Τρίτη 6 Δεκεμβρίου 2016

Άμεση Δημοκρατία και Εξουσία

Ένα τετριμμένο ζήτημα επανέρχεται συνέχεια στη δημοσιότητα. Πρόκειται για την άμεση δημοκρατία. Εννοείται, πως όποιος δεν θα ήθελε να ασχοληθεί περισσότερο θα μπορούσε να τελειώσει την συζήτηση με μία φράση. Όπως έκανε, παλιότερα, ένας σύντροφος ο οποίος είχε ξεκαθαρίσει τη στάση και την άποψή του: «Όπου υπάρχει η λέξη κράτος δεν χωρά η ελευθερία κ’ η αναρχία».
Είναι προφανές, πως αυτό το συμπέρασμα δεν προήλθε από ένα ξερό δογματισμό αλλά από ουσιαστική κατανόηση της έννοιας που εμπεριέχεται στην λέξη δημοκρατία. Μερικές δεκαετίες, πριν, τέτοια ζητήματα δεν σήκωναν και πολύ κουβέντα. Πράγματι. Είναι πολύ κουραστικό να προσπαθεί κάποιος να επαναλαμβάνει τα αυτονόητα. Όμως, μπροστά στο
χείμαρρο ασυνάρτητων δημοκρατολογιών, που παρουσιάζονται σαν βαθυστόχαστες και αναρχικές δεν μπορεί κάποιος να παραμείνει αδιάφορος.
Η συνεχής επαναφορά στην πολιτική μόδα του όρου της άμεσης δημοκρατίας, η οποία περιφέρεται σε αμφιθέατρα, καφενεία, δρόμους και πλατείες από αριστερούς και αριστερίζοντες, αντιεξουσιαστές και αναρχίζοντες δεν είναι τυχαία. Έχει κάποια σκοπιμότητα που, ανεξάρτητα από τον τρόπο που σκέφτονται ορισμένοι ή από τις καλές ή υποτιθέμενα καλές προθέσεις, αυτή η σκοπιμότητα γίνεται αντιληπτή όταν επιχειρηθεί μια στοιχειώδης εκτίμηση της κατάστασης που προσπαθεί να επιβάλλει η κυριαρχία τόσο σε επί μέρους κράτη, όσο και σε ηπείρους.
Σε γενικές γραμμές, θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν το γεγονός πως η ανανέωση των όρων υποταγής χρειάζεται να περνά με επαναλαμβανόμενους κύκλους που δεν απελευθερώνουν, αλλά αντίθετα ενισχύουν τις εξουσιαστικές σχέσεις και την εκμετάλλευση. Αυτό γίνεται και δια μέσου της αποδυνάμωσης της απελευθερωτικής προοπτικής με την καλλιέργεια της πίστης σε μια εναλλακτική πλευρά των εξουσιαστικών μεθόδων επιβολής, που προβάλλεται ως διαφορετική.
Δεν επιδιώκουμε να πείσουμε κανένα για τα αυτονόητα. Θεωρούμε, παρ’ όλα αυτά, πως η καταγραφή τους αποτελεί την επαναβεβαίωση της αναρχικής απελευθερωτικής παρακαταθήκης και προοπτικής.
Παρ’ ότι ο χώρος είναι περιορισμένος για μια εκτεταμένη αναφορά γύρω από αυτά τα αυτονόητα, θα επιχειρήσουμε μια όσο το δυνατόν ικανοποιητική προσέγγιση.
Χρειάζεται, κατ’ αρχήν, να υπενθυμίσουμε πως έχουμε αποδεχτεί την αναρχία γιατί απλούστατα είναι η πεμπτουσία της συνολικής απελευθέρωσης και όχι μόνο του ανθρώπινου γένους. Δεν δεχόμαστε την ιδεολογικοποίηση και την θεωρητικοποίησή της, όπως έχουν κάνει πάρα πολλοί. Επειδή, κάτι τέτοιο γρήγορα την μετατρέπει σε δόγμα. Δεν αποδεχόμαστε αυθεντίες προς τις οποίες πρέπει να υποκλινόμαστε για τα όσα έχουν κάνει ή έχουν καταγράψει σαν απόψεις και εμπειρίες. Δεν αρνούμαστε την συνεισφορά των Μπακούνιν, Κροπότκιν, Μαλατέστα και τόσων άλλων, αλλά όλα έχουν μια πορεία που κάνει τον κύκλο της για να ξαναρχίσει με τον εμπλουτισμό που προσέφεραν τα αρνητικά και θετικά αυτής της προηγούμενης τροχιάς.
Συνεπώς, δεν θα μας κάνει να εκστασιαστούμε κάποια ευνοϊκή τοποθέτηση του Μπακούνιν –και μάλιστα παρμένη αποσπασματικά– ή της Λουίζ Μισέλ σχετικά με την δημοκρατία. Το πώς αντιλαμβάνονται οι αναρχικοί κάποιο ζήτημα έχει σχέση με συγκεκριμένες συνθήκες και παράγοντες που ίσχυαν την εποχή που εκφράστηκαν αυτές οι απόψεις.
Άλλωστε, παραμένει αδιαμφισβήτητο το γεγονός πως ο βαθμός ανάπτυξης της σκέψης των ανθρώπων προσδιορίζεται, σε σημαντικό βαθμό, από την εποχή που ζουν και από τις εμπειρίες που έχουν αποκομίσει και συμπυκνώσει σε αυτό που λέμε θεώρηση, τρόπο ζωής και δράσης.
Όμως, εκτός από αυτόν τον παράγοντα υπάρχει και ένας άλλος.
Πρόκειται για την συνειδητή αποφυγή, εκ μέρους των υποστηρικτών του αναρχισμού και των επί μέρους τάσεών του να εμβαθύνουν στο συνολικό περιεχόμενο, στην ουσία της αναρχικής θεώρησης και πρακτικής και να συμβάλλουν στην δημιουργική διεργασία και ανάπτυξή της. Η ευκολία που παρέχουν οι «ετοιματζίδικες» απόψεις και η εμφάνιση των ανακαινισμένων παλαιοντολογικού χαρακτήρα αντιλήψεων είναι ιδιαίτερα ελκυστική. Όμως, η εύκολη αποδοχή τους μπορεί άνετα να μετατρέψει τους αποδέκτες σε τεχνικούς διεκπεραιωτές.
Είναι πάρα πολλά αυτά που συνιστούν την αναρχία και αποτελούν αυτό που λέμε θεμελιακές απόψεις. Συνεπώς, δεν έχουμε να κάνουμε με ένα μπάχαλο όπου «όλα παίζουν». Μία από αυτές τις θεμελιακές απόψεις είναι η εχθρική και πολεμική στάση απέναντι στην κάθε μορφής εξουσία και σε ό,τι προέρχεται από αυτήν, την παράγει ή την αναπαράγει.
Όταν, λοιπόν, γίνεται λόγος για άμεση δημοκρατία, θα χρειαστεί να αναζητήσουμε την σχέση της με αυτή τη θεμελιακή αναρχική άποψη.
Ο όρος άμεση δημοκρατία δεν είναι καινούργιος αλλά και δεν αποτελεί συστατικό της αναρχίας. Εκείνες οι προσπάθειες που έγιναν στο παρελθόν με την δημοσίευση κειμένων του Καστοριάδη, των Σιτουασιονιστών, του Μπούκτσιν και άλλων μη αναρχικών συγγραφέων ή αναθεωρητών του αναρχισμού, προφανώς προσπαθούν να συνδέσουν άσχετα με την αναρχία πράγματα. Το αν η άμεση δημοκρατία αποτελεί τον κοινό παρανομαστή κάποιων αντιφατικών ή συγκλινουσών θεωριών, δεν σημαίνει στην ουσία τίποτε το λειτουργικό ως προς την απελευθερωτική κατεύθυνση. Το αντίθετο μάλιστα.
Παρ’ όλ’ αυτά, αρκετοί είναι εκείνοι που θέλουν να εντάξουν ή να ταυτίσουν την αναρχία με δημοκρατικές διαδικασίες. Χαρακτηριστικό είναι το ότι μια ορισμένη τάση του αναρχισμού όχι μόνο αποδέχεται την μαρξιστική ανάλυση, αλλά εντάσσει και παραμέτρους της δημοκρατίας στο ιδεολογικοπολιτικό κατασκεύασμα που προπαγανδίζει ως απελευθερωτικό. Έτσι, εκτός από την κοινοβουλευτική έχουμε την αμεσοδημοκρατική και την περιεκτική εκδοχή της δημοκρατίας.
Βεβαίως, για την αναρχία δεν τίθεται ζήτημα π.χ. ισοκατανομής της εξουσίας, αλλά εξάλειψής της. Το ίδιο ισχύει και σε σχέση με το ζήτημα του μετασχηματισμού του κράτους, που δεν σημαίνει προχώρημα προς την αναρχία, αφού ο κρατισμός (δηλαδή η ιδεολογικοπολιτική δόμηση της εξουσίας) μπορεί να πάρει πολλές μορφές όπως έχει αποδειχτεί ιστορικά. Είναι δυνατόν, επίσης, σε κάποια βαθμίδα της εξουσιαστικής ανακύκλωσης, ο κρατισμός, να εκφραστεί με πιο συμπαγή χαρακτηριστικά, όπως αυτά που βρίσκονται σε διαδικασία μορφοποίησης, στις παρούσες συνθήκες ενοποίησης της κυριαρχίας σε παγκόσμια κλίμακα.
Συνεπώς –και για να μην απεραντολογούμε– το θέμα της αμεσοδημοκρατίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την δημοκρατία της οποίας αποτελεί συστατικό μέρος.
amesh-dimokra_1Το επόμενο βήμα είναι η αναζήτηση ενός ακόμη αυτονόητου μέσα από το ερώτημα: Είναι εξουσιαστική η δημοκρατία; Δεν χρειάζεται να τονίσουμε πως κανείς δεν θα αντιλέξει. Εφ’ όσον, λοιπόν, η αμεσοδημοκρατία είναι παράγωγο μιας εξουσιαστικής συνθήκης, είναι αναμφισβήτητα εξουσιαστική. Δεν χρειάζεται να τονίζουμε πως η ψηφοφορία, είτε γίνεται κάθε τέσσερα, κάθε δύο, ή ένα χρόνο οδηγεί στην επιβολή της θέλησης τής εκάστοτε πλειοψηφίας πάνω στην εκάστοτε μειοψηφία. Το ίδιο ισχύει και στις περιπτώσεις όπου οι ψηφοφορίες γίνονται κάθε μήνα, κάθε βδομάδα ή κάθε μέρα. Ο εξουσιαστικός χαρακτήρας δεν απαλείφεται.
Η άμεση δημοκρατία, λοιπόν, αναπαράγει και διαιωνίζει τις εξουσιαστικές σχέσεις.
Θεωρίες και φιλοσοφίες θα πουν κάποιοι. Κι έχουν το λόγο τους που το λένε. Επειδή, προφανώς για αυτούς η αναρχία είναι μια θεωρία και φιλοσοφία χωρίς αντικειμενική υπόσταση, χωρίς αποτελέσματα χειροπιαστά, αφού δεν είναι προσανατολισμένοι στην πραγμάτωσή της. Όμως, αυτού του είδους οι αφαιρέσεις και οι αφορισμοί θα πρέπει να απευθύνονται σε ανθρώπους χωρίς δημιουργική σκέψη.
Επί πλέον, όπως και να δούμε το θέμα, κι αυτοί που προτάσσουν την άμεση δημοκρατία στηρίζονται σε συγκεκριμένη φιλοσοφική και θεωρητική βάση. Επομένως, εύκολα γίνεται αντιληπτό πως ακολουθούν μια διαφορετική θεωρητική και φιλοσοφική κατεύθυνση από αυτήν στην οποία βαδίζουμε εμείς οι αναρχικοί.
Ας προχωρήσουμε λίγο. Μήπως η αρχαία Αθήνα που εμφανίζεται ως «λαμπρό» παράδειγμα και οι αμεσοδημοκρατικές συνιστώσες του συστήματος δεν διατηρούσαν τον εξουσιαστικό κι εκμεταλλευτικό του χαρακτήρα; Η απάντηση είναι σαφέστατα καταφατική. Ακόμα και οι υποστηρικτές της άμεσης δημοκρατίας παραδέχονται τις «ατέλειες» και «αδυναμίες» της αθηναϊκής δημοκρατίας.
Εδώ, λοιπόν, έρχεται το «ισχυρό» επιχείρημα: Η άμεση δημοκρατία είναι ένα διαδικαστικό μέσο λήψης αποφάσεων.
Με αυτό τον τρόπο όχι μόνο αποενοχοποιείται αλλά και καθαγιάζεται μια διαδικασία, που σερβίρεται στη συνέχεια ως κατάλληλη προς χρήση από την αναρχία.
Αφού, όμως, ντυθεί στο νυφικό και παρθενικό της φόρεμα η αμεσοδημοκρατία, έρχεται μετά να στηριχτεί και με διάφορα άλλα ερωτήματα-επιχειρήματα, ώστε να σερβιριστεί σαν τρόπος οργάνωσης, σαν πολίτευμα. Είναι αλήθεια, πως ο αναρχισμός έχει εμπλακεί στα γρανάζια τέτοιων συλλογισμών και θεωριών και απ’ ότι δείχνουν τα πράγματα δεν μπορεί να απεμπλακεί εύκολα. Δεν είναι του παρόντος να επεκταθούμε. Άλλωστε δεν είμασταν και δεν θα γίνουμε τώρα απολογητές του αναρχισμού.
Θεωρούμε, πάντως, σημαντικό να πούμε πως η αναρχία δεν ανανεώνει δομές και θεσμούς επειδή θα είναι σαν να ανανεώνει την εξουσιαστική βαρβαρότητα.
Η άμεση δημοκρατία, αντίθετα, αποδέχεται την ύπαρξη των δομών και των θεσμών, αλλά και της εξουσιαστικής εφαρμογής τους. Αποδέχεται το υπάρχον σύστημα, αλλά από διαφορετική οπτική γωνιά.
Έχει άποψη απελευθερωτική αυτή η κατάσταση; Είναι δυνατόν μια εξουσιαστική διαδικασία να χρησιμοποιηθεί σε συνθήκες αναρχίας και ελευθερίας; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι. Όποιος αναζητά θεσμούς και δομές κτίζει εξουσίες και δεν μπορεί να ισχυριστεί αθωότητα μετά από τόσες συνταρακτικές εμπειρίες που έχει προσφέρει η ιστορία.
Η αναρχία έχει να προτείνει πάρα πολλά. Το ζήτημα είναι αυτές οι προτάσεις να μπουν σοβαρά σε μια προοπτική. Και αυτό δεν μπορούν να το κάνουν οι τεχνικοί της εξουσίας, ούτε οι διεκπεραιωτές εξουσιαστικών ιδεολογημάτων.
Αυτές οι προτάσεις ξεκινούν από το ξεπέρασμα των δομών και των θεσμών.
Είναι ένα άλλος τρόπος ζωής που βασίζεται στην αυτάρκεια των κοινοτήτων, που θα χτιστούν μέσα από τη δημιουργία αναρχικών ομάδων, που θα ξεπεράσουν τα στενά και δογματικά όρια της πολιτικής, που θα έχουν δημιουργηθεί στη βάση της κοινής αποδοχής πως το σύστημα κυριαρχίας κι εκμετάλλευσης θα πρέπει να εξαφανιστεί με όλους τους τρόπους που προτάσσει η αναρχική θεώρηση, οι γήινες και οι ανθρώπινες ανάγκες. Στη βάση της προστασίας των ύψιστων αγαθών, της διαρκούς πνευματικής ανάπτυξης των ανθρώπων, της αυτοδύναμης ανάπτυξης των κοινοτήτων, της απουσίας κάθε είδους εξάρτησης και ετεροκαθορισμού.
Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε σε πολλές ακόμη παραμέτρους του ζητήματος της άμεσης δημοκρατίας. Αλλά το αφήνουμε για μια άλλη ευκαιρία…
Συσπείρωση Αναρχικών
https://eleutheriellada.wordpress.com/2016/12/05/%CE%AC%CE%BC%CE%B5%CF%83%CE%B7-%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B5%CE%BE%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%AF%CE%B1/#more-84777

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Το 2032 και η σύγκλιση με την Ευρώπη

Πριν από 30 χρόνια ξεκινούσε η μεγάλη πορεία της σύγκλισής μας με την Ευρώπη, που κορυφώθηκε με την ένταξή μας στο κοινό νόμισμα και σηματοδ...