«Ο καπιταλισμός έχει την τάση να ελέγχει τη δημοκρατία»

 Συνέντευξη στον Τάσο Τσακίρογλου

Ο Τέιλορ επισημαίνει τους κινδύνους αποσύνθεσης της δημοκρατίας στον σύγχρονο κόσμο και εντοπίζει τους κινδύνους για τον πλανήτη εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, παρότι δηλώνει αισιόδοξος ότι, εν όψει των τρομακτικών εναλλακτικών, θα βρεθούν λύσεις με διεθνή συνεργασία. Μιλά παράλληλα για την ταυτότητα, τον «Αλλο» και την ελπίδα.
• Πολλοί υποστηρίζουν ότι η σχέση μεταξύ καπιταλισμού και δημοκρατίας ήταν ένας γάμος συμφέροντος και ότι σήμερα πλέον βαδίζουν ταχύτατα προς ένα διαζύγιο. Ποια είναι η δική σας γνώμη;
Νομίζω ότι είναι αδύνατο, αλλά και μη επιθυμητό, να απαλλαγούμε από αυτά τα δύο.
Αδύνατο όσον αφορά τον καπιταλισμό και μη επιθυμητό όσον αφορά τη δημοκρατία. Υπάρχουν βέβαια τρομερές εν δυνάμει συγκρούσεις.
Ο καπιταλισμός έχει την τάση να τα ελέγχει όλα, μεταξύ των οποίων και η δημοκρατία, κάτι που συμβαίνει και σήμερα, καθώς όλες οι πολιτικές υπαγορεύονται από τον νεοφιλελευθερισμό. Ετσι, όπως συνέβαινε πάντα στην ιστορία, υπάρχουν διλήμματα και διαφορετικές προϋποθέσεις, προκειμένου να κάνουμε κάτι. Πρέπει να αναστοχαστούμε για να αποφασίσουμε.
• Αυτό που βλέπουμε στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια είναι ότι η πολυπολιτισμικότητα ξεθωριάζει και ταυτοχρόνως βρίσκονται σε άνοδο η ξενοφοβία, ο ρατσισμός και ο φόβος του «Αλλου». Πώς εξηγείτε αυτή την αλλαγή;
Εν μέρει οφείλεται στις αποτυχίες της ίδιας της δημοκρατίας, όπως είπατε και στην πρώτη σας ερώτηση. Σίγουρα σε πολλές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία ή η Γερμανία, ο τρόπος που λειτούργησε η παγκοσμιοποίηση αφαίρεσε από πολλούς εργαζόμενους το παλιότερο επίπεδο ζωής τους, όπως η κοινωνική ασφάλιση κ.λπ. Αυτός ήταν ένας από τους σπουδαιότερους παράγοντες.
Ο άλλος είναι οι διαφορετικές συνθήκες στις διάφορες χώρες και η μορφή που πήρε η δυσαρέσκεια εξαιτίας της οπισθοδρόμησης στο εσωτερικό τους, με τους εργαζόμενους να χάνουν μέρος της ταυτότητάς τους λόγω των εξελίξεων στο εξωτερικό.
Αυτό είναι κάτι πολύ επικίνδυνο και για την Ευρώπη και τη Δύση συνιστά μια απειλή με τη μορφή των μουσουλμάνων. Νομίζω ότι ο τρόπος για να το καταπολεμήσεις αυτό είναι να βρεις λύσεις για το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων. Για τους φτωχούς των ΗΠΑ, για εκείνους του γαλλικού Βορρά κ.λπ. Τώρα πολλοί από αυτούς πηγαίνουν στη Λεπέν. Πρέπει να βρεθεί μια λύση γι’ αυτό.
• Τι άλλο πρέπει να γίνει;
Δεύτερον, αυτό που πρέπει να γίνει σε πολλές από αυτές τις χώρες είναι να κατανοήσουμε γιατί νιώθουμε αυτή την απειλή για την ταυτότητά μας. Νομίζω ότι οι αιτίες είναι λίγο πιο διαφορετικές ανά περίπτωση.
Τα πρόσωπα που είναι πολιτικοί ηγέτες σ’ αυτές τις χώρες, πρέπει να καταλάβουν τι σημαίνουν αυτές οι πολιτισμικές απειλές και να μιλήσουν στον κόσμο. Στις περισσότερες περιπτώσεις είχαμε περισσότερο μιαν αφήγηση λεκτικής καταδίκης: «Ο κόσμος είναι καθυστερημένος, έχει στενούς ορίζοντες» κ.λπ. Ετσι, όμως, δεν αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα, αλλά τρέφουμε την ξενοφοβία.
• Πιστεύετε ότι η σημερινή ισλαμοφοβία είναι κατά κάποιο τρόπο το αντίστοιχο του παλαιότερου αντισημιτισμού, δηλαδή ένα είδος μετατροπής του «Αλλου» ή του «διαφορετικού» σε εξιλαστήριο θύμα; Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτό το φαινόμενο;
Οχι εντελώς, αλλά στο τέλος παίζει τον ίδιο ρόλο με τον αντισημιτισμό στη δεκαετία του 1920: παράπονα για τα πάντα, επειδή δήθεν έφταιγαν οι Εβραίοι, κινητοποίηση του κόσμου εναντίον τους και μετατροπή τους σε αποδιοπομπαίο τράγο.
• Η κλιματική αλλαγή απαιτεί μια μεγάλη αλλαγή στον τρόπο σκέψης μας για τη σχέση που έχουμε με τη φύση και τον πλανήτη. Ωστόσο, ο αρπακτικός καπιταλισμός συνεχίζει να αντιμετωπίζει τη φύση σαν μια ανεξάντλητη πηγή φυσικών πόρων. Τι περιθώρια για θετικές εξελίξεις βλέπετε σ’ αυτό το πεδίο;
Εχουμε ήδη πάει πολύ μακριά με αυτή την αντίληψη και αντιμετώπιση του θέματος. Δεν ξέρω πόσο καλές εξελίξεις θα έχουμε με πρόσωπα όπως ο Τραμπ. Ωστόσο, υπάρχουν δυνάμεις στις ΗΠΑ και ειδικά σε ορισμένες πολιτείες, όπως η Καλιφόρνια κ.λπ., οι οποίες δεσμεύονται ότι θα συνεχίσουν να συνεισφέρουν οικονομικά το μερίδιό τους για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Οικολογικά μιλώντας, η προσπάθεια να επιστρέψουμε στον άνθρακα είναι κάτι που όλο και περισσότεροι βλέπουν ότι δεν είναι βιώσιμο και προτιμούν την καθαρή ενέργεια. Νομίζω λοιπόν ότι έχουμε ακόμα την ευκαιρία, όμως χρειάζεται διεθνής συνεργασία και πολιτικές δυνάμεις, ώστε να κάνουμε τις αναγκαίες αλλαγές για να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Και αυτό επειδή η εναλλακτική είναι τρομακτική.
• Τις προηγούμενες μέρες είχαμε την επέτειο του ενός χρόνου της προεδρίας Τραμπ. Ποιος είναι ο δικός σας απολογισμός;
Κατά κάποιο τρόπο μού προκαλεί αμηχανία, γιατί έχουμε να κάνουμε με κάποιον που είναι φοβερά ναρκισσιστής. Νομίζω ότι θα ήταν σοφότερο γι’ αυτόν να το βουλώνει κάποιες φορές (γέλια). Αλλά μάλλον είναι ανίκανος να το κάνει. Ας ελπίσουμε ότι η προεδρία του θα κάνει κάτι για τις ΗΠΑ και για την παγκόσμια κατάσταση.
• Φαίνεται ότι ζούμε σε μια εποχή κατά την οποία η συμβατική σοφία περιορίζεται στους 140 χαρακτήρες του τουίτερ και έχει διάρκεια ζωής το πολύ πέντε λεπτά. Τι σημαίνει αυτό για την ανθρώπινη επικοινωνία και για την εξέλιξη της ατομικής συνείδησης;
Σίγουρα υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με τη δημόσια σφαίρα που δημιουργείται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τη διάσπασή της σε ατομικούς χώρους. Ολο αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα. Ομως νομίζω ότι, για να το κατανοήσουμε αυτό διεθνώς, πρέπει να δούμε και άλλα σοβαρά προβλήματα, απειλές και κινδύνους, οι οποίοι συνδέονται με όσα είπαμε στις προηγούμενες ερωτήσεις.
Το θέμα είναι πως μπορούμε να κάνουμε βιώσιμες πολιτικά αυτές τις απαντήσεις και αυτές τις λύσεις. Ετσι επιστρέφουμε στις πρώτες ερωτήσεις σας για τον ρόλο της δημοκρατίας, των λαών και των απαντήσεων για όσα πήγαν στραβά.
Ολα αυτά πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε και να βρούμε τρόπους ώστε να κάνουμε τους πολίτες να μην τρέχουν πίσω στο παρελθόν για να αναζητήσουν ταυτότητες. Πρέπει να τους δώσουμε ελπίδα για να ζήσουν.
• Και όσον αφορά την πίστη και τη θρησκεία; Βλέπουμε την επιστροφή τους σε μια εποχή που πολλοί χαρακτηρίζουν μετανεωτερική. Τι λέτε;
Δεν θα μιλούσα για μετανεωτερικό κόσμο. Η θρησκεία έχει έναν δικό της τρόπο σκέψης να αυτοδικαιώνεται. Ο ρόλος της δεν είναι μονοδιάστατος. Υπάρχει μια διάχυτη αίσθηση απώλειας, αν όχι πάντα του Θεού, τουλάχιστον του νοήματος. Χρειαζόμαστε ταυτόχρονα περισσότερη και λιγότερη θρησκεία. Ολες οι θρησκείες, όμως, χρειάζονται ανανέωση στον αιώνα που διανύουμε.
Ποιός είναι
Πολυβραβευμένος και από τους σημαντικότερους φιλοσόφους της εποχής μας, ο Τέιλορ γεννήθηκε το 1931 και είναι ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακ Γκιλ του Καναδά. Πεδία μελέτης του είναι η πολιτική φιλοσοφία, η φιλοσοφία των κοινωνικών επιστημών και η ιστορία των ιδεών.
Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του «Μια κοσμική εποχή» (Ινδικτος, 2015), «Πηγές του Εαυτού» (Ινδικτος, 2007), «Οι δυσανεξίες της νεωτερικότητας» (Εκκρεμές, 2006), «Πολυπολιτισμικότητα» (Πόλις, 1999). Επίσης τα συλλογικά «Τα βιβλία που ελευθερώνουν: οι λεωφόροι της πίστης» (Πόλις, 2018) και «Επιστήμη» (Ντουντούμης, 1996).
 https://eleutheriellada.wordpress.com/2018/02/06/%ce%bf-%ce%ba%ce%b1%cf%80%ce%b9%cf%84%ce%b1%ce%bb%ce%b9%cf%83%ce%bc%cf%8c%cf%82-%ce%ad%cf%87%ce%b5%ce%b9-%cf%84%ce%b7%ce%bd-%cf%84%ce%ac%cf%83%ce%b7-%ce%bd%ce%b1-%ce%b5%ce%bb%ce%ad%ce%b3%cf%87/#more-94196