Η πρόσφατη ανάδειξη του Ντόναλντ Τράμπ ως επόμενου Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτείωνέρχεται να προσθέσει μια ακόμη εκλογική αναμέτρηση στη λίστα εκείνων που «βγάζουν» - ενισχυμένες, αν όχι κερδισμένες - ακροδεξιές ή υπερσυντηρητικές πολιτικές δυνάμεις. Από την Ουγγαρία του Ορμπάν, στην άνοδο της Λεπέν, στη Χρυσή Αυγή, στον Βρετανό Νάιτζελ Φάρατζ, που είναι ένθερμος υποστηρικτής του Τράμπ. Τι όμως οδηγεί τις κοινωνίες να επιλέγουν τον συντηρητισμό; Ποια είναι τα φαινόμενα που συντρέχουν για να υπάρξει αυτή
η στροφή; Ο καθηγητής Κοινωνικής Θεωρίας στο ΕΚΠΑ, Κύρκος Δοξιάδης, μιλώντας στο tvxs.gr, τονίζει πως απουσιάζει παταγωδώς η εναλλακτική λύση, που είναι μια Αριστερά με ισχυρό κοινωνικό και πολιτικό έρεισμα. Και επισημαίνει φυσικά ότι η ψήφος στον Τράμπ, μόνο αντισυστημική δεν είναι.
Τι οδηγεί μια κοινωνία να στρέφεται προς τον συντηρητισμό, όπως δείχνει το πρόσφατο παράδειγμα της εκλογής Τράμπ ή της ανόδου της ακροδεξιάς στην Ευρώπη;
Το ζήτημα πρέπει να εξεταστεί σε δυο επίπεδα. Ένα ειδικό και ένα πιο γενικό. Όσον αφορά το ειδικό, δεν μπορούν να εξομοιωθούν ο Μιχαλολιάκος, η Λεπέν, ο Φάρατζ, ο Ορμπάν, ο Τράμπ. Κάθε ένα από αυτά τα παραδείγματα έχει τα δικά του χαρακτηριστικά.
Η περίπτωση Ορμπάν: Στην Ουγγαρία, που είναι ένα κράτος του λεγόμενου πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού, ο οποίος δεν είχε καμία σχέση με την δημοκρατία, ευνοούνται οι συνθήκες για την εμφάνιση ακροδεξιών φαινομένων και κυβερνήσεων - χωρίς βέβαια τούτο να σημαίνει πως είναι ο μόνος παράγοντας.
Η περίπτωση του Φάρατζ: Στη Βρετανία υπήρχε ένα είδος ευρωφοβίας από τις απαρχές της νεωτερικότητας, που χαρακτήριζε την αγγλική -κυρίως- κοινωνία. Η δυσαρέσκεια που εκφράστηκε από τους Εγγλέζους έχει να κάνει περισσότερο με τους ευρωπαϊκούς θεσμούς παρά με τον νεοφιλελευθερισμό. Αντιθέτως, υπάρχει η ερμηνεία ότι οι Εγγλέζοι δεν θεωρούσαν αρκετά νεοφιλελεύθερη την Ευρώπη.
Επίσης δεν μπορώ να αντιληφθώ γιατί παρουσιάζεται ως «αντισυστημική» η ψήφος στον Τράμπ. Το «σύστημα» είναι ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός. Κατά καμία έννοια ο Τράμπ δεν είναι ενάντια στον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό. Αντιθέτως βασικές προγραμματικές του θέσεις είναι σκληρότερες και από της Κλίντον, όπως η κατάργηση του Obamacare, πολιτικές που θα οδηγήσουν στην κλιμάκωση της χρηματοπιστωτικής κερδοσκοπίας των τραπεζών και άλλα. Ο Τράμπ δεν ψηφίστηκε κυρίως επειδή υπήρχε δυσαρέσκεια με τον καπιταλισμό. Ήταν σε μεγάλο βαθμό μια ακροδεξιά ψήφος - είχε απήχηση στον κόσμο η ρατσιστική και αντιμεταναστευτική ρητορική του.
Ως προς το γενικότερο επίπεδο τώρα: Το πρώτο που μπορεί να πει κανείς είναι πως η στροφή αυτή σχετίζεται κυρίως με την τρομακτική υποχώρηση της Αριστεράς διεθνώς κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Η περίπτωση ΣΥΡΙΖΑ θεωρείται μοναδική και για αυτό έχει συγκεντρώσει την προσοχή. Η Αριστερά, ιδίως μετά την πτώση του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού, έχει ακολουθήσει φθίνουσα πορεία.
Τα ακροδεξιά φαινόμενα, κατά μια έννοια, έρχονται να καλύψουν το κενό που αφήνει η ανυπαρξία ή αδυναμία της Αριστεράς ως προς την έκφραση δυσαρέσκειας απέναντι στο νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό.
Υπάρχει όντως μια στροφή προς τον συντηρητισμό. Αντί ο κόσμος να στραφεί σε μια προοδευτική ή αριστερή πολιτική στρέφεται προς κάτι που του δίνει διέξοδο για την έκφραση της δυσαρέσκειάς του μέσω αποδιοπομπαίων τράγων - που μπορεί να είναι η «παγκοσμιοποίηση» γενικώς και αορίστως, αλλά επί της ουσίας πρόκειται για ρατσισμό, ξενοφοβία και εθνικισμό.
Είναι σε πολλές περιπτώσεις φανερό ότι μπορεί μέρος της κοινωνίας να θεωρεί ευτελή φιγούρα έναν ακροδεξιό πολιτικό αλλά παρόλα αυτά να τον ψηφίζει. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αυτή η στροφή έχει να κάνει με τον ευτελισμό των προσώπων;
Θα ήταν σχιζοφρενικό να θεωρήσουμε πως κάποιος ψηφίζει ένα πρόσωπο που θεωρεί ευτελές. Αυτό που μπορούμε να πούμε όμως είναι ότι με την ψήφο σε ένα πρόσωπο που όντως θεωρείται ευτελές δεν επιχειρεί να εξευτελίσει το πρόσωπο αλλά το πολιτικό σύστημα, δηλαδή τον κοινοβουλευτισμό. Και εν τέλει τη δημοκρατία. Με αυτή την έννοια τούτη η ψήφος δεν αντισυστημική. Μια γνήσια αντισυστημική ψήφος θα επέλεγε εκείνους που θέλουν να ανατρέψουν το κυρίαρχο σύστημα, δηλαδή τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό. Όχι την δημοκρατία.
Οι προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις τι ευθύνη έχουν για αυτό; Μήπως εν τέλει αγνοούν τις φοβίες του απλού κόσμου;
Αυτό μπορεί να ισχύει αλλά δεν μπορούμε να γενικεύουμε. Εάν ο κόσμος στρέφεται από άγνοια στην ακροδεξιά, αυτό δεν θα έπρεπε να οδηγεί στον παραγκωνισμό του κόσμου αλλά στον εντοπισμό του προβλήματος που είναι ακριβώς αυτή η άγνοια. Θα πρέπει η Αριστερά να εξηγήσει στον κόσμο γιατί δεν πρέπει να φοβάται πχ τον μετανάστη. Να μην αποδεχθεί η Αριστερά τον φόβο, αλλά να προσπαθήσει να εξηγήσει στον κόσμο γιατί δεν πρέπει να φοβάται. Να διαφωτίσει τον κόσμο για το ποιός είναι ο πραγματικός αντίπαλος. Τούτο είναι το ζητούμενο. Και ως προς αυτό θα πρέπει να πούμε ότι είναι σημαντική η συμβολή και των δημοσιογράφων.
Όταν ο πολίτης παύει να ενδιαφέρεται, τότε περνάει η κοινωνία σε παρακμή; Υφίσταται κάτι τέτοιο;
Η έννοια της παρακμής είναι αμφισβητήσιμη. Δεν νομίζω ότι έχει νόημα να μιλάμε για παρακμή γενικά. Από μια αριστερή οπτική γωνία, θα πρέπει να αναφερόμαστε σε κάποιο σύστημα ή κατάσταση εξουσίας. Υπό αυτή την έννοια ο καπιταλισμός στην νεοφιλελεύθερή του φάση παραμένει αδιαμφισβήτητα κυρίαρχος, όμως υπάρχουν ενδείξεις που μας δείχνουν ότι διέρχεται κρίση. Όχι μόνο οικονομική αλλά ευρύτερα κοινωνική.
Όπως ήδη είπαμε, δεν υπάρχει σε διεθνές επίπεδο αυτή τη στιγμή μια ισχυρή εναλλακτική λύση που να πείσει τον πολίτη ότι μπορεί να του προσφέρει μια ορατή διέξοδο. Η εναλλακτική λύση θα ήταν μια Αριστερά που θα του έδινε την δυνατότητα να πιστέψει.
Άρα η ύπαρξη ενός ισχυρού αφηγήματος της Αριστεράς θα εμπόδιζε αυτό το «κίνημα προς τον αυταρχισμό»;
Εάν μπορέσει στην πράξη να πείσει ότι έχει μια εφικτή εναλλακτική πρόταση. Ότι είναι ικανή. Εάν πάρουμε το φαινόμενο της ανόδου του ΣΥΡΙΖΑ για παράδειγμα, βλέπουμε ότι ο κόσμος πείστηκε πως το κόμμα αυτό μπορεί να φτιάξει κυβέρνηση. Εάν ένα κόμμα αυτοπεριθωριοποιείται δεν θα πειστεί ο κόσμος.
Ο πολίτης δεν θα έπρεπε να θέλει να ενοχληθούν τα αυτιά του; Να ακούσει και τη «σκοτεινή» πλευρά των θετικών εξαγγελιών;
Συμφωνώ με αυτό. Αλλά οποιοσδήποτε φορέας της Αριστεράς ταυτόχρονα θα πρέπει να μπορεί να προσφέρει με πειστικό τρόπο την ελπίδα. Δηλαδή να μην τάζει λαγούς με πετραχήλια αλλά να πείθει ότι μπορεί να φέρει κάτι καλύτερο. Όπως έλεγε ο Γκράμσι, η αριστερά στηρίζεται στην απαισιοδοξία της νόησης και στην αισιοδοξία της βούλησης. Εάν χάσει το δεύτερο θα αυτοαναιρεθεί. Πρέπει ο κόσμος να ελπίζει. Να ελπίζει προς μια κατεύθυνση προοδευτική. Όχι προς αυτή που του δείχνει η Χρυσή Αυγή.
http://tvxs.gr/news/kosmos/giati-o-kosmos-strefetai-ston-syntiritismo
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου