"Η πυρηνική απειλή και τα όρια της ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής"

Ευρώπη ως στρατιωτική και αμυντική οντότητα, χωρίς να μετέχει σε αυτή το Ηνωμένο Βασίλειο και χωρίς βαθιά στρατηγική συνεργασία με τις  Ηνωμένες Πολιτείες. Οτιδήποτε άλλο  θα δημιουργούσε, κατά την εκτίμησή μου, ατελή ή ακόμη και ψεύδη αντίληψη για τον πραγματικό συσχετισμό δυνάμεων. Ένα ευρωπαϊκό σχήμα που δεν πληροί τις παραπάνω προϋποθέσεις, δεν προσφέρει ασφάλεια στο Αιγαίο, στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Κύπρο.

Ακόμα και οι επιφυλάξεις  ή οι ιστορικοί φόβοι για μία εξοπλισμένη και ισχυρή Γερμανία, δεν αντιρροπίζονται μόνο από τη Γαλλία. Χωρίς τη Βρετανία και χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν διαμορφώνεται ο συσχετισμός δυνάμεων  που απαιτείται και δεν διασφαλίζεται  το μέγιστο

παγκόσμιο εύρος της Δύσης σε σχέση με την Αυστραλία, τον Καναδά, τη Νέα Ζηλανδία και κυρίως την Ινδία, στον βαθμό που ο νέος παγκόσμιος συσχετισμός δυνάμεων κρίνεται από το  αν η Ινδία, η πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου, θα είναι μέρος της Δύσης, υπό την ευρυτάτη στρατηγική έννοια του όρου.

Μη ξεχνάμε ότι η Ρωσία είναι ευρωπαϊκή αλλά και ασιατική δύναμη, είναι στραμμένη και προς την Ασία. Η συζήτηση περί κυρώσεων είναι δυτικοκεντρική και συνδέεται με την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από τη Ρωσία. Τη στιγμή αυτή που έχουν επιβληθεί απροσδόκητα σκληρές κυρώσεις η Ευρώπη εξακολουθεί να αγοράζει φυσικό αέριο και πετρέλαιο από τη Ρωσία. Στην Ουκρανία μαίνεται ο πόλεμος, αλλά έχουν αυξηθεί οι ροές στον αγωγό φυσικού αερικού που οδηγεί στην Ευρώπη, μέσω Ουκρανίας, τον Γιαμάλ, κατά 30%. Η Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω των επιτακτικών ενεργειακών αναγκών της χρηματοδοτεί, έως ένα βαθμό, τις ρωσικές στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Ουκρανία, αγοράζοντας ορυκτά καύσιμα.

Άρα πρέπει να δούμε τα ζητήματα σε αυτή την απόλυτη και οριακή μορφή τους, γιατί έτσι μπορούμε να δώσουμε  απάντηση στο εύλογο ερώτημα: πώς θα μπορούσε να λήξει ο πόλεμος και το δράμα  που ζουν εκατομμύρια άνθρωποι  στην Ουκρανία. Εάν ο Β. Πούτιν αποδεχθεί ότι θα παραμείνει η κυβέρνηση Ζελένσκι, θα έχει ηττηθεί συμβολικά. Εάν ο Πούτιν αποδεχθεί ότι παραμένει η οντότητα της Ουκρανίας με τη δική της κυβέρνηση και θέτει μόνο θέμα αποστρατιωτικοποίησης υπό διεθνείς εγγυήσεις, πάλι έχει ηττηθεί υπό την έννοια αυτή. Για τον λόγο αυτό έχει ήδη θέσει υπό αμφισβήτηση ρητά την κρατική υπόσταση της Ουκρανίας, εννοώντας ότι θα την προσαρτήσει συνολικά στη Ρωσική Ομοσπονδία, κάτι πολύ πέραν του αρχικού στόχου της «αποστρατιωτικοποίησης» και «αποναζιστικοποίησης». Άρα δεν βλέπω ότι θα απαντηθούν εύκολα  τα ακραία διλήμματα που έθεσε παγκοσμίως ο Β. Πούτιν.

Κατά βάθος υπάρχει μία σύγκρουση ιδεολογικοπολιτική και αξιακή, μία σύγκρουση ανάμεσα στη δημοκρατία και το κράτος δικαίου, τη φιλελεύθερη δημοκρατία από τη μία πλευρά και αυταρχικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα από την άλλη πλευρά. Η μεγάλη μου αγωνία είναι οι δυτικές κοινωνίες στο εσωτερικό τους, είναι ο οιονεί εμφύλιος πόλεμος στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι να πάψει ο «τραμπισμός» να είναι «φιλοπουτινισμός». Δεν είναι δύσκολο να  φανταστεί κάνεις τι θα συμβεί αν μετά από δυόμισι χρόνια έχουμε έναν Πρόεδρο στις Ηνωμένες Πολιτείες ο οποίος δεν αντιλαμβάνεται τα προβλήματα τα οποία ζούμε τώρα στην Ουκρανία ή τα αντιλαμβάνεται με τον δικό του ιδιόρρυθμο τρόπο.

Έχουμε στις  ευρωπαϊκές κοινωνίες  - και στην Ελλάδα -  δυνάμεις πολιτικές και  διανοητικές, οι οποίες εμφανίζουν έναν φιλορωσικό αταβισμό, που θεωρούν ότι πρέπει να είμαστε επιεικείς, ότι υπάρχουν «ειδικά δικαιώματα ισχύος» της Ρωσίας που δεν σεβάστηκε το ΝΑΤΟ. Κατά τη λογική αυτή, δεν υπάρχουν ούτε διεθνείς οργανισμοί, ούτε Διεθνές Δίκαιο. Ήδη το γεγονός ότι αυτά τα πράττει ένα μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας απονεκρώνει στην πραγματικότητα τον ΟΗΕ. Ακόμη και το ψήφισμα της Ειδικής Γενικής Συνέλευσης έχει περιορισμένη πρακτική  σημασία. Για αυτό πρέπει να δούμε τον ωμό και οριακό τρόπο με τον οποίο τίθενται τα ζητήματα αυτά.

Εδώ εντάσσεται και το θέμα της Τουρκίας. Πρότεινα στις 27/2 να γίνει συνάντηση  Μητσοτάκη-Ερντογάν, μεταξύ δύο κρατών μελών του ΝΑΤΟ,  για τον πόλεμο στην Ουκρανία, για την αποτελεσματική λειτουργία της νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ, για την  προστασία  της  Ανατολικής Μεσογείου  από πιθανές διαχύσεις προκλήσεων και εντάσεων. Η  Τουρκία  επικαλείται τη Συνθήκη του Μοντρέ και την εφαρμόζει και ορθά το κάνει, αλλά η Συνθήκη της Λωζάνης είναι «δίδυμη» Συνθήκη με αυτήν του Μοντρέ που στην πραγματικότητα είναι η συνέχεια της Συνθήκης της Λωζάνης. Χαίρομαι γιατί, δημοσιογραφικά τουλάχιστον, ανακοινώθηκε ότι η συνάντηση θα πραγματοποιηθεί την Κυριακή 13/3.

Η Τουρκία, υποθέτω, θα κάνει επίδειξη «δυτικότητας», επικαλούμενη όμως ταυτοχρόνως  την ιδιαιτερότητά της, τον εξαιρετισμό της, αλλά η Ρωσία ξέρει καλά ότι κυρίως στο Ιντζιρλίκ και το Αβιάνο της Ιταλίας είναι συγκεντρωμένες οι πυρηνικές δυνάμεις της Ευρώπης. Ξέρει πολύ καλά ότι ιστορικά η οθωμανική αυτοκρατορία ήταν το πρώτο ανάχωμα στην κάθοδο της τσαρικής Ρωσίας, της Σοβιετικής Ένωσης, της νέας Ρωσίας του Πούτιν στη Μεσόγειο, στις θερμές θάλασσες. Εμείς οφείλουμε να τοποθετούμαστε λαμβάνοντας υπόψη την ιστορική  διαδρομή  που μας  διαμόρφωσε ως χώρα, τις συμμαχίες και τις επιλογές που μας κατέστησαν χώρα δυτική, παλιό κράτος μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία θέτει υπό επανεξέταση τον παγκόσμιο συσχετισμό δυνάμεων. Εκ των πραγμάτων πλέον πρέπει να αναζητήσουμε μία νέα παγκόσμια κατάσταση ασφάλειας, δεν λέω ένα νέο σύστημα ασφάλειας, γιατί θα αργήσει να υπάρξει ένα σύστημα ασφάλειας, θα υπάρξει ενδιαμέσως μία παγκόσμια ασταθής ισορροπία ασφάλειας. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, περιφερειακά ζητήματα, όπως το Κυπριακό και οι Ελληνοτουρκικές σχέσεις,  φοβάμαι ότι θα προσλάβουν παρακολουθηματικό χαρακτήρα, δηλαδή θα επηρεάζονται από ευρύτερους συσχετισμούς σε υπερκείμενα επίπεδα, και αυτό πρέπει να μας κάνει και ανήσυχους και διορατικούς.

Όλο αυτό, επειδή συνδέεται με την ισχύ και μάλιστα την απόλυτη, δηλαδή με τον  συσχετισμό πυρηνικών δυνάμεων και με την πυρηνική ανάσχεση, θα αποβεί, για να είμαστε ρεαλιστές, εις βάρος του Διεθνούς Δικαίου και του διεθνούς ορθολογικού συστήματος οργάνωσης των κοινωνιών, των υποκειμένων του Διεθνούς Δικαίου, θα αποβεί εις βάρος της κυριαρχίας και της θεσμικής ισοτιμίας των κρατών.  Ελπίζω  να μη αποβεί εις βάρος της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Διότι αποδεικνύεται ότι αυτό που ονομάζουμε οικουμενικότητα της δημοκρατίας,  του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων είναι μία επιθυμία μας,  μία αξίωσή μας, ένας ισχυρισμός μας, αλλά δεν είναι μία πραγματικότητα και αυτό πρέπει να μας κάνει  πολύ προσεκτικούς  ώστε να  διαμορφώσουμε τον συσχετισμό των δυνάμεων κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο.  -

 

* Ευάγγελος Βενιζέλος, πρώην αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών, πρώην υπουργός Εθνικής Άμυνας.

Link: https://www.protagon.gr/apopseis/i-pyriniki-apeili-kai-ta-oria-tis-evrwpaikis-amyntikis-politikis-44342457839