Οχι στην αποσύνθεση της Ευρώπης

Το ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα σε συνδυασμό με το μιντιακό σύστημα κατάφεραν να μετατρέψουν την οικονομική κρίση σε παράγοντα αποσταθεροποίησης της κοινωνικής συνοχής στα επιμέρους κράτη-μέλη, τα οποία αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα και ταυτοχρόνως επικίνδυνης μεγέθυνσης του ευρωσκεπτικισμού και της προοπτικής αποσύνθεσης της Ευρώπης. Το τραγικό δε είναι, ότι, ενώ διαπιστώνουν δια γυμνού οφθαλμού τις επιπτώσεις της ακολουθούμενης πολιτικής τόσο στις χώρες με προβλήματα χρέους όσο και στα διαμορφούμενα αρνητικά στερεότυπα ανάμεσα στις ευρωπαϊκές
κοινωνίες, συνεχίζουν την ολέθρια για όλους πορεία προς την καταστροφή. Το μίγμα πολιτικής που επιβάλλεται, οδηγεί στην εξαθλίωση των κοινωνιών και την ανθρωπιστική κρίση και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μη ελεγχόμενες εξελίξεις. Το ευρωπαϊκό εγχείρημα κινδυνεύει να αποτελέσει παρελθόν. Και οι ευρωπαϊκοί λαοί πορεύονται με μαθηματική ακρίβεια στην παρακμή, εάν δεν λειτουργήσουν αντίρροπες προς τις θεσμικές επιλογές κοινωνικές δομές. Δυστυχώς οι πολιτικοί σχηματισμοί δεν είναι ικανοί να σχεδιάσουν την πολύπλοκη πραγματικότητα, την οποία διαμόρφωσε η δυναμική της εξέλιξης σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριοποίησης, από την οικονομία μέχρι την επιστήμη και τις εφαρμογές της. Πολύ περισσότερο δε να σχεδιάσουν σε συνθήκες ταχύτατης ροής του χρόνου και την ανάγκη διατήρησης των ισορροπιών του φυσικού περιβάλλοντος. Η ευθύνη για αυτή την κατάσταση είναι μεγάλη και βαρύνει κυρίως το πολιτικό σύστημα, χωρίς όμως να εξαντλείται στα όρια του. Περνά και στα άλλα κοινωνικά συστήματα και κυρίως στο έντυπο και ηλεκτρονικό σύστημα ενημέρωσης ή για να κυριολεκτούμε διαμόρφωσης της κοινής γνώμης.

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Είναι κοινός τόπος, ότι το πολιτικό σύστημα δεν διαθέτει την απαραίτητη κοινωνική νομιμοποίηση. Η πολιτική λειτουργία σε ευρωπαϊκό επίπεδο εξαντλείται στην συμμετοχή στην ψηφοφορία σε εκλογικές διαδικασίες, χωρίς οι πολίτες να έχουν ουσιαστική και σε βάθος ενημέρωση για τον σχεδιασμό του μέλλοντος από τους πολιτικούς σχηματισμούς, οι οποίοι διεκδικούν την ανάληψη της ευθύνης της διακυβέρνησης. Αυτό βεβαίως δεν σημαίνει, ότι τα κόμματα πράγματι πορεύονται με βάση στρατηγικό σχεδιασμό και εξειδικευμένες πολιτικές για κάθε τομέα διακυβέρνησης. Και αυτό δεν ισχύει μόνο για περιφερειακές χώρες της Ευρώπης, όπως η Ελλάδα, αλλά και για αυτές που κινούνται στον ευρωπαϊκό πυρήνα.
Οφείλεται δε από το ένα μέρος στην πολυπλοκότητα που χαρακτηρίζει την πραγματικότητα και στην ταχύτατη ροή του χρόνου στην δυναμική της εξέλιξης και από το άλλο στην στατική λειτουργία του πολιτικού συστήματος σε σχέση με την μετεξέλιξη του σε ένα σύγχρονο εργαλείο για την λήψη ρυθμιστικών αποφάσεων για το μέλλον, οι οποίες όμως διασφαλίζουν την βιωσιμότητα των αποτελεσμάτων τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ακολουθούμενη στην Ευρωζώνη οικονομική πολιτική, η οποία οδηγεί την προσπάθεια πολλών γενεών σε αδιέξοδο και πιστοποιεί με τον καλύτερο τρόπο την αδυναμία του υπαρκτού πολιτικού συστήματος να διαχειρισθεί την πραγματικότητα.
Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας δεν συνοδεύθηκε και με την ανάπτυξη ανάλογης δυναμικής στο πολιτικό σύστημα και στην διαχείριση κυβερνητικής εξουσίας. Αυτό δε ισχύει και για τον ευρωπαϊκό χώρο. Ακόμη κυριαρχούν εθνικές λογικές, οι οποίες επιδρούν αρνητικά και στην προοπτική διαπολιτισμικής επικοινωνίας και προσέγγισης.
Είναι πράγματι ακατανόητο να οδηγείται ο Ευρωπαϊκός Νότος στην οικονομική καταστροφή και σε ανθρωπιστική κρίση και τόσο η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία των Βρυξελλών όσο και ο Ευρωπαϊκός Βορράς να επιμένουν στη σκληρή δημοσιονομική πειθαρχία και λιτότητα με αποτέλεσμα να απειλείται η ευρωπαϊκή συνοχή και η κοινωνική συνοχή των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου.
Και ενώ αυτά συμβαίνουν, να δημοσιοποιούνται οι αμοιβές των αξιωματούχων των Βρυξελλών, οι οποίες προκαλούν από το ένα μέρος και από το άλλο πιστοποιούν την διάβρωση των ευρωπαϊκών θεσμών από την καταστροφική λογική του νεοφιλελευθερισμού και την διαφθορά.
Η πολιτική λειτουργία και η θεσμική της έκφραση σε ευρωπαϊκό επίπεδο τείνει να πάρει χαρακτηριστικά μηχανισμού διασφάλισης ενός μοντέλου κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης, το οποίο θεωρεί τον άνθρωπο βιολογική μηχανή στην υπηρεσία ενός συστήματος, που λειτουργεί για την αναπαραγωγή του και ένα πολύ μικρό ποσοστό αυτών που το υπηρετούν.
Οι κοινωνίες της Ευρώπης παρατηρούν τη φορά των πραγμάτων χωρίς να έχουν τη δυνατότητα ανάπτυξης αντίρροπης δυναμικής. Η δημοκρατική λειτουργία συρρικνώνεται συνεχώς, ενώ κυριαρχεί η λογική των μαζικών κοινωνιών, η οποία τις μετατρέπει σε εύκολα θύματα της πολιτικής χειραγώγησης. Γι’αυτό και η πολιτική και το πολιτικό σύστημα φθίνουν συνεχώς και αρκούνται στην διαχείριση πολιτικής ή κυβερνητικής εξουσίας. Οπότε είναι εύκολο να αναπτύσσεται ο λαϊκισμός στο επίπεδο της πολιτικής επικοινωνίας.
Στην Ελλάδα μάλιστα έχει βρει την πιο ολοκληρωμένη έκφραση του. Και τούτο, διότι συνδυάζεται κα με μια μορφή εκχυδαϊσμού και «μαγκιάς». Αρκεί να αναφερθεί η έκφραση πολιτικού αρχηγού και μάλιστα της αξιωματικής αντιπολίτευσης για την Τρόικα, ότι ομοιάζει με «άγρια συμμορία με τα λευκά κολάρα». Αυτό το είδος πολιτικού χιούμορ καλλιεργεί αρνητικά κοινωνικά στερεότυπα, τα οποία προωθούν τον ευρωσκεπτικισμό χωρίς να συμβάλλουν στην επίλυση προβλημάτων.
Στο ίδιο μήκος κύματος της ανυπαρξίας πολιτικής προοπτικής κινούνται και θέσεις ή κριτικές για την μη ύπαρξη συμμαχιών στον Ευρωπαϊκό Νότο ως αντιστάθμισμα στην ακολουθούμενη από το Βορρά πολιτική, όταν δεν πληρούνται οι πολιτικές και κοινωνικές προϋποθέσεις. Εξάλλου είναι προτιμότερο να αναζητηθούν συνολικότερες συγκλίσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι οποίες δεν δημιουργούν εσωτερικά ρήγματα στην ευρωπαϊκή προοπτική.
Βέβαια αυτό δεν είναι εύκολο, ιδιαιτέρως στον χώρο της ευρωπαϊκής κεντροαριστεράς, η οποία εδώ και αρκετό καιρό αναζητεί ταυτότητα. Και τούτο δεν ισχύει μόνο στην Ελλάδα. Στην Γερμανία το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα έχοντας χάσει την μακροοικονομική του σκέψη και πολιτική, έχει μετατραπεί σε ένα σχηματισμό πολιτικών προσώπων, τα οποία καλλιεργούν σχέσεις με τον βιομηχανικό χώρο ακολουθώντας μια μικροοικονομική λογική. Αυτό σημαίνει, ότι ακολουθούν την πολιτική της χριστιανοδημοκρατικής κυβέρνησης σε σχηματικές παραλλαγές, ώστε να μπορούν να εμφανίζονται ως εναλλακτική πρόταση. Όμως έχει ήδη αρχίσει να αναπτύσσεται κριτικός διάλογος και αυτό είναι ελπιδοφόρο. Σε αντίθεση βέβαια με την Ελλάδα, όπου ακόμη δεν μάθαμε να κάνουμε διάλογο. Και αυτό χαρακτηρίζει ολόκληρη την κοινωνία και όχι μόνο το πολιτικό σύστημα. Γι’αυτό και δεν έχει αναπτυχθεί η κοινωνία πολιτών, ενώ κυριαρχεί η εσωστρέφεια στη θέση του κοσμοπολιτισμού. Ανθεί η ξενοφοβία, παρόλο που η ελληνική κοινωνία έχει έντονο δημογραφικό πρόβλημα και ο μισός ελληνισμός βρίσκεται εκτός Ελλάδος. Πάνω από όλα όμως έχει σταματήσει η ελληνική κοινωνία να παράγει σύγχρονες κοινωνικές αξίες, ενώ ευδοκιμεί η ανομία και η έλλειψη κανόνων στις κοινωνικές σχέσεις. Αυτές οι ιδιότητες χαρακτηρίζουν και το πολιτικό σύστημα καθώς και όλα τα επίπεδα οργάνωσης του κρατικού οικοδομήματος. Δεν μπορώ να αντισταθώ στον πειρασμό να αναφέρω δύο παραδείγματα, τα οποία έχουν υποπέσει στη προσωπική μου αντίληψη. Πρώτον ο ταχυδρόμος εμφανίζεται μια η το πολύ δύο φορές την εβδομάδα. Δεύτερον ο αναπληρωτής υπουργός οικονομικών αναφέρει σε συνέντευξη του, ότι έχουν εκταμιευθεί τα εφάπαξ για 6.500 περίπου δικαιούχους του Δημοσίου, οι οποίοι συνταξιοδοτήθηκαν από τον Οκτώβριο του 2010 και μετά. Σύμφωνα με τα στοιχεία του αρμόδιου ταμείου θα έπρεπε να έχουν καλυφθεί όλοι οι συνταξιοδοτηθέντες το 2010, διότι είναι λιγότεροι από 3.000 άτομα. Αυτό όμως δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Περισσότερη ανάλυση δεν χρειάζεται.
Η αναξιοπιστία και η έλλειψη κανόνων είναι εμφανή. Συνεχίζεται η ίδια πρακτική, η οποία οδήγησε τον τόπο στην κρίση. Με αυτό τον τρόπο όμως δεν ξεπερνιέται η πελατειακή λογική και η διαφθορά, ενώ ο εκσυγχρονισμός και η διασφάλιση της μετάβασης της χώρας σε ήρεμα νερά μετατίθεται στο μέλλον. Η λογική όμως της απόκρυψης των προβλημάτων κάτω από το χαλί δεν οδηγεί στην επίλυση τους.

ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ
Το σύστημα μαζικής ενημέρωσης λειτουργεί σε ευθεία σύνδεση με το πολιτικό σύστημα και τα όρια της κοινωνίας αναφοράς του σε ό,τι αφορά την διαμόρφωση της κοινής γνώμης και τη δυνατότητα της να κινείται και σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπερβαίνοντας εθνικές σκοπιμότητες. Πέρα από αυτό, στο χώρο της ηλεκτρονικής ενημέρωσης υπάρχουν και οι περιορισμοί της εικονικής αποτύπωσης της πραγματικότητας καθώς και της πυκνότητας του τηλεοπτικού χρόνου. Αν συνυπολογίσουμε και τα οικονομικά συμφέροντα, τα οποία επηρεάζουν τα ΜΜΕ, συμπληρώνεται το μωσαϊκό των αλληλεπιδράσεων, οι οποίες συνθέτουν τη μιντιακή πραγματικότητα. Η ενημέρωση, ως προϊόν αυτής της κατάστασης, δεν ανταποκρίνεται στην βιωνόμενη από την κοινωνία πραγματικότητα, αλλά έχει εικονικά χαρακτηριστικά, τα οποία μπορεί να είναι και πλασματικά. Αυτό εξαρτάται από την οπτική γωνία αποτύπωσης του γίγνεσθαι τόσο του τηλεοπτικού φακού όσο και του δημοσιογράφου. Η αντικειμενικότητα σχετίζεται άμεσα με την ιδεολογική ή ιδεοληπτική αφετηρία του μιντιακού λόγου, ο οποίος δεν βασίζεται στον ορθολογισμό και την διαμόρφωση γνώμης από τον ίδιο τον ενημερωνόμενο μετά από κριτική νοητική λειτουργία.
Ιδιαιτέρως στην Ελλάδα το σύστημα μαζικής ενημέρωσης πολιτικολογεί υποκαθιστώντας τον πολίτη. Στόχος δεν είναι η παροχή των απαραίτητων πληροφοριών, ώστε ο πολίτης μετά από ορθολογική κριτική προσέγγιση να διαμορφώσει γνώμη. Στόχος είναι η αποδοχή της δημοσιογραφικής άποψης ως αντικειμενικής αλήθειας. Ιδιαιτέρως μάλιστα όταν ο δημοσιογράφος λαϊκίζοντας ομιλεί ως εκπρόσωπος του πολίτη ή όπως συχνά λέγεται ως «εκφραστής της κοινής γνώμης». Αν δε συνυπολογίσουμε, ότι ο πολίτης – τηλεθεατής δεν έχει επαρκή χρόνο ούτε και επαρκές μεθοδολογικό εργαλείο νοητικής επεξεργασίας της πληθώρας των πληροφοριών, τις οποίες δέχεται καθημερινά, τότε είναι ερμηνεύσιμη η μαζική χειραγώγηση.
Ακόμη όμως και σε αυτή την περίπτωση της αποδοχής της δημοσιογραφικής άποψης ο πολίτης-καταναλωτής της εκτός από την χειραγώγηση, την οποία υφίσταται, παραμένει πολύ μακριά από την κατανόηση του σύνθετου, πολύπλοκου κόσμου, που τον περιβάλλει. Αυτό τον οδηγεί σε μια σχέση εξάρτησης από τις κάθε λογής δημοσιογραφικές υπεραπλουστεύσεις, ενώ την συνηθίζει στην ατμόσφαιρα που δημιουργεί το πολιτικό κουτσομπολιό καφενειακού επιπέδου. Οι πρωινές ή απογευματινές ενημερωτικές εκπομπές επιβεβαιώνουν με τον καλύτερο τρόπο αυτή τη διαπίστωση. Με βάση αυτά τα δεδομένα είναι ερμηνεύσιμη και η ανυπαρξία διαλόγου τόσο στο πολιτικό επίπεδο όσο και στην κοινωνική καθημερινότητα. Η όποια προσπάθεια γίνεται για διάλογο στη Βουλή ή στις διάφορες επιτροπές της καταλήγει σε υβριστικούς χαρακτηρισμούς ή στις λεγόμενες εξυπνάδες και γαργαλιστικές ατάκες. Δεν είναι υπερβολή να χρησιμοποιηθεί ο όρος ευτελισμός για την πιστή απόδοση της κοινοβουλευτικής πραγματικότητας, όπως εμφανίζεται σήμερα. Τέλος ο γενικευτικός λόγος, ο οποίος κυριαρχεί στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, ολοκληρώνει την ταυτότητα αυτού του σημαντικού κοινωνικού συστήματος.
Με αυτά τα δεδομένα η ουσία της είδησης και οι ουσιαστικές επιπτώσεις της στην πραγματικότητα παραμένουν ζητούμενα. Εκείνο που γίνεται αντιληπτό είναι οι λεκτικές επιπτώσεις της, χωρίς να κατανοείται το περιεχόμενο της και η σημασία του για τις μελλοντικές εξελίξεις.
Σε ένα τέτοιο σύστημα μαζικής ενημέρωσης η Ευρώπη ως ενιαία οντότητα δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο ειδησεογραφίας και ουσιαστικού διαλόγου. Αυτή η αδυναμία λειτουργεί αρνητικά σε σχέση με την δημιουργία ευρωπαϊκής κοινής γνώμης και την ανάπτυξη δυναμικής στο κοινωνικό πεδίο για την προώθηση της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Στην Ελλάδα η ευρωπαϊκή προοπτική ταυτίζεται με τη δυνατότητα οικονομικής αξιοποίησης της συμμετοχής της στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μόνο. Δεν γίνεται αφετηρία για την επιθετική προώθηση της ενοποίησης.
Βεβαίως στο χώρο της ενημέρωσης υπάρχουν και φωτεινές εξαιρέσεις, στο πλαίσιο των οποίων γίνεται προσπάθεια για ουσιαστική προσέγγιση της ευρωπαϊκής πραγματικότητας και προοπτικής. Χάνονται όμως στο πλαίσιο της γενικευμένης χαοτικής κατάστασης των ιδεοληψιών και της κοντόφθαλμης λογικής του συστήματος, πολιτικού και κοινωνικού.

ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ
Ελπίδα για την ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος υπάρχει ακόμη. Όσο και αν κυριαρχεί η απαισιοδοξία και η απογοήτευση από την ανεπάρκεια του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος και την μη εξοικείωση των ευρωπαϊκών κοινωνιών με την ανάγκη πλέον της γρήγορης προώθησης της ενοποίησης σε ένα παγκοσμιοποιημένο πλανήτη, η προοπτική της Ενωμένης Ευρώπης είναι ακόμη ορατή.
Όσο περνάει βεβαίως ο χρόνος, τα περιθώρια στενεύουν και η δυναμική της παγκοσμιοποίησης θα καταστήσει την ενοποίηση χωρίς νόημα. Ήδη διαμορφώνονται αρνητικοί συσχετισμοί δύναμης σε παγκόσμιο επίπεδο, οι οποίοι θα γίνουν αισθητοί σε μια αδύναμη γεωπολιτικά Ευρώπη, εάν δεν προχωρήσει άμεσα η πολιτική και οικονομική ένωση.
Για την επίτευξη αυτού του στόχου πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις.
Πρώτον, το πολιτικό σύστημα σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να εκσυγχρονίσει τον εαυτό του και να υπερβεί τις εθνικές περιχαρακώσεις και την λογική της μονόπλευρης λιτότητας και δημοσιονομικής πειθαρχίας. Εάν συνεχισθεί αυτή η πολιτική χωρίς την αναπτυξιακή διάσταση, σύντομα θα έχουμε κοινωνική έκρηξη στις χώρες, οι οποίες βρίσκονται στη δίνη της οικονομικής κρίσης. Μια τέτοια εξέλιξη θα ήταν καταστροφική και η ευθύνη του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος τεράστια, ιδιαιτέρως μάλιστα αν λάβουμε υπόψη, ότι η Ευρώπη κάτω από προϋποθέσεις θα μπορούσε να αποτελέσει ένα αυτάρκες οικονομικά μόρφωμα, εάν αξιοποιηθούν όλες οι δυνατότητες, που έχει στο πλαίσιο μιας ισόρροπης ανάπτυξης. Γι’αυτό πρέπει να προωθηθεί με ταχείς ρυθμούς η ευρωπαϊκή διακυβέρνηση. Ο χώρος της κεντροαριστεράς μπορεί να προσφέρει πολλά σε αυτή την προσπάθεια, αρκεί να αποκτήσει σύγχρονη ταυτότητα.
Δεύτερον, η κοινωνία πρέπει να αποκτήσει ευρωπαϊκή δυναμική. Επείγει να ενεργοποιηθούν δομές της κοινωνίας πολιτών, οι οποίες θα λειτουργούν με δικτυακή μορφή σε ευρωπαϊκό επίπεδο και θα προωθούν την ενοποίηση και την διαπολιτισμική ανταλλαγή και προσέγγιση. Η Ευρώπη δεν μπορεί να παραμένει αποκλειστικότητα των πολιτικών και οικονομικών ελίτ. Ούτε επίσης του τρόπου με τον οποίο την διαχειρίζεται ειδησεογραφικά το σύστημα μαζικής ενημέρωσης. Είναι ανάγκη να ανοίξει διάλογος σε βάθος στο κοινωνικό επίπεδο. Οι δομές της κοινωνίας πολιτών σε συνεργασία με τη διανόηση μπορούν να ξεκινήσουν αυτή την προσπάθεια. Επείγει να διαμορφωθεί ευρωπαϊκή κοινή γνώμη και συνείδηση, ειδάλλως το ευρωπαϊκό εγχείρημα θα καταρρεύσει.
Παράλληλα με τις δύο προϋποθέσεις σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο πρέπει να λειτουργήσει και μια Τρίτη, αυτή του συστήματος μαζικής ενημέρωσης. Από το ένα μέρος πρέπει να λειτουργεί με ευρωπαϊκή λογική με την καλλιέργεια ευρωπαϊκής συνείδησης και από το άλλο να προωθεί τον ουσιαστικό διάλογο και την κριτική σκέψη στους πολίτες. Αυτό είναι εφικτό αν απαλλαγεί από τις ιδεοληψίες και την πολιτικολογία χωρίς προοπτική. Ταυτοχρόνως επιβάλλεται να αναδεικνύει τις εσωτερικές αντιφάσεις του πολιτικού λόγου χωρίς να υποκαθιστά τον πολίτη. Δεν είναι εκπρόσωπος κανενός. Απλά μεταφέρει την είδηση στην κοινωνία χωρίς ιδεολογήματα και σκοπιμότητες.
Η αλληλεπίδραση αυτών των τριών παραγόντων, πολιτικού συστήματος, δομών της κοινωνίας πολιτών καθώς και συστήματος μαζικής ενημέρωσης μπορούν να συνθέσουν τη νέα ευρωπαϊκή δυναμική, απαλλαγμένη από εθνικές οπτικές και τάσεις επικυριαρχίας ισχυρών αυτή την περίοδο εταίρων τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά.
metarithmisi.gr