Eντουάρντο Γκαλεάνο “Ο κόσμος ανάποδα” – 14o (ΝΕΟ) μάθημα, Α μέρος : Μαθήματα Καταναλωτικής κοινωνίας

Ξεκινάμε  τον 5ο κύκλο μαθημάτων με το 14ο μάθημα  από το βιβλίο του Ουρουγουανού συγγραφέα και φιλοσόφου Εντουάρντο Γκαλεάνο, "Ένας κόσμος ανάποδα" (πατήστε εδώ για να δείτε όλες τα μαθήματα) που κυκλοφορεί  από τις‘Εκδόσεις Πιρόγα’ σε μετάφραση της ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΖΑΚΟΠΟΥΛΟΥ,  Eduardo Galeano “Patas arriba” 1998. Oι παρουσίασεις αυτές αντιστοιχούν σε 18 μαθήματα ενταγμένα σε 6 κύκλους.

5ος Κύκλος  -  Παιδαγωγική της μοναξιάς

Σελίδες 268 - 275,  Μάθημα 14ο, Α μέρος : Μαθήματα Καταναλωτικής κοινωνίας

---

"Τις νύχτες, για να μην βλέπω, ανάβω το φως" ( το άκουσε η Μερσέδες Ραμίρες)

Μαθήματα καταναλωτικής κοινωνίας

Οι φτωχοί υπομένουν το μαρτύριο του Ταντάλου. Καταδικασμένοι στην πείνα και τη δίψα, είναι επιπλέον καταδικασμένοι να θαυμάζουν τις λιχουδιές που προσφέρει η διαφήμιση.Κάθε φορά που απλώνουν το χέρι ή πλησιάζουν το στόμα, αυτά τα θαυμαστά πράγματα απομακρύνονται. Κι αν κανείς εφορμήσει να τα αρπάξει, θα καταλήξει είτε στη φυλακή είτε στο νεκροταφείο.

Λιχουδιές από πλαστικό, όνειρα από πλαστικό. Πλαστικός είναι και ο παράδεισος που υπόσχεται η τηλεόραση σε όλους αλλά παρέχει σε λίγους. Είμαστε όλοι στις διαταγές της. Σ' αυτό τον πολιτισμό, όπου τα πράγματα αποκτούν συνεχώς μεγαλύτερη αξία και οι άνθρωποι μικρότερη, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας καθορίζουν τους κανόνες : δεν αγοράζεις εσύ τα πράγματα, αυτά σε αγοράζουν, το αυτοκίνητο σε χρησιμοποιεί, ο υπολογιστής σε προγραμματίζει, η τηλεόραση σε παρακολουθεί.

Παγκοσμιοποίηση, ηλιθιοποίηση

Μέχρι πριν μερικά χρόνια, όταν ένας άνθρωπος δε χρώσταγε τίποτε σε κανέναν εθεωρείτο υπόδειγμα ενάρετου, τίμιου και φιλόπονου πολίτη. Σήμερα θεωρείται εξωγήινος. Όποιος δε χρωστάει, δεν υπάρχει. Χρωστάω, άρα υπάρχω. Όποιος δεν είναι άξιος για πίστωση, δεν αξίζει να έχει ούτε όνομα ούτε πρόσωπο: η πιστωτική κάρτα αποδεικνύει το δικαίωμα στην ύπαρξη. Χρέη : να τι έχει όποιος δεν έχει τίποτα κάθε άνθρωπος και κάθε χωρατού κόσμου μας οφείλει να πιαστεί, καθ' οποιονδήποτε τρόπο, μέσα σ' αυτή την παγίδα.

Το παραγωγικό σύστημα, που πλέον έχει μετατραπεί σε χρηματοπιστωτικό, αυξάνει τους οφειλέτες ώστε να αυξηθούν και οι καταναλωτές. Ο δον Καρλ Μαρξ, που πριν από έναν αιώνα το είχε προβλέψει, μας είχε προειδοποιήσει: η πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους και η τάση για υπερπαραγωγή υποχρεώνουν το σύστημα να αναπτύσσεται χωρίς όρια και διευρύνουν υπερβολικά την εξουσία των παράσιτων της «σύγχρονης τραπεζοκρατίας», την οποία είχε ορίσει ως «μια παρεΐτσα που δεν ξέρει τίποτα από παραγωγή και δεν έχει καμία σχέση μαζί της».

Η έκρηξη της κατανάλωσης στο σύγχρονο κόσμο δημιουργεί μεγαλύτερο θόρυβο από όλους τους πολέμους και προκαλεί μεγαλύτερο πανδαιμόνιο από όλα τα καρναβάλια. Όπως λέει μια παλιά τούρκικη παροιμία, όποιος πίνει με πίστωση, μεθάει διπλά. Το γλέντι ζαλίζει και θολώνει την όραση αυτό το μεγάλο παγκόσμιο μεθύσι μοιάζει να μην έχει ούτε χρονικά ούτε χωρικά όρια. Αλλά ο πολιτισμός της κατανάλωσης είναι κενός σαν το ταμπούρλο γι' αυτό και κάνει τόση φασαρία" την ώρα της αλήθειας, όταν ο σαματάς σταματήσει και τελειώσει η γιορτή, ο μεθυσμένος ξυπνάει μόνος, συντροφιά με τη μοίρα του και τα σπασμένα που οφείλει να πληρώσει.

Φτώχεια

Φτωχοί: λέγονται φτωχοί αυτοί που δεν έχουν χρόνο για να χάνουν το χρόνο τους.

Φτωχοί: λέγονται φτωχοί αυτοί που δεν έχουν ησυχία, οΰτε μπορούν να την αγοράσουν.

Φτωχοί: λέγονται φτωχοί αυτοί που τα πόδια τους έχουν ξεχάσει να περπατούν, όπως τα φτερά από τις κότες που έχουν ξεχάσει να πετούν.

Φτωχοί: λέγονται φτωχοί αυτοί που τρώνε σκουπίδια και τα πληρώνουν σαν να ήταν φαγητό.

Φτωχοί: λέγονται φτωχοί αυτοί που έχουν το δικαίωμα να αναπνέουν σκατά, σαν να ήταν αέρας, χωρίς να πληρώνουν τίποτα γι' αυτό.

Φτωχοί: λέγονται φτωχοί αυτοί των οποίων η ελευθερία περιορίζεται στην επιλογή του καναλιού που θα δουν στην τηλεόραση.

Φτωχοί: λέγονται φτωχοί αυτοί που παθιάζονται δραματικά με τις μηχανές.

Φτωχοί: λέγονται φτωχοί αυτοί που βρίσκονται πάντα με πολλούς και είναι πάντα μόνοι.

Φτωχοί: λέγονται φτωχοί αυτοί που δεν το ξέρουν ότι είναι φτωχοί.

Η διεύρυνση της ζήτησης προσκρούει στα όρια που της επιβάλει το ίδιο σύστημα που τη δημιουργεί. Το σύστημα χρειάζεται ολοένα πιο ανοιχτές και διευρυμένες αγορές, όπως τα πνευμόνια χρειάζονται αέρα, ταυτόχρονα όμως απαιτεί να πέφτουν πολύ" χαμηλά οι τιμές των πρώτων υλών και του εργατικού ανθρώπινου δυναμικού» γεγονός που το έχει επιτύχει.

Το σύστημα μιλάει εξ ονόματος όλων τις επιτακτικές διαταγές του για κατανάλωση τις απευθύνει σε όλους και σε όλους διαδίδει τον αγοραστικό πυρετό. Όμως με ποιο τρόπο το πραγματοποιεί; Σχεδόν για όλους, αυτή η περιπέτεια αρχίζει και τελειώνει στην οθόνη της τηλεόρασης. Οι περισσότεροι άνθρωποι χρεώνονται για να αποκτήσουν αγαθά και τελικά δεν τους μένουν παρά χρέη, για να πληρώσουν άλλα χρέη τα οποία δημιουργούν καινούργια χρέη. Καταλήγουν να καταναλώνουν φαντασιώσεις, που για να τις πραγματοποιήσουν καμιά φορά καταφεύγουν στο έγκλημα.

Η μαζική διάδοση της πίστωσης, προειδοποιεί ο κοινωνιολόγος Τομάς Μούλιαν, έδωσε τη δυνατότητα στην καθημερινή ζωή της Χιλής να περιστρέφεται γύρω από τα σύμβολα της κατανάλωσης δηλαδή, την εξωτερική εμφάνιση ως πυρήνα της προσωπικότητας, το τεχνητό ως τρόπο ζωής, την ουτοπία σε σαρανταοκτάμηνες δόσεις».

Το καταναλωτικό μοντέλο άρχισε να επιβάλλεται σιγά σιγά μετά το 1973, όταν τα Hawker Hunter βομβάρδισαν το προεδρικό μέγαρο του Σαλβαδόρ Αλιέντε και ο στρατηγός Αουγκουστο Πινοσέτ ανέλαβε να εγκαινιάσει την εποχή των θαυμάτων.

Ένα τέταρτο του αιώνα αργότερα, στις αρχές του 1998, η εφημερίδα The New York Times εξηγούσε ότι αυτό το πραξικόπημα έδωσε το εναρκτήριο λάκτισμα για το «μετασχηματισμό της Χιλής, από τελματωμένη μπανανιά οε οικονομικό αστέρι της Λατινικής Αμερικής.»

Ένας μάρτυρας

Τον Οκτώβριο του 1998, στο κέντρο του Μπουένος Αιρες, ένα λεωφορείο χτύπησε έναν αφηρημένο διερχόμενο πεζό. Το θύμα διέσχιζε το δρόμο ενώ μιλούσε σε κινητό τηλέφωνο. Μα μιλούσε άραγε: Έκανε ότι μιλούσε: το τηλέφωνο ήταν ψεύτικο.

Όμως για πόσους Χιλιανούς άραγε λάμπει αυτό το αστέρι;

Το ένα τέταρτο του πληθυσμού επιβιώνει σε κατάσταση απόλυτης φτώχειας. Ο χριστιανοδημοκράτης γερουσιαστής Χόρχε Λαβαντέρο παραδέχτηκε ότι οι εκατό πλουσιότεροι Χιλιανοί κερδίζουν περισσότερα από όσα δαπανά το κράτος κάθε χρόνο για τις κοινωνικές υπηρεσίες. Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Μαρκ Κούπερ συνάντησε πολλούς απατεωνίσκους στον καταναλωτικό παράδεισο: Χιλιανοί που ψήνονται με τα παράθυρα κλειστά για να παριστάνουν ότι έχουν κλιματισμό στο αυτοκίνητο τους ή που μιλάνε σε ψεύτικα κινητά τηλέφωνα ή που χρησιμοποιούν την πιστωτική τους κάρτα για να αγοράσουν ένα κιλό πατάτες κι ένα παντελόνι με είκοσι δόσεις.

Ο δημοσιογράφος ανακάλυψε επίσης κάποιους αγανακτισμένους εργαζόμενους στα σούπερ μάρκετ Jumbo: το πρωί του Σαββάτου υπάρχουν άνθρωποι που γεμίζουν το καροτσάκι μέχρι πάνω με πολύ ακριβά πράγματα, περνάνε από τους διαδρόμους κάνοντας για λίγο την επίδειξη τους και μετά εγκαταλείπουν το καροτσάκι υπερπλήρες και φεύγουν από την πίσω πόρτα χωρίς να αγοράσουν ούτε μια τσίκλα.

Το δικαίωμα στην αφθονία, προνόμιο των λίγων, υποτίθεται ότι είναι ελεύθερο για όλους. Πες μου πόσο καταναλώνεις και θ« σου πω πόσο αξίζεις.

Αυτός ο πολιτισμός δεν αφήνει κανένα να κοιμηθεί, ούτε τα λουλούδια, ούτε τις κότες, ούτε τους ανθρώπους. Το χειμώνα τα λουλούδια τοποθετούνται κάτω από συνεχή φωτισμό, ώστε να μεγαλώνουν πιο γρήγορα. Στα ορνιθοτροφεία η νύχτα είναι απαγορευμένη για τις κότες. Και οι άνθρωποι είναι καταδικασμένοι στην αϋπνία, λόγω της αγωνίας τους να αγοράσουν και του άγχους τους να πληρώσουν.

Μαγεία

Στη συνοικία Σέρο Νόρτε, σε ένα φτωχό προάστιο της πόλης του Μοντεβίδεο, ένας μάγος έδινε παράσταση στο δρόμο. Με ένα άγγιγμα του μαγικού ραβδιού έβγαζε από τη χούφτα του ή το καπέλο του ένα δολάριο.

Όταν τέλειωσε την παράσταση το μαγικό ραβδί είχε Εξαφανιστεί. Την επομένη, οι γείτονες είδαν ένα ξυπόλητο παιδί να περπατάει στους δρόμους, με το μαγικό ραβδί ήτα χέρι :χτύπαγε με το μαγικό ραβδί ό,τι έβρισκε μπροστά του κι υστέρα καθόταν και περίμενε.

Όπως πολλά παιδιά σ' αυτή τη συνοικία, έτσι κι αυτό το εννιάχρονο παιδί συνήθιζε να βουτάει τη μύτη του σε μια σακούλα νοβοπρέν.

Και κάποτε είπε: Έτσι πηγαίνω σε άλλη χώρα.

* Αυτό το κείμενο αποτελεί απόσπασμα (σελ. 268 - 275) από το βιβλίο «ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΝΑΠΟΔΑ» του Εντουάρντο Γκαλεάνο και κυκλοφορεί από τις ‘Εκδόσεις Πιρόγα’ σε μετάφραση της ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΖΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Eduardo Galeano “Patas arriba” 1998

Ελεύθερη Λαική Αντιστασιακή Συσπείρωση