Του Κ. Πουλή
Ένα ερώτημα που δεν θέτει συχνά ο δημόσιος διάλογος: γιατί δίνεται τόσο απλόχερα βήμα σε περιθωριακούς και εκκεντρικούς για να υποστηρίζουν εξωφρενικές θέσεις στο κέντρο του δημοσίου διαλόγου; Συζητούσα με τον Μηνά Κωνσταντίνου και μου πρότεινε μια πολύ ενδιαφέρουσα εξήγηση: δεν πρόκειται για απλή εντυπωσιοθηρία. Αυτή η προβολή εξασφαλίζει ότι θα τσακώνονται οι ψεκασμένοι από τη μία, και το μέτωπο της λογικής από την άλλη. Όποιος λοιπόν διαφωνεί με το Protagon, την Athens Voice, την Καθημερινή ή οποίον άλλο φορέα σοβαρότητας σκεφτούμε στον δημόσιο διάλογο, θα ανήκει υποχρεωτικά στους γραφικούς. Κριτική στην ηλεκτρονική παρακολούθηση θα ασκεί λοιπόν
η Ελεύθερη Ώρα και οι αναγνώστες της. Πρόκειται για κανονική πειρατεία της πολιτικής συζήτησης: εγκαθιδρύεται ένα δίπολο, που αποκλείει εκ των προτέρων την κριτική: δεν θα συζητήσουμε για την παραβίαση ιδιωτικότητας που συνεπάγεται η παρακολούθηση, θα γελάμε εις βάρος αυτών που λένε ότι τον κορονοϊό τον δημιουργεί το 5G σε συνεργασία με κινέζικα εργαστήρια.
Αυτή τη στιγμή η παρακολούθηση με κάμερες είναι μια πλήρης ανατροπή κάθε έννοιας ιδιωτικότητας όπως την ξέραμε. Κινεζάκια παρακολουθούν τα μαθήματά τους περιχαρή διότι με την ηλεκτρονική παρακολούθηση της έκφρασης του προσώπου τους, η κάμερα αναγνωρίζει αν συμμετέχουν, θυμώνουν ή αδιαφορούν για το μάθημα και τα αξιολογεί αναλόγως. Αυτό γίνεται ήδη. Η κριτική όμως, αντί να εστιάσει σε κάτι που ήδη συμβαίνει και είναι προδήλως επιλήψιμο, προτιμά να στραφεί σε φανταστικούς εχθρούς και να οραματίζεται τι θα συμβεί όταν μας βάλουν «βιοτσίπ ελέγχου» με το εμβόλιο για τον κορονοϊό. Έτσι καταλήγουμε να ακούμε τον Κωνσταντίνο Μπογδάνο να μιλάει για το τσιπάκι και την Αποκάλυψη, όντας μέλος του κοινοβουλίου.
Δεν είμαστε οι πρώτοι που παρατηρούμε ότι η συνωμοσιολογία έχει αυτή την πολιτική λειτουργία. Ανεξαρτήτως του αν όσοι ακολουθούν αυτές τις θεωρίες τις πιστεύουν πραγματικά ή όχι (και υποθέτουμε ότι τις πιστεύουν), η πρακτική πολιτική λειτουργία τους είναι, όπως λέει ο Quassim Cassam, να προωθούν ακραίες απόψεις και να επιτρέπουν στις κυβερνήσεις να αντιμετωπίζουν τους επικριτές τους ως γραφικούς.
Μία πηγή του προβλήματος, διεθνώς μελετημένη, π.χ. από μια έρευνα που έγινε στο Berkeley, είναι ότι παρά τη διαβεβαίωση του YouTube ότι θα εμποδίσει τη διασπορά παραπλανητικών ψευδοεπιστημονικών βίντεο, αυτό δεν έχει γίνει. Η διάδοσή τους είναι τεράστια, διότι το YouTube αποτελεί βασική πηγή ενημέρωσης για τα νεαρότερα άτομα, έχει ουσιαστικά το μονοπώλιο, με μεγάλη διαφορά από τους επόμενους, λοιπόν είναι το βασικό όχημα διασποράς των ψευδών ειδήσεων. Δηλαδή οι αλγόριθμοί του επιδρούν στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης απείρως δραστικότερα από τη συντακτική ομάδα καθιερωμένων Μέσων ενημέρωσης.
Η πηγή τους όμως δεν είναι κάποια σκοτεινή γωνία του διαδικτύου: στις ΗΠΑ μία σημαντική πηγή τους είναι οι 63 εκατομμύρια ακόλουθοι του προέδρου Τραμπ στο τουίτερ, που τον διαβάζουν να επιμένει ότι ο Ομπάμα δεν έχει γεννηθεί στις ΗΠΑ, ότι στην αυτοκτονία του Έπσταϊν εμπλέκονται οι Κλίντον, ότι τα εμβόλια ίσως προκαλούν αυτισμό και η κλιματική αλλαγή είναι μάλλον μύθος. Ποια είναι η αντίθετη πλευρά όλων αυτών, όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ βρίσκεται σε αντιπαράθεση με το τουίτερ; Μα, οι έλλογοι δημοκρατικοί, που σε όλον αυτόν τον παραλογισμό απαντούν με στοιχεία και τεκμήρια για όλα αυτά τα -ακροθιγώς πολιτικά- καυτά θέματα. Το αποτέλεσμα είναι ότι κάποιος εισβάλει με όπλο σε μια πιτσαρία, διότι πιστεύει ότι λειτουργεί εκεί ένα κύκλωμα παιδοφιλίας το οποίο διευθύνει η Χίλαρυ Κλίντον. Με αυτόν τον τρόπο εκείνος διασπείρει μίσος εναντίον της Κλίντον, κι εμείς δεν καταφέρνουμε να ακουστεί ότι το πρόβλημα με την Κλίντον είναι μεταξύ άλλων οι τεράστιες αμοιβές της από ομιλίες σε τραπεζίτες, όχι η διεύθυνση κυκλώματος παιδοφιλίας. Ο Μπέρνι Σάντερς έλεγε σχετικά ότι για να πληρώθηκε 250.000 δολάρια για κάθε τέτοια ομιλία στα αρπακτικά της Wall Street η Χίλαρυ, θα πρόκειται για καταπληκτικές ομιλίες, λοιπόν, είναι κρίμα που δεν μας δίνει την απομαγνητοφώνηση να τις διαβάσουμε κι εμείς. Αυτός ο διάλογος όμως φέρει τη σφραγίδα του Σάντερς, είναι πολιτικός. Αντ’ αυτού, μεγάλη επιτυχία γνωρίζουν οι αναρτήσεις ενός αντιεμβολιαστή ψευδεπιστήμονα που ηγήθηκε του ρεύματος που ζητούσε την απόλυση του Fauci.
Οι συνωμοσιολόγοι φωνάζουν πως τα ΜΜΕ δεν τους λένε αλήθεια, πως υπάρχει κάτι που κρύβουν. Έχουν βεβαίως δίκιο σε αυτό. Όμως η ειρωνεία είναι πως πρόκειται για μια ακόμα λειτουργία που επιτελούν άθελά τους, να προσδίδουν κύρος στα διεφθαρμένα γραφεία Τύπου του κράτους που παριστάνουν τα Μέσα ενημέρωσης. Κατηγορώντας τα ΜΜΕ ότι κάτι κρύβουν, αποδυναμώνουν μία ακόμη σημαντική αλήθεια της σύγχρονης δημοκρατίας: ότι τα Μέσα Ενημέρωσης ψεύδονται. Δεν ψεύδονται για να κρύψουν τους εξωγήινους, βεβαίως, αλλά ψεύδονται. Το «τι μας κρύβουν» γίνεται σύμβολο γραφικότητας, αντί για εύλογη καχυποψία απέναντι σε όντως διεφθαρμένα Μέσα.
Στην αρχαία γραμματεία η συνωμοσία δεν είναι θεωρητική, είναι μόνο έμπρακτη. Η λέξη αποκτά τη σημερινή αρνητική σημασία της μετά την περιγραφή του Κικέρωνα για τη Συνωμοσία του Κατιλίνα το 63 π.Χ. Γίνεται όμως κι αυτή πολιτικό όπλο καθώς στοχοποιεί τις επικίνδυνες μειονότητες, δούλους και γυναίκες. Το 1951 ο E.R. Dodds δημοσίευσε το βιβλίο του με τίτλο Οι (αρχαίοι) Έλληνες και το παράλογο, όπου αναφέρεται η φράση «καλύτερα η άκαμπτη αιτιοκρατία του αστρολογικού πεπρωμένου παρά το τρομακτικό βάρος της καθημερινής ευθύνης». Με αυτή τη φράση ερμηνεύει την άνοδο του ιρασιοναλισμού μετά την ακμή της αθηναϊκής δημοκρατίας, λέγοντας ότι αυτές οι δοξασίες είναι το αντίθετο της πολιτικής, το αντίθετο της άσκησης ελευθερίας. Θα ήθελα να προσθέσω ότι θέλουν και ρασιοναλιστές το κακό μας, ας μην βλέπουμε μόνο τους προφανείς εχθρούς. Αυτές οι δοξασίες χρησιμοποιούν ένα πολύ ορατό σκιάχτρο παραλογισμού και γελοιότητας προκειμένου να κρύβει σημαντικές πολιτικές διαφωνίες.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου