Τρία σενάρια διάσωσης

Οι εναλλακτικές που εξετάζει η ευρωζώνη για να αποτρέψει το ντόµινο

Μια µεγάλη κρίση και µια άβουλη, χαµηλού επιπέδου πολιτική ηγεσία που καλείται να την αντιµετωπίσει είναι ο καταστροφικός συνδυασµός της σηµερινής Ευρωπαϊκής Ενωσης. Παραδόξως, όπως υποστηρίζεται από ορισµένες πλευρές, τη λύση µπορεί να δώσουν οι ίδιες οι «κακές» αγορές, λειτουργώντας ως καταλύτης που θα πιέσει τις κυβερνήσεις να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων και να λάβουν τολµηρές αποφάσεις.
Η έννοια του τολµηρού είναι, βεβαίως, σχετική. Τα σενάρια που ακούγονται στην ευρωζώνηκινούνται από την αποφασιστική στήριξη των ασθενέστερων µελώντης, µέσω της έκδοσης ευρωοµολόγου, έως τη διάλυσή της µε τη διαγραφή των ασθενέστερων κρατών µελών.

Στην πραγµατικότητα η πιθανότερη εκδοχή, τουλάχιστον σε πρώτη φάση, είναι ότι οι ευρωπαίοι ηγέτες θα προχωρήσουν απλώς ένα µικρό βήµα µπροστά. Θα διαβεβαιώσουν δηλαδή τις αγορές ότι θα διαθέσουν, µε τον έναν ή µε τον άλλο τρόπο, τη ρευστότητα που χρειάζεται για να στηρίξουν τακράτη µέλη της ευρωζώνης, τόσο στο άµεσο µέλλον όσο και αργότερα, µε τη δηµιουργία Μόνιµου Μηχανισµού Στήριξης (ESM), µε βελτιωµένα χαρακτηριστικά σε σύγκριση µε τις αρχικές προτάσεις της Γερµανίας.

Αυτό δεν σηµαίνει ότι η λύση είναι ριζική. Οι «ευρωπαϊστές», µεταξύ των οποίων και ηελληνική κυβέρνηση, θεωρούν ότι το πρόβληµα θα λυθεί οριστικά µόνο αν η Ευρώπη προχωρήσειένα βήµα παραπέρα στην ολοκλήρωσή της, µέσω της έκδοσης ευρωοµολόγων ή ακόµη και µέσω της δηµοσιονοµικής ενοποίησης. Αυτό όµως απαιτεί πολιτική βούληση που δεν φαίνεται να υπάρχει τώρα.

Με λιγότερες ή περισσότερες πιθανότητες, τα σενάρια που συζητά η Ευρώπη είναι τα εξής:

1 Προσωρινά µέτρα για να καθησυχάσουν τις αγορές
ότι η ευρωζώνη θα στηρίξει τα κράτη µέλη της που κινδυνεύουν παρέχοντας τα απαραίτητα κεφάλαια.
Μια παραλλαγή του αµερικανικού µοντέλου νοµισµατικής χαλάρωσης που ενισχύει την αγορά µε ρευστότητα, είναι ένα τέτοιο µέτρο. Η προχθεσινή απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να συνεχίσει το έκτακτο πρόγραµµα αγοράς κρατικών οµολόγων κινείται προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά όχι τόσο τολµηρά όσο ήλπιζαν ορισµένοι. Ο Ζαν-Κλοντ Τρισέ ίσως αποφάσισε να µην προκαλέσει προς το παρόν αντιπαράθεση στο µέτωπο αυτό µε τη Γερµανία και ιδίως τον Αξελ Βέµπερ, πρόεδρο της γερµανικής Κεντρικής Τράπεζας, που είναι κατηγορηµατικά αντίθετος στο να τυπώνει χρήµα η ΕΚΤ φοβούµενος τις πληθωριστικές επιπτώσεις. Αντίθετα, ο κ. Βέµπερ δεν δίστασε να υποστηρίξει µια άλλη λύση για την αντιµετώπιση των επιθετικών διαθέσεων των αγορών, συγκεκριµένα την αύξηση του προϋπολογισµού του προσωρινού Ευρωπαϊκού Ταµείου Χρηµατοοικονοµικής Σταθερότητα (EFSF), αν αυτό αποδειχθεί απαραίτητο για τη στήριξη των κρατών µελών που αντιµετωπίζουν πρόβληµα. Κάτι που πιθανώς θα συµβεί αν ενταχθεί στο Ταµείο και η Ισπανία.

2 Μόνιµα µέτρα για την αντιµετώπιση κρίσεων.
Εδώ εντάσσεται ο ESM, για τον οποίο έλαβαν τις πρώτες αποφάσεις την περασµένη Κυριακή οι υπουργοί της πρόσφατα ο πρόεδρος της ευρωζώνης Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ. Ωστόσο, οι γερµανικές αντιρρήσεις δείχνουν αξεπέραστες καθώς η κυβέρνηση δεν θα µπορούσε να δικαιολογήσει στην κοινή γνώµη της το γεγονός ότι το γερµανικό και το ελληνικό δηµόσιο θα δανείζονται µε το ίδιο επιτόκιο. ∆ηλαδή, ότι ο γερµανός φορολογούµενος θα πληρώνει – και πάλι – τον... ακαµάτη Ελληνα.Πάντως, στο πλαίσιο τού υπό σύσταση ΕSM ενδέχεται να προβλεφθεί η έκδοση ευρωοµολόγου για τη χρηµατοδότησή του. Αυτό είναι κάτι που δεν έχει αποφασιστεί ακόµη. Το ευρωοµόλογο αυτό, ωστόσο, δεν θα εξασφαλίζει ίσο κόστος δανεισµού σε Ελλάδα και Γερµανία, όπως το κανονικό. Θα είναι απλώς ένας τρόπος άντλησης κεφαλαίων για τον ESM, o οποίος στη συνέχεια θα χρηµατοδοτεί τα κράτη µέλη προσθέτοντας και ένα περιθώριο, ένα spread, όπως γίνεται και σήµερα µε τους προσωρινούς µηχανισµούς.

3 Πολιτική λύση µέσω της δηµοσιονοµικής ενοποίησης.
ευρωζώνης. Ο ESM θα τεθεί σε εφαρµογή από το 2013, όταν λήξει το EFSF και το κρίσιµο στοιχείο του είναι η πρόβλεψη για συµµετοχή του ιδιωτικού τοµέα, δηλαδή των τραπεζών, στην αντιµετώπιση της κρίσης χρέους ενός κράτους. Η πρόβλεψη αυτή προκάλεσε την έντονη αντίδραση των αγορών, αλλά είναι ανεπιθύµητη και από τα ασθενή κράτη µέλη όπως η Ελλάδα, αφού τα επιτόκια δανεισµού τους εκτινάχθηκαν στα ύψη. Μόνιµη λύση θα ήταν και µια απόφαση για την έκδοση ευρωοµολόγων, δηλαδή οµολόγων που θα εκδίδει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να χρηµατοδοτεί το χρέος όλων των κρατών µελών της ευρωζώνης. Αυτή τη λύση, την οποία υποστηρίζει η Ελλάδα, επανέφερε στο προσκήνιο Πολλοί πιστεύουν ότι η δηµοσιονοµική ενοποίηση, ένας κοινός προϋπολογισµός για την ευρωζώνη και τελικά η πολιτική ένωση είναι η µόνη βιώσιµη προοπτική για να µην επαναληφθούν τα σενάρια τρόµου. Μάλιστα, οι αισιόδοξοι θεωρούν πως τα βήµατα που γίνονται τώρα µε τη δηµιουργία του ESM οδηγούν σταδιακά αλλά αναπόφευκτα προς αυτή την κατεύθυνση.∆εν λείπουν όµως, δυστυχώς, και όσοι πιθανολογούν µια διάλυση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όχι χωρίς επιχειρήµατα. Η στάση της Γερµανίας τροφοδοτεί συχνά αυτά τα σενάρια, καθώς από τον λόγο της πολιτικής ηγεσίας της η έννοια της αλληλεγγύης και του κοινού συµφέροντος έχει αντικατασταθεί από την έννοια της τιµωρίας των «ασυνεπών» εταίρων της. Πάντως, µε αυστηρά οικονοµικά κριτήρια, πολλοί υποστηρίζουν ότι το κόστος από τη διάλυση θα ήταν τεράστιο για τη Γερµανία εφόσον θα έχανε µεγάλες αγορές που θα αδυνατούσαν να αγοράσουν µε τα υποτιµηµένα νοµίσµατά τους τα πανάκριβα γερµανικά προϊόντα.