Ευ. Βενιζέλος: Ολίγον κατ´ολίγον διολισθαίνει η δημοκρατία

- Στη δήλωση που κάνατε το βράδυ του Σαββάτου τονίσατε ότι με την αναθεώρηση του 2001 αντικαταστάθηκε συνολικά η παράγραφος 7 του άρθρου 14 του Συντάγματος που προέβλεπε μέχρι τότε ότι τα αδικήματα του Τύπου είναι αυτόφωρα. Εξακολουθεί όμως αυτό να προβλέπεται στο άρθρο 242 παράγραφος 3 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Τι ισχύει ;

Η διάταξη της παραγράφου 3 του άρθρου 242 ΚΠΔ έχει καταστεί από τη θέση σε ισχύ της αναθεώρησης του 2001, δηλαδή από τις 17.4.2001, αντισυνταγματική. Με την αναθεώρηση του 2001 καταργήθηκε ο χαρακτηρισμός συλλήβδην και απευθείας από το Σύνταγμα ως «αυτόφωρων» των

αδικημάτων του Τύπου και προβλέφθηκε η θέσπιση εκτελεστικού του Συντάγματος νόμου «σχετικά με την αστική και ποινική ευθύνη του Τύπου και των άλλων μέσων ενημέρωσης και με τη ταχεία εκδίκαση των σχετικών υποθέσεων».

Η ύπαρξη συνταγματικής μέριμνας για την ταχεία εκδίκαση που πρέπει να εξειδικεύσει ο εκτελεστικός νόμος αντικαθιστά τον χαρακτηρισμό των αδικημάτων Τύπου ως «αυτόφωρων». Στον χαρακτηρισμό αυτό δεν μπορεί να επιμείνει ή να επανέλθει ο κοινός νομοθέτης, δηλαδή ο Κώδικας Ποινικής Νομοθεσίας.

Άλλωστε, η ισχύουσα από το 2001 παράγραφος 7 του άρθρου 14 είναι εντεταγμένη σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα συνταγματικών ρυθμίσεων μαζί με τη νέα παράγραφο 5 του ίδιου άρθρου που προβλέπει τα σχετικά με το δικαίωμα απάντησης του θιγόμενου από δημοσίευμα και την υποχρέωση επανόρθωσης που έχει το μέσο ενημέρωσης. Η σχετική αστική νομοθεσία έχει προσαρμοστεί στην ισχύουσα συνταγματική ρύθμιση, ενώ η παράγραφος 3 του άρθρου 242 ΚΠΔ δεν έχει καταργηθεί ρητά από αδράνεια. Αλλά πρέπει να παραμερίζεται ως αντισυνταγματική.

- Στη δήλωσή σας τονίσατε επίσης ότι για να υπάρχει «αυτόφωρο έγκλημα» πρέπει να υπάρχει έγκλημα. Είδαμε ότι ο εισαγγελέας διέταξε στην περίπτωση του «Φιλελεύθερου» προκαταρκτική εξέταση για να διαπιστωθεί αν έχει τελεστεί αδίκημα και δεν παρέπεμψε τους συλληφθέντες στο ακροατήριο. Τότε πώς συνελήφθησαν και κρατήθηκαν επειδή τέλεσαν « αυτόφωρο έγκλημα» ;  

Η παραγγελία του εισαγγελέα για διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης είναι ορθή δικονομικά. Δεν ξέρουμε αν υπάρχει έγκλημα. Απλώς υποβλήθηκε μια έγκληση αυτού που θεώρησε ότι θίγεται, μπορεί όμως να μη έχει τελεστεί κανένα αδίκημα κατά της τιμής του εγκαλούντος. Εφόσον ο εισαγγελέας δεν έχει ακόμη κρίνει αν υπάρχει καν αδίκημα, πώς θεωρήθηκε ότι διαπράχθηκε «αυτόφωρο έγκλημα» και διατάχθηκε αναζήτηση, σύλληψη και κράτηση; Και μάλιστα καθυστέρησε επί ώρες, μέσα στην πόλη της Αθήνας, η προσαγωγή στον εισαγγελέα με αποτέλεσμα τη διανυκτέρευση στο αστυνομικό τμήμα. Αυτό είναι κατακράτηση παρά το Σύνταγμα. Ιδιώνυμο ποινικό αδίκημα. Αυτό, λοιπόν, που παρήγγειλε ο εισαγγελέας εναρμονίζεται με την απόφαση του αναθεωρητικού νομοθέτη του 2001 να καταργηθεί ο χαρακτηρισμός των αδικημάτων του Τύπου ως αυτόφωρων. Αυτόφωρο είναι ένα έγκλημα που είναι προφανές ότι τελέσθηκε ή τελείται. Η ανθρωποκτονία, η σωματική βλάβη, η ληστεία κ.ο.κ. Όταν όμως υπάρχουν πραγματικές και νομικές αμφιβολίες για το τι συνιστά συκοφαντική δυσφήμηση ή πολιτική κριτική ή άσκηση του δικαιολογημένου ενδιαφέροντος του Τύπου για ενημέρωση της κοινής γνώμης, δεν μπορεί να εφαρμόζονται οι διατάξεις περί αυτοφώρου. Τώρα μάλιστα υπάρχει το δικαίωμα απάντησης και η υποχρέωση επανόρθωσης.

Σκεφτείτε ότι στα αυτόφωρα πλημμελήματα ( πλημμέλημα είναι και η συκοφαντική δυσφήμηση) και κακουργήματα και ο κάθε πολίτης έχει δικαίωμα να συλλάβει τον δράστη χωρίς βεβαίως να αυτοδικήσει. Το δικαίωμα αυτό του κάθε πολίτη ( άρθρο 275 παρ. 1 ΚΠΔ ) διατηρείται όμως ακόμη και όταν το αυτόφωρο έγκλημα διώκεται με έγκληση του παθόντος που μπορεί να υποβληθεί και προφορικά ( άρθρο 275 παρ. 2 ΚΠΔ ). Δηλαδή, θεωρητικά ένας υπουργός που θεωρεί ότι θίχτηκε μαζί με δυο φίλους του θα μπορούσαν να συλλάβουν και να προσαγάγουν στον εισαγγελέα μερικούς εκδότες και δημοσιογράφους! Λέτε να θέλει αυτό ο νόμος; Λέτε να το επιτρέπει αυτό το Σύνταγμα; Όχι βέβαια. Το λέω αυτό για να φανεί το άτοπο του χαρακτηρισμού των αδικημάτων Τύπου ως αυτόφωρων και για να φανεί ο λόγος για τον οποίο αυτός καταργήθηκε με την αναθεώρηση του 2001. Χρειάζεται όμως εκσυγχρονισμό και εκλογίκευση όλη η ποινική δικονομική νομοθεσία περί αυτοφώρου.

- Αυτά που λέτε δεν είναι γνωστά; Γιατί εφαρμόζεται η πρακτική του αυτοφώρου για τον Τύπο;

Αυτά που λέω δεν τα λέω τώρα. Τα έχω γράψει από το 2002 στο βιβλίο μου «Το αναθεωρητικό κεκτημένο» (σελ. 208-210). Δυστυχώς σε πολλά κρίσιμα θέματα δεν γίνεται επίκληση και εφαρμογή του Συντάγματος, παρότι τα ελληνικά δικαστήρια ασκούν εντατικό έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων. Το ελληνικό Σύνταγμα είναι ένα από τα πληρέστερα στην Ευρώπη ως προς τις εγγυήσεις της προσωπικής ασφάλειας ( άρθρα 5 και 6 ). Στην πράξη όμως η Ελλάδα παραβιάζει συχνά την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και καταδικάζεται από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, στις αποφάσεις του οποίου έχουν υποχρέωση συμμόρφωσης όλες οι χώρες μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το λέω αυτό ως εισηγητής της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη συμμόρφωση στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ). Για να ασκηθεί όμως προσφυγή στο ΕΔΔΑ πρέπει να εξαντληθούν τα εσωτερικά ένδικα μέσα. Εάν συνεπώς υπάρχει παραβίαση της ΕΣΔΑ, αυτή έχει γίνει τελικά με απόφαση ανώτατου δικαστηρίου του κράτους μέλους.

- Είναι συνεπώς μια ευκαιρία τώρα να αποσαφηνισθούν αυτά τα θέματα σε σχέση με τον Τύπο;

Προφανώς. Αυτό που θέτουν πάντως η ΕΣΗΕΑ και πολλοί άλλοι για την κατάργηση του αυτόφωρου στα αδικήματα του Τύπου, έχει γίνει από το 2001. Αρκεί βεβαίως να σέβονται όλοι το Σύνταγμα.

- Η κυβέρνηση με τη στάση της σέβεται το Σύνταγμα;           

Όταν μέλη της κυβέρνησης σπεύδουν να υποβάλουν έγκληση και να ζητήσουν την εφαρμογή της αυτόφωρης διαδικασία και τη σύλληψη όλων των στελεχών μιας εφημερίδας πριν καν απαντήσουν σε ένα δημοσίευμα - τώρα αυτό είναι εύκολο και γρήγορο χάρη στο διαδίκτυο - και πριν δουν την αντίδραση της εφημερίδας στην τυχόν διάψευση ή διευκρίνησή τους, τότε η αυταρχική καταστρατήγηση του Συντάγματος δεν είναι προσωπικό ζήτημα αλλά πολιτική επιλογή της κυβέρνησης. Είναι αντιδημοκρατική διολίσθηση. Ολίγον κατ´ολίγον διολισθαίνει η δημοκρατία, όπως έχω πει στη Βουλή ήδη από το 2015. Τώρα δυστυχώς μαζεύτηκαν πολλά. Το πρώτο πρόβλημα της χώρας είναι η προστασία των δημοκρατικών θεσμών και των δικαιοκρατικών εγγυήσεων. Από αυτό κρίνεται συνολικά το μέλλον συμπεριλαμβανομένης και της πορείας της οικονομίας.-  

https://www.evenizelos.gr/mme/interviews/420-interviews2018/5858-ev-venizelos-fileleytheros-oligon-kat-oligon-diolisthainei-i-dimokratia.html