο «Χρονικό της καταστροφής, 2010-15» (Γόρδιος, 2015), μπορεί επομένως εύκολα να αναχθεί στη μεταπολεμική διαδικασία εξαρτημένης ανάπτυξης, η οποία έθεσε τα θεμέλια του σαθρού οικοδομήματος που κτίστηκε στη συνέχεια με την ένταξη στην Ε.Ε. και την Ευρωζώνη.

Με άλλα λόγια, η «Εξαρτημένη ανάπτυξη», μαζί με τα βιβλία «Η Ελλάδα ως προτεκτοράτο της υπερεθνικής ελίτ» (Γόρδιος, 2010) – που προέβλεπε την άμεσα
επικείμενη τότε μετατροπή της χώρας σε προτεκτοράτο – και «Χρονικό της καταστροφής» αποτελούν μια τριλογία που μπορεί να δώσει μία πλήρη εξήγηση για τη
μεταπολεμική πορεία της ελληνικής οικονομίας και της Ελλάδας γενικότερα από το τέλος του Εμφυλίου μέχρι σήμερα. Μια πορεία που οδηγούσε αναπότρεπτα στη σημερινή καταστροφή, όπως θα προσπαθήσω να δείξω πολύ συνοπτικά στη συνέχεια.

Ένταση της εξάρτησης

Το κρίσιμο συνδετικό στοιχείο στην τριλογία αυτή της καταστροφής είναι η διαχρονική εξέλιξη της σχέσης εξάρτησης της ελληνικής οικονομίας. Συνοπτικά, όπως δείχνω και στο ανά χείρας βιβλίο, η χώρα μας, μέχρι την ημέρα που έγινε πλήρες μέλος της Κοινότητας το 1981, αποτελούσε μια περίπτωση εξαρτημένης εθνικής οικονομίας και η οικονομική (αλλά και η πολιτική / πολιτιστική) δομή της προσδιοριζόταν, πρώτον, από τον καταμερισμό εργασίας μέσα στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα (στοιχείο εξάρτησης) και, δεύτερον, από τις δραστηριότητες του κράτους στον καθορισμό των όρων και μορφών οικονομικής λειτουργίας στον ελληνικό χώρο (στοιχείο εθνικής οικονομίας).

Έτσι, στον βαθμό που το στοιχείο εξάρτησης επέτρεπε τη λήψη τέτοιων μέτρων, μπορούσε το κράτος να παίρνει μέτρα προστασίας της εγχώριας παραγωγής (προστατευτικοί δασμοί κ.λπ.), που βοηθούσαν το μη εξαρτημένο τμήμα της οικονομίας μας να αντεπεξέρχεται στον συναγωνισμό με τις κυρίαρχες χώρες. Ο βαθμός επομένως εξάρτησης ποικίλλει ιστορικά ανάλογα με την εκάστοτε έκβαση της κοινωνικής πάλης σε σχέση με τις μεταβαλλόμενες αντικειμενικές συνθήκες στην Ελλάδα και στο παγκόσμιο σύστημα. (...)

Ως συνέπεια της ένταξής μας στην ΕΟΚ και της άρσης των προστατευτικών δασμών, που επέτρεπαν σε μερικούς κλάδους της οικονομίας μας να αντιμετωπίζουν τον ξένο ανταγωνισμό και να συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, η αναπτυξιακή διαδικασία εξαρτιόταν από τη μαζική εισροή ξένων πόρων, που, με δεδομένη τη στροφή των επενδύσεων των πολυεθνικών προς τους παράδεισους που δημιούργησε η πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού (και η αντίστοιχη καπιταλιστικοποίηση της Κίνας), σήμαινε βασικά την ανάπτυξη του τουρισμού, αφού η παραγωγική δομή της χώρας αποδιαρθρωνόταν καθημερινά από τις ανοικτές και απελευθερωμένες αγορές. (...)

Τελικά φθάσαμε στο σημείο όπου εθνική οικονομία αποτελούσε ο χώρος της Ε.Ε. και όχι της Ελλάδας, με το στοιχείο της εθνικής οικονομίας (που προσδιορίζεται από τον ελληνικό χώρο ως στοιχείο καθορισμού της δομής της χώρας μας) να εξαφανίζεται τελείως και η εξάρτησή μας από τις κυρίαρχες μονάδες στην ευρωπαϊκή ολότητα να είναι πλήρης. Αυτό θεσμοποιήθηκε και τυπικά με την κατάργηση του εθνικού μας νομίσματος, που σήμαινε την αφαίρεση της νομισματικής πολιτικής από τα δυο βασικά εργαλεία οικονομικής πολιτικής που διαθέτει μια εθνική οικονομία. 

Στο μεταξύ η δημοσιονομική πολιτική, το άλλο κύριο εργαλείο οικονομικής πολιτικής, ήταν συνεχώς κάτω από τα διάφορα σύμφωνα σταθερότητας της Ε.Ε., που επέβαλλαν αυστηρές δημοσιονομικές πολιτικές, οι οποίες βέβαια είχαν τις σημαντικότερες αρνητικές συνέπειες στα πιο ασθενή (δηλαδή τα πιο εξαρτημένα) μέλη της Κοινότητας, τα οποία ήταν σε αδυναμία να χρησιμοποιούν παραγωγικά τον δημόσιο τομέα. 

Όπως είναι γνωστό, μόνο οι δημόσιες επενδύσεις που ενέκρινε η Κοινότητα ήταν δυνατές (π.χ. για την κατασκευή δρόμων ή λιμανιών που διευκολύνουν το ενδοκοινοτικό εμπόριο!), ενώ παράλληλα η Ε.Ε. έκλεινε και ισχυρές επιχειρήσεις, όπως την Ολυμπιακή, επειδή η ελληνική κυβέρνηση είχε τολμήσει να την επιδοτήσει για να μπορεί να ανταγωνιστεί τα κοινοτικά μεγαθήρια στις αερομεταφορές...

Η συνέπεια ήταν ότι, για όσο καιρό οι κάνουλες της διεθνούς δανειοδότησης ήταν ανοικτές, η ελληνική οικονομία στηριζόταν στον εξωτερικό δανεισμό που οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του ’80 χρησιμοποίησαν κατά κόρον για να χρηματοδοτήσουν, «με ξένα κόλλυβα», τη δημιουργία κάποιου κοινωνικού κράτους, εφόσον δεν ήθελαν να εξαναγκάσουν τις ελίτ και τα ευπορότερα στρώματα να το κάνουν.

Εγκληματικό ξεπούλημα

Έτσι μπήκαν τα θεμέλια της «κρίσης του χρέους», εφόσον, όπως είχα δείξει από τότε, η Ελλάδα είχε μπει στην «παγίδα του χρέους» ήδη από τη δεκαετία του ’80 και απλά χρειαζόταν ένας καταλύτης για να ξεσπάσει η κρίση. Και ο καταλύτης ήταν η διεθνής πιστωτική κρίση του 2008-09, όχι βέβαια διότι οι ελληνικές τράπεζες έπαιξαν (ή μπορούσαν να παίξουν) κάποιον ενεργό ρόλο σε αυτή, αλλά διότι έγιναν το παθητικό θύμα της, όταν οι κάνουλες του δανεισμού άρχισαν να στερεύουν ιδιαίτερα για χώρες με εντελώς επισφαλή οικονομική κατάσταση, δηλαδή για χώρες με υψηλό βαθμό εξάρτησης από τα διεθνή χρηματοπιστωτικά κέντρα. 

Με άλλα λόγια, αντίθετα με χώρες όπως η Ιαπωνία (σε ένα βαθμό ακόμη και η Ιταλία), που μπορούν να έχουν σχετικά μεγάλο δημόσιο χρέος χωρίς αυτό να δημιουργεί σημαντικά οικονομικά προβλήματα, εφόσον το χρέος αυτό είναι εσωτερικό και επομένως δεν δημιουργεί σημαντικό βαθμό εξάρτησης, στην Ελλάδα, όπου το χρέος είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου εξωτερικό, οι εξωτερικοί δανειστές έχουν τη δύναμη να επιβάλλουν εξοντωτικά μέτρα για να εισπράξουν τα τοκοχρεολύσιά τους, όπως συνέβη στο τέλος του 19ου αιώνα και πάλι μετά το 2011.

Όμως, οι αλλαγές που επέβαλαν οι ξένες ελίτ (το χρέος ήταν μόνο η αφορμή!) τα τελευταία χρόνια δεν απέβλεπαν απλά, όπως στο παρελθόν, στο πλιάτσικο του ελληνικού εισοδήματος και πλούτου για την αποπληρωμή του χρέους. Τα καταστροφικά μνημόνια που επιβλήθηκαν τα τελευταία χρόνια οδήγησαν όχι μόνο στην καταστροφή κάθε υπολείμματος παραγωγικής δομής που δεν ήταν ήδη εξαρτημένο από τις πολυεθνικές αλλά και στην εξαγορά σε τιμή ευκαιρίας όλου του κοινωνικού πλούτου της χώρας. 

Με το ξεπούλημα αυτό, που αποτελεί το μεγαλύτερο έγκλημα κατά του λαού, στο οποίο σήμερα πρωτοστατεί η «πρώτη φορά Αριστερά» (με τη σιωπηρή βέβαια συναίνεση των υπόλοιπων κομμάτων εξουσίας), καταστρέφεται ουσιαστικά κάθε πιθανότητα αυτοδύναμης οικονομικής ανάπτυξης στο μέλλον, εξέλιξη που μόνο μια επανάσταση τύπου Brexit θα μπορούσε να την ανατρέψει στο μέλλον. 

Έτσι σήμερα συντελείται η κατάργηση κάθε ίχνους οικονομικής και επομένως εθνικής κυριαρχίας και μετατρέπεται η χώρα ουσιαστικά σε ένα προτεκτοράτο – έστω και αν δεν ικανοποιεί τις τυπικές νομικές προϋποθέσεις ενός προτεκτοράτου σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.

* Το κείμενο αυτό αποτελεί μέρος του προλόγου του βιβλίου του Τάκη Φωτόπουλου «Εξαρτημένη ανάπτυξη – η ελληνική περίπτωση», που θα κυκλοφορήσει σε λίγες μέρες από τις εκδόσεις Κουκκίδα

http://www.topontiki.gr/article/227485/i-trilogia-tis-katastrofis