του Κώστα Τρακόσα
Το Σάββατο 25 Νοεμβρίου η Καθημερινή τιτλοφορεί το κύριο άρθρο της «Απλή αναλογική» και, με αφορμή την πρόθεση της κυβέρνησης να προχωρήσει στη θέσπιση του εν λόγω μέτρου στις επερχόμενες δημοτικές εκλογές, σημειώνει: «Ολες οι πληροφορίες φέρουν την κυβέρνηση αποφασισμένη να επιμείνει στην καθιέρωση συστήματος απλής αναλογικής στις δημοτικές εκλογές, παρά την αντίθεση της πλειοψηφίας των δημάρχων, αλλά και την εμπειρία από πολλούς δήμους της χώρας. Είναι συχνά δύσκολο να ληφθούν αποφάσειςσε μικρά ή κρίσιμα θέματα και είναι απολύτως βέβαιο ότι η δυσκολία θα μετατραπεί σε πλήρη αδυναμία όταν οι πλειοψηφίες καταστούν όμηροι μειοψηφιών με την απλή αναλογική» (υπογράμμιση δική μας). Παρακάτω, θα μας απασχολήσουν δύο ερωτήματα: πρώτον, τι σημαίνει ότι «οι πλειοψηφίες θα καταστούν όμηροι των μειοψηφιών» σε μια δημοκρατία και δεύτερον, αν αρκεί η μετάβαση στην απλή αναλογική για την
καλυτέρευση της ποιότητας μιας δημοκρατίας (χωρίς να σημαίνει ότι αυτό που λέει η κυβέρνηση θα το κάνει κιόλας).
Ο αρθρογράφος της Καθημερινής καταφανώς επιχειρεί να καθοδηγήσει τον αναγνώστη στον εξής απλό συλλογισμό: όπου δεν υπάρχει ισχυρή πλειοψηφία τότε, όσοι βρίσκονται σε πλειοψηφικές θέσεις καθίστανται «όμηροι» των μειοψηφούντων και, αφού με την απλή αναλογική είναι εξαιρετικά δύσκολο να σχηματιστεί ισχυρή πλειοψηφία, συνεπάγεται ότι οι πλειοψηφούσες παρατάξεις που θα προκύπτουν από την εκλογική διαδικασία δεν θα μπορούν να πάρουν και να υλοποιήσουν τις αποφάσεις που θα θέλουν. Άρα, ακυβερνησία. Το τελευταίο δεν το λέει ευθέως, ωστόσο, η υπόνοια περί τούτου είναι σαφής.
Υπάρχουν δύο βασικά προβλήματα στον συλλογισμό του αρθρογράφου: (1) η δημοκρατία καθίσταται ένα απλό μέσο για τη διεκπεραίωση ενός άλλου σκοπού (και συγκεκριμένα της λήψης μιας απόφασης) και (2) η απόφαση αυτή, καθώς μετατρέπεται σε σκοπό της δημοκρατίας, αποκολλάται από τις δημοκρατικές διαδικασίες και μετατρέπεται σε κάτι ξεχωριστό, το οποίο η δημοκρατία πρέπει να υπηρετεί πιστά. Κοινώς: η δημοκρατία πρέπει να υπηρετεί την ικανότητα της πλειοψηφίας να πάρει τις αποφάσεις που θέλει και όχι οι όποιες αποφάσεις να λαμβάνονται ως απόρροια της αρχής της δημοκρατίας. Έτσι, η δημοκρατία από αρχή γίνεται διαδικασία και συγκεκριμένα εκλογική διαδικασία. Αντί, λοιπόν, από τη δημοκρατική αρχή να προκύπτει το εκλογικό σύστημα, το εκλογικό σύστημα είναι αυτό που καθορίζει τη δημοκρατική αρχή στη βάση της αρχής της ικανότητας λήψης απόφασης. Η διαλεκτική σχέση δημοκρατίας και απόφασης διασπάται και αντιστρέφεται.
Αυτή, όμως, η περίτεχνη αντιστροφή, που ωστόσο είναι πλέον εξαιρετικά προσφιλής στον δημόσιο διάλογο, έχει μια βασική συνέπεια: αφού η δημοκρατία είναι μέσον και αφού ο σκοπός της είναι να υπηρετεί την ικανότητα της πλειοψηφίας να κυβερνήσει με τον τρόπο που αυτή θέλει, τότε η δημοκρατία πρέπει να υποκύψει απέναντι στην αρχή της ισχύος. Το πρόβλημα σε αυτή τη θέση είναι η φράση «με τον τρόπο που αυτή θέλει». Διότι, η δημοκρατία ακριβώς αυτό προϋποθέτει: ότι κανείς δεν είναι ανεξέλεγκτος, ότι κανείς δεν μπορεί να πάρει ακριβώς τις αποφάσεις που θέλει. Μια τέτοια στρεβλωτική ερμηνεία της δημοκρατίας, ως μέσου λήψης αποφάσεων, όπως υπονοείται στο άρθρο της Καθημερινής, σημαίνει στην πράξη την ακύρωση της δημοκρατίας. Διότι, αν θεωρήσουμε ότι η δημοκρατία συνίσταται στον έλεγχο της πλειοψηφίας από τη μειοψηφία, τότε –με αυτήν την έννοια– καθήκον της μειοψηφίας είναι να μην αφήνει ανεξέλεγκτη τη δράση της πλειοψηφίας και, άρα, να την έχει υπό «ομηρία» (αν «ομηρία» είναι να μην κάνεις ό,τι θέλεις). Όταν αίρεται αυτό, αίρεται και η ουσία της δημοκρατίας.
Το άλλο ερώτημα είναι αν ο μετασχηματισμός του εκλογικού συστήματος, από μόνος του, δύναται να οδηγήσει σε μια καλύτερης ποιότητας δημοκρατία. Αν, δηλαδή, από ενισχυμένη αναλογική περάσουμε στην απλή αναλογική, τότε η δημοκρατία θα γίνει καλύτερη; Η θέση αυτή, που λέει ότι αν θεσπιστεί η απλή αναλογική τότε η ποιότητα της δημοκρατίας θα αναβαθμιστεί, εμπεριέχει μια εξίσου περίτεχνη αντιστροφή: ότι η δημοκρατία συμβαίνει άπαξ, με την έκφραση του εκλογικού σώματος, κάθε φορά που γίνεται μια εκλογική διαδικασία. Εδώ η δημοκρατία νοείται μινιμαλιστικά. Ωστόσο, η ποιότητα της δημοκρατίας αφορά κάτι πολύ ευρύτερο από την αποτύπωση των εκλογικών συσχετισμών. Για παράδειγμα, η Ιταλία έχει μακρά παράδοση στην απλή αναλογική, αλλά η ποιότητα της δημοκρατίας της δεν είναι και πολύ ανώτερη από αυτήν που βιώνουμε στην Ελλάδα.
Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η απλή αναλογική δεν είναι προτιμότερη από την ενισχυμένη ή κάποιο άλλο εκλογικό σύστημα, καθώς αντικατοπτρίζει τη βούληση του εκλογικού σώματος με μεγαλύτερη ακρίβεια, το θέμα εδώ τίθεται ως εξής: δεν είναι απαραίτητο ότι μια δημοκρατία γίνεται καλύτερη απλά θεσπίζοντας την απλή αναλογική, όπως ακριβώς δεν είναι απαραιτήτως αντιπαραγωγικό η πλειοψηφία να γίνεται «όμηρος» της μειοψηφίας.
https://eleutheriellada.wordpress.com/2017/12/01/%CE%B5%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CE%B9-%CE%BF%CE%B9-%CF%80%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CE%BF%CF%88%CE%B7%CF%86%CE%AF%CE%B5%CF%82-%CF%8C%CE%BC%CE%B7%CF%81%CE%BF%CE%B9-%CF%84%CF%89%CE%BD-%CE%BC%CE%B5%CE%B9%CE%BF%CF%88/#more-92760
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου