Η κατηγορηματική δήλωση-“δεν το συζητώ, δεν το διανοούμαι”- του υπουργού Δικαιοσύνης σχετικά με το γάμο ατόμων του ίδιου φύλου και η επίκληση των θρησκευτικών και κοινωνικών παραδόσεων, ήταν η αφορμή για να θυμηθούμε τις περιπέτειες του πολιτικού γάμου που καθιερώθηκε τέσσερις μόλις μήνες μετά από τη νίκη του ΠΑΣΟΚ και την περιβόητη Αλλαγή.
Με την αρνητική ψήφο της ΝΔ που μόλις είχε χάσει τις εκλογές του 1981 και με τις κατάρες της Εκκλησίας και ακροδεξιών μητροπολιτών, τον Ιούλιο του 1982, στο χωριό Φραντάτο της Ικαρίας, μια18χρονη κοπέλα και ένας 24χρονος νέος γίνονται το πρώτο ζευγάρι που δεν παντρεύεται από παπά, αλλά από κοινοτάρχη, ο οποίος μάλιστα είναι και ο πατέρας της νύφης. Παρουσία όλου του χωριού, που αγνόησε τις μεσαιωνικές απειλές του Χρυσοπηγίτη, τότε μητροπολίτη Πειραιά, Καλλίνικου και του διορισμένου από τη Χούντα, μητροπολίτη Φλωρίνης, Αυγουστίνου Καντιώτη.
Deja vu; Όχι, δεν είναι μια απλή αίσθηση, αυτό το έργο η Ελλάδα το έχει ξαναδεί και το έχει ξαναζήσει.
Deja vu; Όχι, δεν είναι μια απλή αίσθηση, αυτό το έργο η Ελλάδα το έχει ξαναδεί και το έχει ξαναζήσει.
«Έχω κρατημένο ένα ντοσιέ με κατάρες, αφορισμούς, από το Άγιο Όρος, από μοναχούς, από δεσποτάδες, από τον τότε Μητροπολίτη Πειραιά, τον Καλλίνικο. Εμένα όλα αυτά με άφηναν αδιάφορο. Στο νησί μας έχει μια παροιμία που λέει “αν ο Θεός άκουγε τις προσευχές των κοράκων, τότε όλοι οι γαϊδάροι θα ήταν ψόφιοι”», είναι το δηκτικό σχόλιο του πρώην προέδρου Φραντάτου Ικαρίας, Σπύρου Πλακίδα, για τον οποίο ήταν μια πολιτική πράξη η τέλεση του πρώτου πολιτικού γάμου στις 18 Ιουλίου του 1982.
« Όχι μόνο το χωριό, αλλά η μισή Ικαριά είχε έρθει στον γάμο των παιδιών, στην πλατεία. Ο κόσμος του νησιού ήταν προοδευτικός ανέκαθεν. Οικογενειακώς ήμασταν αποστασιοποιημένοι από τις θρησκευτικές αντιλήψεις και τα διάφορα γύρω από τη θρησκεία. Στο μεταξύ, είχε έρθει πια το πλήρωμα του χρόνου να αποσυνδεθεί ο γάμος από τη θρησκεία».
Όπως φαίνεται στα πλούσια φωτογραφικά ρεπορτάζ του προοδευτικού τύπου της εποχής-οι συντηρητικές εφημερίδες δεν παρουσιάζουν τον ίδιο ενθουσιασμό- οι πρώτοι γάμοι είναι πάνδημοι και πολιτικοί με την κυριολεξία του όρου. Στη Θεσσαλονίκη, ο πρώτος πολιτικός γάμος πραγματοποιήθηκε στο Δήμο Πολίχνης, από γυναίκα μάλιστα δήμαρχο, παρόντος πλήθους δημοτών. Στο τέλος, το ζευγάρι επισκέφθηκε το μνημείο του Γρηγόρη Λαμπράκη για να καταθέσει στεφάνι! Στην Αθήνα, το πρώτο ζευγάρι παντρεύτηκε με πολιτικό γάμο πάρα τις αντιρρήσεις των συντηρητικών γονέων, ενώ στο δήμο Καισαριανής το πρώτο ζεύγος φωτογραφίζεται να καταθέτει στεφάνι στο μνημείο των 200 εκτελεσθέντων.
« Ήταν λίγο γιορταστικά στην αρχή, μετά πήρε το δρόμο του το θέμα. Είχε πολιτικό χαρακτήρα, γιατί διωκόσουν στην αρχή, δεν σου βάπτιζαν το παιδί, δεν σε έθαβαν. Είναι τρομερά αυτά που έχουν γίνει εκ μέρους της Εκκλησίας, όλες αυτές οι βαρβαρότητες για να τιμωρήσουν τους ανθρώπους», αναφέρει η Σίσσυ Βωβού, μέλος εκείνη την περίοδο της Κίνησης Δημοκρατικών Γυναικών και σήμερα της Συντακτικής Ομάδας tomov.gr.
« Ήταν ένα ώριμο αίτημα και αφορούσε την αλλαγή όλου του Οικογενειακού Δικαίου συνολικά. Ας μην ξεχνούμε ότι ακολούθησε η ψήφιση του νόμου 1329/83 για την εφαρμογή της συνταγματικής αρχής της ισότητας ανδρών και γυναικών στον Αστικό Κώδικα. Για πρώτη φορά αναγνωρίστηκε η ισότητα των δύο φύλων, η ισότητα στην επιμέλεια των παιδιών, ότι δεν υπάρχει αρχηγός της οικογένειας κα ότι τα παιδιά τα φροντίζουν εξίσου και οι δύο γονείς. Για παράδειγμα, μέχρι τότε υπήρχε η επιτροπεία, ένας θεσμός που έλεγε ότι αν πεθάνει ο σύζυγος σε ένα ζευγάρι που έχει παιδιά, ο αδελφός του ανδρός ή ο πιο κοντινός άρρεν συγγενής, αναλαμβάνει την ευθύνη για την οικογένεια και τα παιδιά. Από τα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης που ενδυναμώθηκε το φεμινιστικό κίνημα είχε δοθεί ένας πολύ μεγάλος αγώνας για να αλλάξουν όλα αυτά».
Αλλαξοπιστούσαν για να παντρευτούν
Μέχρι το 1982, αν ένας Έλληνας πολίτης ήθελε να παντρευτεί άτομο άλλου δόγματος, έπρεπε να τελέσει γάμο με δύο μυστήρια. Στην περίπτωση ζευγαριών με διαφορετικό θρήσκευμα, ένας από τους δύο συζύγους έπρεπε να ασπασθεί το θρήσκευμα του άλλου, που στις περισσότερες περιπτώσεις σήμαινε να βαπτισθεί χριστιανός ορθόδοξος. Επίσης, θεωρούνταν ανυπόστατοι γάμοι θρησκευτικών μειονοτήτων, όπως των Μαρτύρων του Ιεχωβά, επειδή η θρησκεία τους δεν αναγνωριζόταν από την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία.
Με το νόμο 1250/82 καταργήθηκαν όλα τα θρησκευτικά κωλύματα, το κώλυμα του τέταρτου γάμου, το οποίο συνδεόταν με την θρησκευτικότητα και τον θρησκευτικό τύπο του γάμου, ενώ αναγνωρίστηκαν και οι πολιτικοί γάμοι που είχαν γίνει από Έλληνες στο εξωτερικό. Μέχρι τότε, όλοι αυτοί οι γάμοι θεωρούνταν ανυπόστατοι.
Η Ελλάδα ήταν η μοναδική χώρα της Ευρώπης που αναγνώριζε την ιερολογία ως μοναδικό τρόπο τέλεσης του γάμου. Η κατάργηση αυτού του καθεστώτος και η εξίσωση των δύο φύλων ήταν βασική προεκλογική εξαγγελία του Ανδρέα Παπανδρέου, που τηρήθηκε όχι όμως στο ακέραιο. Η πίεση που ασκήθηκε από το φεμινιστικό κίνημα και τη σύζυγο του τότε πρωθυπουργού, Μαργαρίτα, αποδείχθηκε λιγότερο ισχυρή από αυτήν της Εκκλησίας. Ο πολιτικός γάμος δεν έγινε υποχρεωτικός, αλλά ισόκυρος.
Οι πιέσεις της Εκκλησίας και στον Ανδρέα
«Πρόκειται για μια ξεκάθαρη και φανερή υποχώρηση του Ανδρέα Παπανδρέου, ενώ στην αρχή δεν υπήρχε τέτοιο θέμα. Να θυμηθούμε, επίσης, ότι η ΝΔ δεν ψήφισε τον πολιτικό γάμο, ακόμη και με τις συντηρητικές αλλαγές μετά τις πιέσεις της Εκκλησίας και την υιοθέτηση του λεγόμενου ισόκυρου γάμου », υπογραμμίζει η Σίσσυ Βωβού.
« Ο τότε αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ είχε πει στον Παπανδρέου ότι αν γινόταν υποχρεωτικός ο πολιτικός γάμος, θα κατέβαζε τον κόσμο στο δρόμο», αναφέρει η Ομότιμη Καθηγήτρια Νομικής ΑΠΘ και μέλος της Επιτροπής Αναθεώρησης Οικογενειακού Δικαίου 2010, Θεοφανώ Παπαζήση.
« Ο τότε αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ είχε πει στον Παπανδρέου ότι αν γινόταν υποχρεωτικός ο πολιτικός γάμος, θα κατέβαζε τον κόσμο στο δρόμο», αναφέρει η Ομότιμη Καθηγήτρια Νομικής ΑΠΘ και μέλος της Επιτροπής Αναθεώρησης Οικογενειακού Δικαίου 2010, Θεοφανώ Παπαζήση.
« Σε κάποιες χώρες, όπως στην Γαλλία και τη Γερμανία, ο πολιτικός γάμος είναι υποχρεωτικός. Και ορθώς».
Πολιτικός γάμος χωρίς διακρίσεις
Σύμφωνα με την άποψη της κ. Παπαζήση, ο νόμος 1250/1982 για τον πολιτικό γάμο αφορούσε, κατά την αντίληψη όλων εκείνη την περίοδο, έναν άνδρα και μια γυναίκα, παρότι δεν αναφέρονταν πουθενά διαχωρισμός φύλου:
«Ο νόμος αναφέρεται μόνον σε μελλονύμφους, προσπαθώντας να απαλείψει τον σεξισμό και την διάκριση των φύλων από την γλώσσα. Δεν έκανε λόγο “για άνδρα και γυναίκα”, επειδή απλούστατα ο γάμος είναι μια σύμβαση του αστικού δικαίου. Το κράτος έχει υποχρέωση να προσφέρει και να εγγυάται το δικαίωμα αυτής της σύμβασης σε όλον τον κόσμο, αδιακρίτως φύλου, που το επιθυμεί. Στη Δανία, για παράδειγμα, την πρώτη χώρα που προχώρησε στη θεσμοθέτηση της συμβίωσης των ομοφύλων, δεν υπήρχε κάποιος ιδεολογικός λόγος για τον οποίο έγινε αυτό, αλλά επειδή υπήρξε αίτημα από τις κοινότητες. Και ως ευνομούμενη πολιτεία το αποδέχθηκε. Το 1997, ήρθε το άρθρο 13 της συνθήκης του Άμστερνταμ να επιβάλει στα κράτη μέλη της ΕΕ την αφαίρεση από τις νομοθεσίες τους οποιαδήποτε διάταξης περιέχει διακριτική μεταχείριση με φάση το φύλο και το σεξουαλικό προσανατολισμό. Αν η Ελλάδα δεν προσαρμοσθεί σε αυτή την αρχή, σύντομα θα κληθεί να πληρώσει, κυριολεκτικά, αυτή την στάση με παχιά πρόστιμα», προειδοποιεί η κ. Παπαζήση, που επιμένει ότι δεν χρειάζεται παρά μια απλή ερμηνευτική διάταξη στον ήδη υπάρχοντα νόμο για να ισχύει ο πολιτικός γάμος και για άτομα του ίδιου φύλου. Μοναδικό ζητούμενο, η πολιτική βούληση κατά την άποψή της. Από την πλευρά της, η κ. Βωβού εμφανίζεται σίγουρη για την στάση που θα τηρούσε μια κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ:
« Δεν πιστεύω ότι υπάρχει κάποια περίπτωση να μην το κάνει αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ. Σε αυτό είμαι απόλυτα σίγουρη. Θα έλεγα ότι θα έπρεπε να είναι προτεραιότητα στις εκατό πρώτες μέρες της διακυβέρνησης. Τα δικαιώματα των μεταναστών και της LGBΤ(ΛΟΑΤ )κοινότητας».
Τι λέει η κοινωνία; Μια απάντηση είναι αυτή που δίνει ο κ. Πλακίδας από το Φραντάτο της Ικαρίας. Δηλώνει πως αν ήταν και τώρα πρόεδρος, ευχαρίστως θα πάντρευε με τον ίδιο πανηγυρικό τρόπο στην πλατεία του χωριού ένα ζευγάρι του ίδιου φύλου. Ακόμη και αν αυτή τη φορά, ένας από τους μελλόνυμφους ήταν το εγγόνι του.
* Για την ιστορία…
-Η υποχρεωτική ιερολογία του γάμου (θρησκευτικός γάμος) καθιερώνεται από τον αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ' τον Σοφό το 893 μ.Χ: «Μη ερρώσθαι τα συνοικέσια άνευ της ιεράς ευλογίας»
-Μία πρώτη απόπειρα για την εισαγωγή του πολιτικού γάμου στην Ελλάδα γίνεται στις 10 Μαρτίου του 1926 από τον τότε Υπουργό Δικαιοσύνης, Ιωσήφ Κούνδουρο, αλλά η πρότασή του απορρίπτεται από τον δικτάτορα Θεόδωρο Πάγκαλο.
-Το 1932, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος αναθέτει στην Αναθεωρητική Επιτροπή, υπό τον καθηγητή Κωνσταντίνο Δεμερτζή, την σύνταξη Οικογενειακού Δικαίου. Ο Δεμερτζής προτείνει την υιοθέτηση της αρχής της ισότητας και τον πολιτικό γάμο, που υπερψηφίζονται μόνον από άλλα δύο μέλη της Επιτροπής, τον Αλέξανδρο Σβώλο και τον Κυριάκο Βαρβαρέσο.
-Το 1936, το καθεστώς Μεταξά προσαρμόζει το Οικογενειακό Δίκαιο στις αρχές της 4ης Αυγούστου. Αποσύρει από το σχέδιο του Αστικού Κώδικα τον προτεινόμενο πολιτικό γάμο και επαναφέρει αναχρονιστικούς θεσμούς, όπως αυτόν την προίκας.
- 17-2/1982, ημέρα εισαγωγής στη Βουλή του νόμου για τον πολιτικό γάμο
Στάθης Αλεξανδρής, υπουργός Δικαιοσύνης:
«Η κυβέρνηση, πιστή στις εξαγγελίες της προς τον Ελληνικό λαό, αποφάσισε την καθιέρωση του πολιτικού γάμου. Η μεγάλη αυτή καινοτομία στο δίκαιό μας επιβάλλεται από την ανάγκη περιφρούρηση της ανεξιθρησκίας και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας που κατοχυρώνεται από το Σύνταγμά μας».
-Η υποχρεωτική ιερολογία του γάμου (θρησκευτικός γάμος) καθιερώνεται από τον αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ' τον Σοφό το 893 μ.Χ: «Μη ερρώσθαι τα συνοικέσια άνευ της ιεράς ευλογίας»
-Μία πρώτη απόπειρα για την εισαγωγή του πολιτικού γάμου στην Ελλάδα γίνεται στις 10 Μαρτίου του 1926 από τον τότε Υπουργό Δικαιοσύνης, Ιωσήφ Κούνδουρο, αλλά η πρότασή του απορρίπτεται από τον δικτάτορα Θεόδωρο Πάγκαλο.
-Το 1932, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος αναθέτει στην Αναθεωρητική Επιτροπή, υπό τον καθηγητή Κωνσταντίνο Δεμερτζή, την σύνταξη Οικογενειακού Δικαίου. Ο Δεμερτζής προτείνει την υιοθέτηση της αρχής της ισότητας και τον πολιτικό γάμο, που υπερψηφίζονται μόνον από άλλα δύο μέλη της Επιτροπής, τον Αλέξανδρο Σβώλο και τον Κυριάκο Βαρβαρέσο.
-Το 1936, το καθεστώς Μεταξά προσαρμόζει το Οικογενειακό Δίκαιο στις αρχές της 4ης Αυγούστου. Αποσύρει από το σχέδιο του Αστικού Κώδικα τον προτεινόμενο πολιτικό γάμο και επαναφέρει αναχρονιστικούς θεσμούς, όπως αυτόν την προίκας.
- 17-2/1982, ημέρα εισαγωγής στη Βουλή του νόμου για τον πολιτικό γάμο
Στάθης Αλεξανδρής, υπουργός Δικαιοσύνης:
«Η κυβέρνηση, πιστή στις εξαγγελίες της προς τον Ελληνικό λαό, αποφάσισε την καθιέρωση του πολιτικού γάμου. Η μεγάλη αυτή καινοτομία στο δίκαιό μας επιβάλλεται από την ανάγκη περιφρούρηση της ανεξιθρησκίας και της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας που κατοχυρώνεται από το Σύνταγμά μας».
http://tvxs.gr/
.jpg)
