Είκοσι σημεία για τη Γάζα: ειρήνη ή αυταπάτη;

 Το σχέδιο των 20 σημείων που παρουσίασαν ο Ντόναλντ Τραμπ και ο Μπενιαμίν Νετανιάχου για τη Γάζα φιλοδοξεί να τερματίσει τον πόλεμο και να ανοίξει δρόμο για μια «νέα αρχή». Προβλέπει αποστρατιωτικοποίηση, προσωρινή διεθνή συνεπίβλεψη, οικονομική ανασυγκρότηση και σταδιακή ανάληψη της διακυβέρνησης από την Παλαιστινιακή Αρχή. Ομως το σχέδιο δεν είναι μόνο μια άμεση διευθέτηση· μπορεί να αποτελέσει και πρότυπο για μελλοντικές διεθνείς παρεμβάσεις, παράγοντας de facto νέο δίκαιο. Η ανάγκη για ένα νέο πλαίσιο στο Παλαιστινιακό είχε ήδη εκφραστεί με το σχέδιο «Peace to Prosperity» το 2020, το οποίο όμως απορρίφθηκε συλλήβδην. Ο πραγματικός καταλύτης για την επιστροφή μιας τέτοιας πρότασης υπήρξε η επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023 και η σφοδρή ισραηλινή απάντηση. Το αιματηρό αυτό σοκ κατέστησε αδύνατη την επιστροφή

στο status quo: η Γάζα καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό, η Χαμάς αποδυναμώθηκε και οι διεθνείς παίκτες συνειδητοποίησαν ότι χωρίς ένα ριζικό σχέδιο η κρίση θα ανακυκλωνόταν. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο γεννήθηκε το σημερινό σχέδιο των 20 σημείων. Η σημερινή πρόταση εντάσσεται σε μια συνέχεια αμερικανικών προσπαθειών για το Παλαιστινιακό. Το «Peace to Prosperity» του 2020 είχε ακριβώς αυτή τη φιλοδοξία. Από το 2017 η Ουάσιγκτον επιδίωξε να διαμορφώσει μια νέα προσέγγιση, στηριγμένη σε τρεις άξονες: οικονομικά κίνητρα, περιφερειακές συμμαχίες και ασφάλεια για το Ισραήλ. Με τη σιωπηρή στήριξη Σαουδικής Αραβίας, Εμιράτων και Μπαχρέιν, το σχέδιο παρουσίαζε ένα πακέτο 50 δισ. δολαρίων για τη Δυτική Όχθη, τη Γάζα και τις γειτονικές χώρες, με στόχο να εξαγοράσει τη συναίνεση. Remaining Time-0:00 Fullscreen Mute Η λογική ήταν ξεκάθαρη: πρώτα ασφάλεια και διεθνής αναγνώριση των ισραηλινών θέσεων, μετά περιορισμένη παλαιστινιακή κρατική υπόσταση. Για πολλούς Παλαιστινίους, αυτή η ακολουθία ισοδυναμούσε με νομιμοποίηση της κατοχής· για την Ουάσιγκτον ήταν η «συμφωνία του αιώνα». Το 2020 το σχέδιο απορρίφθηκε ομόφωνα από την Παλαιστινιακή Αρχή, τη Χαμάς, τον Αραβικό Σύνδεσμο και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Σήμερα, πέντε χρόνια αργότερα, η ίδια λογική επιστρέφει σε πιο περιορισμένη μορφή — αποκλειστικά για τη Γάζα — και βρίσκει απρόσμενα ευρεία υποστήριξη. Πρόκειται για μια σοβαρή μεταστροφή: αυτό που θεωρήθηκε τότε αδιέξοδο σχέδιο, εμφανίζεται τώρα ως η μόνη ρεαλιστική βάση για τερματισμό του πολέμου και έναρξη ανοικοδόμησης. Το 2020, η παλαιστινιακή άρνηση του σχεδίου δεν είχε κόστος· απλώς το σχέδιο έμεινε στα χαρτιά. Μετά τον Οκτώβριο του 2023, όμως, η πραγματικότητα άλλαξε ριζικά: η Γάζα ισοπεδώθηκε, η Χαμάς έχασε τα παραδοσιακά της στηρίγματα, και η Παλαιστινιακή Αρχή δεν έχει περιθώρια να απορρίψει ξανά. Ο καταλύτης της σημερινής μεταστροφής είναι ακριβώς αυτή η εμπειρία: η διαπίστωση ότι μια ακόμη άρνηση δεν σημαίνει στασιμότητα, αλλά διολίσθηση σε ακόμα χειρότερη θέση. Το νέο σχέδιο χωρίζεται ουσιαστικά σε τρεις μεγάλες κατηγορίες. Στο πεδίο της ασφάλειας, η Γάζα πρέπει να μετατραπεί σε «terror-free zone». Προβλέπεται άμεση αναστολή επιχειρήσεων και πάγωμα γραμμών μάχης, επιστροφή ομήρων και ανταλλαγή κρατουμένων με συγκεκριμένους αριθμούς, καθώς και καταστροφή στρατιωτικών υποδομών. Η αποστρατιωτικοποίηση θα επαληθεύεται από ανεξάρτητους παρατηρητές, με πρόγραμμα αγοράς και απόσυρσης όπλων και αμνηστία για όσους παραδώσουν τον οπλισμό τους ή ασφαλή διέλευση σε όσους επιλέξουν την αποχώρηση. Μια Διεθνής Δύναμη Σταθεροποίησης θα καλύψει το κενό ασφαλείας, εκπαιδεύοντας παλαιστινιακές δυνάμεις και διασφαλίζοντας τα σύνορα, ενώ ο ισραηλινός στρατός θα αποσυρθεί σταδιακά με βάση δείκτες συμμόρφωσης. Στο πεδίο της διακυβέρνησης προβλέπεται προσωρινή επιτροπή τεχνοκρατών, με συμμετοχή διεθνών ειδικών και εποπτεία από ένα νέο διεθνές συμβούλιο ειρήνης. Η Χαμάς αποκλείεται από κάθε ρόλο, ενώ η Παλαιστινιακή Αρχή θα επανέλθει μόλις ολοκληρώσει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Η διακυβέρνηση θα οικοδομηθεί με βάση πρότυπα που θα θεωρηθούν «βέλτιστες διεθνείς πρακτικές», ώστε η ΠΑ να αναλάβει με ενισχυμένη θεσμική αξιοπιστία. Παράλληλα, το σχέδιο επενδύει στην οικονομία και την κοινωνική ανακούφιση. Προβλέπεται άμεση εισροή ανθρωπιστικής βοήθειας (νερό, ηλεκτρικό, υγεία, αρτοποιεία), αποκατάσταση υποδομών, διάνοιξη δρόμων και εκτεταμένη διεθνής χρηματοδότηση. Δημιουργείται ειδική οικονομική ζώνη με προτιμησιακά καθεστώτα, ενώ επενδυτές καλούνται να μετατρέψουν τη Γάζα σε «μοντέλο ανάπτυξης» τύπου σύγχρονων πόλεων της Μέσης Ανατολής. Ρητά αναφέρεται ότι κανείς δεν θα εξαναγκαστεί να φύγει από τη Γάζα, ενώ διαθρησκειακός διάλογος θα συνοδεύσει την οικονομική ανασυγκρότηση, καλλιεργώντας κουλτούρα ειρηνικής συνύπαρξης. Στην Παλαιστινιακή Αρχή το σχέδιο παρουσιάζεται ως μεταβατική διεθνής υποστήριξη: ένα πλαίσιο που θα τη βοηθήσει να αποκτήσει δεξιότητες και θεσμική αξιοπιστία με βάση «τις καλύτερες διεθνείς πρακτικές». Στην πράξη, το διεθνές συμβούλιο ειρήνης θα έχει τον τελικό λόγο στη χρηματοδότηση, η Διεθνής Δύναμη Σταθεροποίησης θα διαχειρίζεται το σκέλος της ασφάλειας, και οι διεθνείς ειδικοί θα συνδιαμορφώνουν τις διαδικασίες διακυβέρνησης. Πρόκειται δηλαδή για ένα μοντέλο όπου η ΠΑ συμμετέχει από την αρχή, αλλά μέσα σε πλαίσιο συνεπίβλεψης και καθοδήγησης, με στόχο να μπορέσει να αναλάβει πλήρως όταν κριθεί έτοιμη. Η Χαμάς μπαίνει σε αυτό το πλαίσιο χωρίς τα παραδοσιακά της στηρίγματα. Το Κατάρ συνυπογράφει το σχέδιο, η Τουρκία περιορίζεται σε ρητορική, το Ιράν ασφυκτιά από κυρώσεις. Μαζί με τη Χεζμπολάχ στον Λίβανο και τους Χούθι στην Υεμένη, η Χαμάς αποτελεί τμήμα ενός δικτύου που βρίσκεται υπό τεράστια πίεση. Το πραγματικό ερώτημα δεν είναι αν θα δεχθεί το σχέδιο — δεν έχει επιλογή. Είναι αν μπορεί να μεταμορφωθεί, αφοπλιζόμενη και μετατρεπόμενη σε πολιτικό φορέα, ή αν θα πάρει τον δρόμο της εξορίας, όπως άλλες οργανώσεις που ηττήθηκαν στρατιωτικά. Το ποιος θα αποδεχθεί ή θα απορρίψει το σχέδιο είναι στην πραγματικότητα ήδη προκαθορισμένο. Η Παλαιστινιακή Αρχή, που παρουσιάζεται ως ο θεσμικός συνομιλητής της διεθνούς κοινότητας, δεν έχει την πολυτέλεια να πει «όχι», καθώς η ίδια η ύπαρξή της εξαρτάται από τη διεθνή χρηματοδότηση και την πολιτική της αναβάθμιση. Τα αραβικά κράτη–κλειδιά (Αίγυπτος, Ιορδανία, Σαουδική Αραβία, Κατάρ) έχουν δώσει ήδη σήματα στήριξης ή ανοχής, ενώ οι ΗΠΑ και η ΕΕ τοποθετούνται ενεργά υπέρ. Ο μόνος πραγματικός παίκτης που μπορεί να πει «όχι» είναι η Χαμάς· αλλά το πλαίσιο έχει στηθεί ώστε η άρνησή της να μην μπλοκάρει την εφαρμογή. Το δίλημμά της είναι ξεκάθαρο: προσαρμογή μέσα από αφοπλισμό και μεταμόρφωση, ή εξαφάνιση. Η διεθνής κοινότητα αντέδρασε με προσοχή αλλά και εμφανή διάθεση στήριξης. Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής χαρακτήρισε το σχέδιο «πλαίσιο που μπορεί να τερματίσει τον κύκλο της βίας», ενώ ο γάλλος Πρόεδρος και ο ισπανός Πρωθυπουργός έκαναν λόγο για «πρώτο βήμα προς μια βιώσιμη λύση». Από τον αραβικό κόσμο, η Ιορδανία και η Αίγυπτος εξέφρασαν συγκρατημένη υποστήριξη, με έμφαση στον ρόλο της Παλαιστινιακής Αρχής. Ακόμη και η Τουρκία, που συνήθως σπεύδει να απορρίψει τέτοιες πρωτοβουλίες, περιορίστηκε σε επικρίσεις για τις διαδικασίες, χωρίς να απορρίψει το ίδιο το πλαίσιο. Η διαφορά σε σχέση με το 2020 είναι εμφανής: εκεί όπου τότε υπήρχε καθολική απόρριψη, τώρα υπάρχει τουλάχιστον ανοικτή διάθεση δοκιμής. Η διεθνής κοινότητα έχει ήδη στο ενεργητικό της ένα επιτυχημένο παράδειγμα μεταπολεμικής διαχείρισης: το Κόσσοβο. Εκεί, η συνύπαρξη διεθνούς στρατιωτικής δύναμης, πολιτικής επιτήρησης και τοπικών θεσμών οδήγησε, με όλες τις δυσκολίες, σε λειτουργική κρατική οντότητα. Η διαφορά με τη Γάζα είναι καθοριστική: εδώ, για πρώτη φορά, επιχειρείται κάτι ανάλογο χωρίς την έστω και τυπική ομπρέλα του ΟΗΕ. Το βάρος μεταφέρεται σε ad hoc σχήμα υπό αμερικανική ηγεσία και με συμμετοχή επιλεγμένων διεθνών παραγόντων. Αν σταθεί, θα αποτελέσει νέο διεθνές προηγούμενο: ότι η διαχείριση κρίσεων και η «επιβλεπόμενη μετάβαση» μπορούν να οργανωθούν και εκτός των θεσμών του ΟΗΕ. Κάποιοι αναλυτές επισημαίνουν ότι «ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες», εννοώντας ότι οι διαδικασίες είναι υπερβολικά φιλόδοξες για να αποδειχθούν μακροπρόθεσμα αποτελεσματικές. Στην περίπτωση του σχεδίου των 20 σημείων, όμως, οι λεπτομέρειες δεν θα είναι προϊόν ανοιχτής διαπραγμάτευσης. Η Χαμάς έχει αποκλειστεί, ενώ η Παλαιστινιακή Αρχή υποχρεωτικά θα αποδεχθεί τις βέλτιστες διεθνείς πρακτικές. Το ποιος θα γράψει τις λεπτομέρειες είναι ήδη σαφές: το διεθνές συμβούλιο ειρήνης και οι διεθνείς εταίροι. Επομένως, η επιτυχία ή η αποτυχία του σχεδίου δεν θα κριθεί από τα ψιλά γράμματα, αλλά από το αν το γενικό πλαίσιο μπορεί να αντέξει τις πιέσεις της εφαρμογής. Το σχέδιο των 20 σημείων δεν είναι οριστική λύση· είναι μια μεγάλη δοκιμή. Υπόσχεται τερματισμό του πολέμου και έναρξη ανοικοδόμησης, αλλά ταυτόχρονα δοκιμάζει μια νέα φόρμουλα διεθνούς συνεπίβλεψης που ξεπερνά τον ΟΗΕ. Αν πετύχει, θα δημιουργήσει προηγούμενο για τη διεθνή διαχείριση συγκρούσεων. Αν αποτύχει, θα προστεθεί στον μακρύ κατάλογο των ανολοκλήρωτων σχεδίων για τη Μέση Ανατολή. 

https://www.protagon.gr/apopseis/20-simeia-gia-ti-gaza-eirini-i-aftapati-44343227612