O πρωθυπουργός ως εκτελεστικός διευθυντής

Πριν από μερικά χρόνια φάνηκε ότι και στην Ελλάδα, όπως στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, οι κυβερνήσεις θα είναι «αναλώσιμες». Με την έννοια ότι εκείνο που μετράει είναι η αποτελεσματικότητα. Οι πολίτες των έξυπνων κρατών δεν αναγνωρίζουν τις «ιδεολογικές» διαφορές ως κριτήριο που δικαιολογεί λάθη τα οποία οδηγούν σε σοβαρή ζημία των συμφερόντων τους.
Παράλληλα, όμως, τα περισσότερα κόμματα αντλούν από την κοινωνία ανθρώπινες δυνάμεις που πληρούν αυτό ακριβώς το κριτήριο. Τα κομματικά στελέχη ετοιμάζονται για μακρό χρονικό διάστημα μέσα στις κομματικές διαδικασίες. Eχουν επάρκεια γνώσεων, εμπεδωμένη εμπειρία των κοινωνικών διεργασιών και, κατά κανόνα, πολύπλευρη κυβερνητική εμπειρία. Oταν δεν κυβερνούν, διοικούν κάποιον άλλο μεγάλο τομέα ή συμμετέχουν στη ζωή μεγάλων επιχειρήσεων ή δραστηριοποιούνται σε διεθνείς ή εθνικούς οργανισμούς μεγάλης εμβέλειας.

Στην Ελλάδα, δυστυχώς, σχεδόν τίποτε από τα παραπάνω δεν ισχύει. Δείτε τα βιογραφικά των κομματικών στελεχών, τα οποία ανέλαβαν υπουργικές θέσεις όταν το κόμμα τους απέκτησε κοινοβουλευτική εξουσία. Η κοινωνική τους εμπειρία είναι μηδαμινή ή αδιάφορη. Ακόμη κι όταν το στέλεχος διαθέτει προηγούμενη υπουργική εμπειρία, δεν εξετάζεται η αποτελεσματικότητα που είχε επιδείξει. Απλώς συμπεριλαμβάνεται στα «ιστορικά στελέχη».

Σπουδαίος παράγοντας της κακής λειτουργίας της δημοκρατίας μας και αυτονόητη εξήγηση της κακής διοίκησης των κοινών πραγμάτων είναι η στρεβλή λειτουργία των κομμάτων μας. Χρειαζόμαστε κόμματα που θα λειτουργούν ως «κυνηγοί κεφαλών». Που θα περηφανεύονται γιατί πείθουν τους καλύτερους να συμμετάσχουν στις εσωτερικές τους διαδικασίες.

Το σύστημα της κομματικής δημοκρατίας μας υπέστη στρέβλωση όταν ο πρωθυπουργός έγινε μοναδικός κριτής της ασυμφωνίας κοινοβουλίου και εκλογικού σώματος. Ο απόλυτος αυτός εξουσιαστικός οπορτουνισμός ενδύεται, μάλιστα, λαϊκό μανδύα, αφού ο αρχηγός ενός κόμματος κρατάει στα χέρια του το κουμπί πανικού μιας παράταξης, εφ’ όσον η πρόκληση εκλογών χρησιμοποιείται ως παραγραφή των πολιτικών ευθυνών.

Δεν αντιλέγω πως η διά της κάλπης λαϊκή ετυμηγορία είναι καθοριστική πράξη του πολιτικού μας συστήματος. Δεν μπορεί, όμως, να αναιρεί παράλληλες διαδικασίες, ανεξάρτητες από το εκλογικό «ρολόι», οι οποίες χρησιμεύουν ώστε να προστατεύονται οι «έλεγχοι και οι ισορροπίες» του συστήματος. Η δικαστική είναι μία από αυτές, όταν δεν συμπεριφέρεται ως άγκυρα συμφερόντων. Η επάρκεια και η συνέχεια της Δημόσιας Διοίκησης είναι εξίσου σημαντική, αν μάλιστα βελτιώσει τις ικανότητές της και τον βαθμό ευθύνης που απαιτεί ένα σύγχρονο κράτος. Οι ανεξάρτητες αρχές θα γίνουν χρησιμότερες εφ’ όσον δεν υποκαθιστούν τη διοικητική ευθύνη της εκτελεστικής εξουσίας, δεν επιλύουν διαφορές δικαστικής φύσης.

Χρειαζόμαστε πρωθυπουργό μάνατζερ, ικανό να διοικήσει μια ομάδα στελεχών υψηλών ικανοτήτων, με συλλογικότητα και αποτελεσματικότητα. Για όσον καιρό δεν θα τον έχουμε, χρειάζεται, τουλάχιστον, μια συλλογική δέσμευση των κομμάτων ότι το όποιο Πρόγραμμα Προσαρμογής, δηλαδή Διάσωσης, θα τηρείται
politismos politis