Τα «αρπακτικά» του χρέους και η συσσώρευση

 Tης Καταρίνα Πίστορ​*

Tι κοινό έχουν η εγκληματική οργάνωση της Καλαβρίας Ντραγκέτα, η Hertz, το Sichuan Trust της Κίνας και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ; Όλοι είναι βαθιά μπλεγμένοι σε ένα χρηματοπιστωτικό σύστημα που έχει μετατρέψει την πιστωτική διαμεσολάβηση σε μια συσσώρευση χρέους (mint debt) που παράγει περιουσιακά στοιχεία για να εμπλουτίσει τους επενδυτές,

όμως αφήνει νοικοκυριά, επιχειρήσεις και κυβερνήσεις να αγωνίζονται με μη βιώσιμες υποχρεώσεις. Οι επενδυτές πάντα αναζητούν την ασφάλεια και τις αποδόσεις. Η λογική υποδηλώνει ότι δεν μπορούν να έχουν και τα δύο, όμως αυτό ίσχυε πριν από την

εποχή της δομημένης χρηματοδότησης και της σκιώδους τραπεζικής. Με τη σωστή νομική κωδικοποιημένη στρατηγική, οι απλές υποχρεώσεις πληρωμής μπορούν να μετατραπούν σε ρευστά περιουσιακά στοιχεία για τους επενδυτές.

Πιστωτική μεσολάβηση

Η συσσώρευση χρέους δεν έχει καμία σχέση με τη συμβατική πιστωτική διαμεσολάβηση. Αφορά όλους τους επενδυτές και τους χρεωστικούς μεσάζοντες, όχι τους οφειλέτες. Αυτοί και τα περιουσιακά τους στοιχεία παρέχουν μόνο τις εισροές για να διατηρηθεί η γραμμή παραγωγής. Και όποτε καταρρεύσει, κάτι που γίνεται όταν η ποιότητα των εισροών επιδεινωθεί ή εξωτερικοί παράγοντες (όπως μια πανδημία) διαταράσσουν τη λειτουργία του, οι κεντρικές τράπεζες είναι έτοιμες να απορροφήσουν τον κίνδυνο και να ανακυκλώσουν τα οικονομικά σκουπίδια.

Οι τεχνικές για τη δημιουργία αυτής της γραμμής είναι σχετικά απλές. Αγοράζετε πολλές αξιώσεις με έκπτωση από τους δημιουργούς δανείων, τις συγκεντρώνετε με άλλες αξιώσεις και τις μεταφέρετε σε ένα Όχημα Ειδικού Σκοπού (SPV). Το SPV χρησιμεύει ως νόμιμο όχημα για το διαχωρισμό των περιουσιακών του στοιχείων από άλλα, έτσι ώστε οι επενδυτές που αγοράζουν συμφέροντα στο SPV να μη χρειάζεται να ανησυχούν για τυχόν έκθεση στους δημιουργούς δανείων, ή στους διαχειριστές των SPVs.

Όταν οι ενυπόθηκοι τίτλοι ήταν ακόμα το πιο καυτό περιουσιακό στοιχείο, οι μεσίτες δημιούργησαν δάνεια και τα πούλησαν χονδρικά σε μεγάλες τράπεζες, οι οποίες δημιούργησαν SPVs εκτός ισολογισμού τα οποία εξέδιδαν περιουσιακά στοιχεία σταθερού εισοδήματος για επενδυτές. Μόλις κινηθεί, η συσσώρευση χρέους είναι αχόρταγη. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η ποιότητα των εισροών (τα δάνεια και οι εξασφαλίσεις) τείνει να επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου. Αυτό μας έφερε την κρίση των ενυπόθηκων δανείων. Η μετά την κρίση αναθεώρηση των μεταρρυθμίσεων επικεντρώθηκε στις τράπεζες και στον ρόλο τους, ωστόσο δεν αντιμετώπισε την ίδια τη γραμμή συγκέντρωσης των περιουσιακών στοιχείων. Αν μη τι άλλο, οι συσσωρεύσεις χρεών -και οι πρώτες εισροές που τα τροφοδοτούν και παράγουν τα περιουσιακά στοιχεία που θέλουν οι επενδυτές- πολλαπλασιάστηκαν.

Αποδόσεις από εισροές

Για παράδειγμα, η Ντραγκέτα έστειλε την επόμενη γενιά σε επιχειρηματικές σχολές, όπου έμαθε πώς να κερδίζει σημαντικές αποδόσεις παρέχοντας εισροές στη συσσώρευση χρέους. Αρκετά σύντομα η Ντραγκέτα δημιούργησε εταιρείες βιτρίνες για να συλλέγει και να αποσπά συχνά γραμμάτια από παρόχους υπηρεσιών υγείας παραμερίζοντας τις τοπικές κυβερνήσεις και να τα πουλά με αντίτιμο στους χρηματοπιστωτικούς διαμεσολαβητές που διαχειρίζονται τη συσσώρευση χρέους. Αρκετά βολικά, οι κανονισμοί κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της γνώσης των πελατών δεν ισχύουν γι’ αυτές τις πράξεις σκιώδους τραπεζικής. Έτσι, κανείς δεν αναρωτήθηκε από πού προήλθαν αυτά τα γραμμάτια και πώς αποκτήθηκαν.

Όταν η Hertz υπέβαλε αίτηση πτώχευσης τον Μάιο του 2020, είχε υποχρεώσεις ύψους 19 δισ. δολαρίων. Οι περισσότερες οφείλονταν σε συνδεδεμένες εταιρείες, αλλά νομικά σε ξεχωριστά SPVs. Οι εισροές γι’ αυτά τα SPVs ήταν ενδοεταιρικές δανειακές υποχρεώσεις.

Το πρώτο SPV συγκέντρωσε κεφάλαια από επενδυτές, τα δάνεισε στο δεύτερο, το οποίο προσέφερε τα αυτοκίνητα που κατείχε και τις μισθώσεις ως εγγύηση για την παραγωγή μετρητών για να αποπληρωθούν τα δάνεια. Οι επενδυτές προστατεύθηκαν περαιτέρω από εγγυήσεις σε περίπτωση που η αξία της ίδιας της εγγύησης μειωνόταν. Για μικρό χρονικό διάστημα οι ταμειακές εισροές αύξησαν την οικονομική απόδοση της Hertz, αλλά με το τίμημα να μετατραπεί μια εταιρεία ενοικίασης αυτοκινήτων σε μια σκιώδη τράπεζα της οποίας η βασική δραστηριότητα περιορίσθηκε στην παραγωγή εγγυήσεων και ταμειακών ροών για αποπληρωμές. Η κεφαλαιακή διάρθρωση της Hertz αντικατοπτρίζει αυτόν τον μετασχηματισμό: 90% υποχρεώσεις και μόνο 10% ίδια κεφάλαια. Αυτή είναι η κεφαλαιακή διάρθρωση των τραπεζών, όχι των συνηθισμένων εταιρειών.

Η Κίνα

Ακόμη και η Κίνα, μια χώρα που προστατεύει προσεκτικά τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού της συστήματος, δέχθηκε πλήγμα. Η αγορά της βιομηχανίας πίστωσης, μια εναλλακτική λύση έναντι του τραπεζικού συστήματος που ελέγχεται κατά κύριο λόγο από την Κίνα, γνώρισε τη «χρυσή δεκαετία» της στη δεκαετία του 2000 και ανήλθε στα 3 τρισ. δολάρια το 2020. Το Sichuan Trust και άλλοι χρηματοπιστωτικοί διαμεσολαβητές μετέτρεψαν δάνεια από έργα ακινήτων και υποδομών σε περιουσιακά στοιχεία για επενδυτές. Καθώς η πρακτική αυτή εντάθηκε, η ποιότητα των δανείων υποβαθμίσθηκε. Η κρίση του Covid-19 ξεσκέπασε την ευπάθεια αυτού του συστήματος, αναγκάζοντας το Sichuan και άλλους να μη δύνανται να καταβάλλουν πληρωμές σε επενδυτές, προκαλώντας κυβερνητική παρέμβαση.

Η Ντραγκέτα, η Hertz και το Sichuan Trust αποτελούν μέρος της συσσώρευσης χρέους, ακολουθούν το ίδιο σενάριο και έχουν σχεδιαστεί για έναν και μόνο σκοπό: να παράγουν περιουσιακά στοιχεία για να πλουτίζουν τους επενδυτές και να ανταμείβουν με χρεώσεις τους μεσάζοντες. Οι οφειλέτες, τα σπίτια τους, τα αυτοκίνητά τους ή οι επιχειρηματικές τους δραστηριότητες προμηθεύουν μόνο την πρώτη ύλη στη συσσώρευση. Αυτό το σύστημα δεν είναι τυχαία εύθραυστο. Έχει σχεδιαστεί για να παράγει υπερβολικό χρέος, το οποίο μεταφράζεται άμεσα σε συστημικό κίνδυνο.

Εδώ έρχονται η Ομοσπονδιακή Τράπεζα και οι άλλες κεντρικές τράπεζες. Η Fed υποστηρίζει αυτό το σύστημα, διευκολύνοντας σε περιόδους πίεσης την ανακύκλωση αυτών των περιουσιακών στοιχείων όταν οι επενδυτές τα θεωρήσουν σκουπίδια και προσφέροντας υποστήριξη με ρευστότητα για τους μη ρυθμιζόμενους χρηματοπιστωτικούς διαμεσολαβητές -ακόμη και συνηθισμένες μη χρηματοοικονομικές εταιρείες που αντιμετωπίζουν έλλειψη ρευστότητας. Διαβεβαιώνει τους επενδυτές ότι θα βρουν πάντα έναν αγοραστή, ακόμη και εν μέσω κρίσης. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Goldman Sachs θα μπορούσε να αποκομίσει κέρδη ύψους 4,24 δισ. το β’ τρίμηνο από το τμήμα σταθερού εισοδήματος, σε μια εποχή που η αμερικανική οικονομία βρισκόταν σε lockdown και πολλές επιχειρήσεις βρίσκονταν σε ελεύθερη πτώση.

Ακριβώς επειδή η κρίση του 2020 προκλήθηκε από ένα γεγονός που ήταν εξωγενές από τη χρηματοδότηση, δεν πρέπει να σταθεί εμπόδιο να μεταρρυθμίσουμε ένα σύστημα που έχει αποτύχει για όλους, εκτός από εκείνους που τρέχουν και τροφοδοτούν τη συσσώρευση χρέους. Τα νοικοκυριά δεν χρειάζονται περισσότερο χρέος, χρειάζονται εισόδημα. Οι εταιρείες δεν χρειάζονται υποχρεώσεις ίδιες με των τραπεζών, χρειάζονται λειτουργικά έσοδα. Και τα κυρίαρχα κράτη δεν χρειάζονται χρέος, χρειάζονται βιώσιμα νομίσματα για να ενισχύουν την αγοραστική τους δύναμη και να εξυπηρετούν τους πολίτες τους. Καμία από αυτές τις ανάγκες δεν θα καλυφθεί παρά μόνο και μέχρι η συσσώρευση χρέους χαλιναγωγηθεί.

* Kαθηγήτρια Συγκριτικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Κολούμπια, είναι συγγραφέας του βιβλίου «The Code of Capital: How the Law Creates Wealth and Inequality».

https://eleutheriellada.wordpress.com/2020/08/22/%cf%84%ce%b1-%ce%b1%cf%81%cf%80%ce%b1%ce%ba%cf%84%ce%b9%ce%ba%ce%ac-%cf%84%ce%bf%cf%85-%cf%87%cf%81%ce%ad%ce%bf%cf%85%cf%82-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%b7-%cf%83%cf%85%cf%83%cf%83%cf%8e%cf%81/